Φαντάσματα του Εμφυλίου

Tου Στέφανου Κασιμάτη / kassimatis@kathimerini.gr

Ο Στέλιος Περράκης είναι 72 ετών. Γεννήθηκε στον Πειραιά, σε μια οικογένεια ευκατάστατων αστών, πολιτικά βενιζελικών και φιλελεύθερων, οι οποίοι όμως μετά τον Ιούνιο του 1944 γίνονται δεξιοί. Ο ίδιος, προφανώς ανήσυχο πνεύμα, μεγαλώνοντας στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και σπουδάζοντας ηλεκτρολόγος -μηχανολόγος στο ΕΜΠ, ασπάσθηκε τις ιδέες της ευρύτερης, δημοκρατικής Αριστεράς. Αυτή η πολιτική κλίση του εμπεδώθηκε στα χρόνια των μεταπτυχιακών σπουδών του, καθώς στις αρχές της δεκαετίας του 1960 έφυγε να σπουδάσει Οικονομικά στο φημισμένο Berkeley της Καλιφόρνιας. Εκεί, στον Νέο Κόσμο, έκανε οικογένεια και σταδιοδρόμησε ως πανεπιστημιακός. Σήμερα είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Concordia του Μοντρεάλ.

Ο Περράκης είχε έναν θείο, από τον πλευρά της μητέρας του, τον δικηγόρο Τάκη Μελισσηνό εκ Ναυπλίου. Ηταν ο αγαπημένος θείος του και τους έδενε αυτό το είδος της αυθόρμητης, αμοιβαίας συμπάθειας, που δημιουργεί τους ακατάλυτους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων. Ωστόσο, όταν η κουβέντα άγγιζε τα πολιτικά, πάντα κατέληγαν σε καυγά, με τον ανιψιό Στέλιο να υπερασπίζεται την Αριστερά και τον θείο Τάκη να θυμάται τη δολοφονία του μικρού αδελφού του Μίλτη (Μιλτιάδη) από την ΟΠΛΑ, τον Μάιο του 1944 στην Αργολίδα, και να φωνάζει έξαλλος: «Δεν τον σκότωσαν σαν άνθρωπο. Τον έκαναν κομμάτια, σαν σφαχτό».

Η δολοφονία του Μίλτη ήταν το γεγονός που είχε σφραγίσει την οικογένεια του Στέλιου Περράκη και την πολιτική τάση της. Τριάντα έξι χρόνια αργότερα, γύρω στο 2000, ο Περράκης, επισκεπτόμενος κάθε χρόνο την Αργολίδα, τόπο καταγωγής των Μελισσηνών, άρχισε να ερευνά το γεγονός της δολοφονίας. Συμβουλευόμενος ειδικούς, ξεκίνησε με τη συλλογή μαρτυριών, προχώρησε στην μελέτη της ιστοριογραφίας και των αρχείων, και το 2006 εξέδωσε την περιπέτεια της αναζήτησής του σε ένα βιβλίο, που κυκλοφόρησε πρώτα στα αγγλικά και εφέτος στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Επίκεντρο», με τον τίτλο «Φαντάσματα του Εμφυλίου» και πρόλογο του καθηγητή στο Yale και αρθρογράφου της «Καθημερινής» Στάθη Καλύβα.

Αυτό που κάνει το βιβλίο συναρπαστικό (και έκανε εμένα να ξενυχτώ για να το τελειώσω) είναι η αντικειμενικότητά του -όσο, φυσικά, κάτι τέτοιο είναι δυνατόν στα ανθρώπινα μέτρα. Ερευνά και καταγράφει με την ίδια ευαισθησία και την άλλη πλευρά, εκείνη των δολοφόνων του θείου του. Ετσι, ενώ ξεκινά από το οικογενειακό του ζήτημα, καταλήγει να περιγράφει το γενικότερο, αυτό δηλαδή που είναι πολύτιμο σε όλους μας. Συνοψίζοντας, λ.χ., το κεφάλαιο για τη δολοφονία των προκρίτων των Σπετσών και τα επακόλουθά της, γράφει: «Οι πιο ενδιαφέρουσες από αυτές τις σκηνές αφορούν γυναίκες, κάτι που φαίνεται παράξενο για την παραδοσιακή ανδροκρατία της Ελλάδας στη δεκαετία του 1940: η Θέμις Πασαμήτρου που θηλάζει το μωρό της πριν αντιμετωπίσει το εκτελεστικό απόσπασμα, η Βενετία Διαμαντοπούλου και η Ασπασία Κόχειλα να ακολουθούν με το καΐκι τους ανθρώπους που απήγαγαν τους άνδρες τους, οι ίδιες γυναίκες πάλι να οδηγούν σαν Ερινύες τον όχλο για να τιμωρήσουν τους δολοφόνους των συζύγων τους». Σημειωτέον, ότι η μεν πρώτη ήταν κομμουνίστρια, ενώ οι δύο άλλες σύζυγοι μελών της τοπικής επιτροπής του ΕΑΜ, που παρ’ όλα αυτά δολοφονήθηκαν από την ΟΠΛΑ και αργότερα μετείχαν στο λυντσάρισμα των Πασαμήτρων, που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι για τις δολοφονίες.

Η αξία του βιβλίου έγκειται στο ότι, περιγράφοντας τις απαρχές του εμφύλιου σπαραγμού στην Αργολίδα του 1944, ο Περράκης μάς δίνει μια σπάνιας καθαρότητος εικόνα, στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, του πώς η απόπειρα μιας οργανωμένης και αποφασισμένης πολιτικής δύναμης να καλύψει ένα πολιτικό κενό στην κοινωνία καταλήγει σε ένα κουβάρι δράσης και αντίδρασης, που κατρακυλά σε έναν ολοένα και πιο απότομο κατήφορο, ώσπου είναι αδύνατο πια να υπάρξει επιστροφή. Το βιβλίο παρουσιάζεται αύριο στις 7.30 στη Στοά του Βιβλίου και θα μιλήσουν γι’ αυτό ο συγγραφέας του, ο καθηγητής Στάθης Καλύβας και ο συγγραφέας Απόστολος Δοξιάδης.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_18/11/2010_422831

...........................................................................................................................................


Πόλεμος, σφαγές, αίμα, ανάμνηση του νεότερου Πελοποννησιακού Πολέμου
Τα χαμένα χρόνια. Ελληνες εναντίον Ελλήνων όπως πάντα

Γράφει από την Κω ο Φώτης Θαλασσινός

Στέλιος Περράκης
Φαντάσματα του Εμφυλίου
Πλάκα Αργολίδας, 1943-1944
εκδόσεις Επίκεντρο, σ. 440, ευρώ 22,21

Στις ιστορίες των λαών δεν υπάρχουν ήρωες. Πρέπει να έρθουμε σε ρήξη με την Ιστορία. Αυτό που μένει είναι το αναίτιο από καταβολής κόσμου αιματοκύλισμα και το διαρκές φλόγισμα του δράκου που καίει τους κακούς. Οσους δεν είναι μ' εμάς. Ας σταματήσουν οι τυμπανοκρουσίες για ν' ακουστούν οι μικρές ιστορίες των ανθρώπων μέσα στον πόλεμο. Για να φανεί η ανθρώπινη επιπολαιότητα, το διαρκές αναμάσημα του προτύπου του ένδοξου κατακτητή. Είμαστε όλοι αδέλφια. Η επινόηση φαντασμάτων στις μέρες μας είναι οργιαστική. Μη θρέφετε άλλο το τέρας. Ας ζήσουμε σαν τις απλές μας καθημερινότητες. Ας σφίξουμε τα χέρια μας με τον διπλανό μας. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη γέφυρα απ' αυτή την απλή κίνηση. Ο συγγραφέας του βιβλίου, Στέλιος Περράκης, υποσχέθηκε ένα τέτοιο πέρασμα από τα χρόνια του Εμφυλίου. Τον ακολούθησα σαν πιστός. Δεν με πρόδωσε. Το βιβλίο του είναι ανεκτίμητης αξίας.

Η Πλάκα της Αργολίδας, μια παραλία δώδεκα χιλιόμετρα ανατολικά του Ναυπλίου, ήταν ό,τι λειτούργησε για τη μνήμη του Στέλιου Περράκη σαν έναυσμα για να ξεκινήσει την ιστορία του. Μια ιστορία πολιτικής τοποθέτησης ενός εγκλήματος κάποιου προγόνου του απ' τη μεριά της μητέρας του. Το σόι των Μελισσηνών. Το επίσημο όνομα της παραλίας ήταν παραλία Ασίνης. Η παραλία γειτνιάζει με το χωριό της Ασίνης και βρίσκεται σχεδόν στους μυχούς του χωριού. Υπήρχαν την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα της ιστορίας τρεις δρόμοι προσέγγισης της παράλιας σε συσχετισμό και με το χωριό Δρέπανο.

Η παραλία αυτή ήταν κάποτε ειδυλλιακή και γαλήνια. Ο ολετήρας του τουρισμού στη δεκαετία του '60 την αποχρωμάτισε πλήρως από τα φυσικά της χρώματα. Στην Αργολική χερσόνησο ήταν οι Σπέτσες κολλημένες , ενώ ανάμεσα στο Αργος, το Ναύπλιο και το Τολό κρύβονταν τα χωριά και οι μικροί συνοικισμοί. Ασίνη, Πλάκα, Αργολίδα, Ναύπλιο, Σπέτσες είναι οι τόποι της ιστορίας του βιβλίου.

Ο Στέλιος Περράκης γεννήθηκε στον Πειραιά την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς τον Μάρτιο του 1938. Ο Μίλτης Μελισσηνός ή Μιλτιάδης είδε τον Στέλιο την πρώτη μέρα που γεννήθηκε. Κάποια στιγμή η οικογένεια του Στέλιου μετακομίζει στον Πειραιά. Η αιτία ήταν οι βομβαρδισμοί των Γερμανών και μετέπειτα των Αγγλων. Μιλάμε για τα 1941 με 1944, οπότε και δολοφονείται στο Ναύπλιο ο Μίλτης. Οσο η οικογένεια του Στέλιου Περράκη ζούσε στην Αθήνα τούς επισκεπτόταν ο Μίλτης (ζούσε ως φοιτητής στην Αθήνα), για να φάει και για να βλέπει μια Ουκρανή, την Ντορίτσα, που του άρεσε ιδιαίτερα. Ο Μίλτης για τα δεδομένα της εποχής θεωρούνταν γλεντζές και καρδιοκατακτητής.

Ο θάνατος του Μίλτη προσανατόλισε το πολιτικό πεπρωμένο της οικογένειας του Στέλιου Περράκη. Είπανε πως τον σκότωσαν οι κομμουνιστές. Η οικογένεια του Στέλιου μετά το περιστατικό του φόνου διάκειται φιλικά σε συντηρητικούς σχηματισμούς. Ο Στέλιος Περράκης φεύγει το '64 στην Αμερική, ενώ το '67 στην Ελλάδα και για εφτά χρόνια επιβάλλεται η χούντα των συνταγματαρχών. Στην Αμερική ο Στέλιος Περράκης θα αντισταθεί με τον τρόπο του στο καθεστώς που οδήγησε, πριν από την εθελούσια πτώση του το '74, την Κύπρο στον χαμό του Κυπριακού. Ο Στέλιος ξεκινάει να κοιτάζει με θετικότερο μάτι και πιο ριζοσπαστικές πολιτικές κατευθύνσεις, μακριά από τη συντηρητική Δεξιά.

Ο Τάκης Μελισσηνός ήταν αδερφός του Μίλτη και της Μαρίας, μητέρας του Στέλιου. Η Μαρία πέθανε το 1974. Ο Τάκης δεν συγχώρεσε τον Στέλιο για τις αριστερές του πεποιθήσεις. Η νομιμοποίηση του ΚΚΕ έρχεται από τον Καραμανλή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου αναγνωρίζει την αντιστασιακή εναντίον των Γερμανών δράση του ΕΑΜ. Η κίνηση αυτή του Παπανδρέου εξοργίζει τον Τάκη.

Ο πιο γνωστός προπάτορας της οικογένειας των Μελισσηνών ήταν ο Ιωάννης Μελισσηνός. Ο πρώτος της οικογένειας που εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο με την ιδιότητα του πλοιοκτήτη μικρών αλιευτικών σκαφών. Φήμες που κατά καιρούς ο ίδιος αναρρίπιζε πήγαιναν τις ρίζες του πολύ πίσω, στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Ο πρώτος Μελισσηνός μετοίκησε στο Ναύπλιο μετά την άλωση της Πόλης το 1453 από τους Οθωμανούς. Η μοναχοκόρη του Ιωάννη Μελισσηνού, η Ελένη, καλοπαντρεύτηκε μ' έναν δικηγόρο και πολιτικό με το επώνυμο Τερζάκης. Ο γιος του παίζει κάποιο ρόλο στην ιστορία που διηγείται ο Στέλιος Περράκης.

Με φύτρα τον Ιωάννη Μελισσηνό διακλαδίστηκε το οικογενειακό δέντρο των Μελισσηνών. Γεννήθηκε ο Γεράσιμος, που έμεινε στο Ναύπλιο, μεγάλος δικηγόρος. Παιδιά του Γεράσιμου ήταν η Μαρία, μητέρα του συγγραφέα, ο Τάκης (Παναγιώτης) και ο Μίλτης, στερνοπαίδι γεννηθέν το 1919. Ο Στέλιος Περράκης είδε για πρώτη φορά την Πλάκα το 1945 και από τότε κάθε χρόνο την επισκεπτόταν, κυρίως τα καλοκαίρια. Σε μία απ' αυτές τις επισκέψεις του γνώρισε και τον Θανάση Λιαλιάτση, που παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία που αφηγείται ο Στέλιος.

Στη σχετική κοινωνική γαλήνη που επικρατούσε στην κεντρική Αργολίδα η μόνη εξαίρεση ταραχής ερχόταν από τις μικρές προσφυγικές κοινότητες που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τέτοιες κοινότητες υπήρχαν στη συνοικία Πρόνοια στο Ναύπλιο και στον συνοικισμό της Νέας Κίου στον μυχό του Αργολικού κόλπου. Αυτές οι κοινότητες, ιδίως η δεύτερη, έπαιξαν έναν σημαντικό ρόλο στην ιστορία που μας απασχολεί.

Ο Γεράσιμος και ο γιος του ο Τάκης ήταν φανατικοί βενιζελικοί, με τον Γεράσιμο, ορκισμένο αντίπαλο του Παναγή Τσαλδάρη, να προσχωρεί σε μια βραχύβια βουλή του Βενιζέλου. Η Βικτώρια, γυναίκα του Γεράσιμου, δεν επέτρεψε στον άντρα της να ασχοληθεί ξανά με την παραπολιτική και ειδικά με το κομμάτι που ταλανίζει ακόμη και στις μέρες μας την Ελλάδα. Τις πελατειακές σχέσεις πολιτικών και ψηφοφόρων. Η παραπολιτική από πουθενά δεν προοιωνίζεται ν' αποκαθάρει τις σελίδες της σε σελίδες πολιτικής.

Παρά το απογοητευτικό πέρασμα του Γεράσιμου από την ενεργό πολιτική οι Μελισσηνοί παρέμειναν βενιζελικοί και κατά πάσα πιθανότητα ως δικηγόροι προτιμούνταν από τους εξόριστους κομμουνιστές της Ακροναυπλίας, αντί τους δεξιούς συναδέλφους τους. Η συνεργασία δεν προκύπτει από κάποια διασωζόμενα έγγραφα, απλώς είναι σχεδόν βέβαιη. Το γεγονός θέτει τη δολοφονία του Μίλτη από τους κομμουνιστές σε ακόμη πιο παράδοξο πλαίσιο.

Το 1941 ξεσπά ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος, ο Τάκης πηγαίνει στο μέτωπο, στα ελληνοαλβανικά σύνορα και ο Μίλτης, ως φοιτητής, μαζί με τη Μαρία παραμένουν στην Αθήνα. Βίαιες μετακομίσεις από τον Πειραιά προς το κέντρο της Αθήνας οδηγούν τη Μαρία και τον Βαγγέλη σε μια μικρή εσωτερική μετανάστευση, δεδομένου του συναισθηματικού δεσίματος του Βαγγέλη με τον Πειραιά. Ο Βαγγέλης δούλευε στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς και ήταν οργανωμένος υποστηρικτής του Ολυμπιακού. Η μετακόμιση αυτή ήταν η επακόλουθη κίνηση των βομβαρδισμών του Πειραιά από τους Γερμανούς και μετέπειτα τους Αγγλους.

Οι Περράκηδες ήταν πολύ διαφορετικοί από τους Μελισσηνούς. Ο παππούς τού Βαγγέλη και του Στέλιου, παππού τού συγγραφέα, ήταν ο Νικόλαος. Ο Νικόλαος παντρεύτηκε και έζησε στις Σπέτσες μερικά χρόνια. Εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Εκεί με τον γιο του τον Στέλιο άνοιξαν σιδηρουργείο. Ο Στέλιος έκανε οικογένεια στον Πειραιά. Ανάμεσα στους γιους της οικογένειας ήταν και ο Βαγγέλης, που παντρεύτηκε έπειτα από συνοικέσιο τη Μαρία. Γιος του Βαγγέλη και της Μαρίας ήταν ο Στέλιος Περράκης, συγγραφέας της πολυτάραχης ιστορίας του βιβλίου. Κοινό γνώρισμα των δύο γονέων του Στέλιου, του συγγραφέα, ήταν η αγάπη τους για τη γαλλική κουλτούρα. Κουλτούρα που μεταλαμπαδεύτηκε με περισσό ζήλο στα δύο παιδιά της οικογένειας. Οταν η οικογένεια έφυγε από τον Πειραιά στην Αθήνα δεν αντιμετώπισε πρόβλημα σίτισης την εποχή της μεγάλης πείνας, στην Κατοχή. Ηταν κυρίως η περίοδος 1941 με 1942. Η πείνα αποδεκάτισε τον πληθυσμό, όπως η λύμη της πανώλους. Οι Μελισσηνοί ήταν μοιρασμένοι στο Ναύπλιο και στην Αθήνα. Ο Μίλτης ήταν στην Αθήνα φιλοξενούμενος της Μαρίας. Από το Ναύπλιο έρχονταν τα τρόφιμα που παρέτειναν και τελικά διέσωσαν τις ζωές των συγγενών της Αθήνας. Κομβικό ρόλο στην τροφοδοσία στο σπίτι της Αθήνας είχε ο κύριος Τάκης Σιλαϊδής, επιθεωρητής για τους σιδηροδρόμους Πειραιώς-Αθηνών-Πελοποννήσου. Ισως κάποιος να μπορούσε να ψέξει την οικογένεια για εγωισμό σε σχέση με την επιβίωσή της τα χρόνια της μεγάλης πείνας. Κάτι τέτοιο θα ήταν αναντίρρητα λάθος. Ο αλτρουισμός υπήρξε μεταξύ των πολλών μελών της οικογένειας. Δεν μπορούσε να έχει μεγαλύτερη ακτίνα δράσης. Ο κίνδυνος καραδοκούσε παντού και η ασφάλεια δεν ήταν δεδομένη για τους ίδιους τους Μελισσηνούς και τους Περράκηδες.

Την εποχή της μεγάλης πείνας έρχεται στο προσκήνιο της ιστορίας το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Το 1941 η δράση του ήταν ακόμη ισχνή. Το γεγονός της αδυναμίας του κόμματος καταμαρτυρούν οι αποδράσεις των κομμουνιστών απ' την Ακροναυπλία. Περνούσαν απαρατήρητες. Μέχρι το 1943 το ΚΚΕ είχε αβγατίσει τις δυνάμεις του και η οργάνωση του ήταν αξιοζήλευτη ανάμεσα στις άλλες ομάδες της ίδιας περιόδου. Τον Σεπτέμβριο του 1941 ιδρύεται το ΕΑΜ (Ενιαίο Απελευθερωτικό Μέτωπο), κυρίως υπό την αυστηρή ποδηγέτηση του ΚΚΕ. Μια οργάνωση αντίστασης στους λαβωμένους μυχούς της Ελλάδας, όχι ενωτική, αλλά με αποσχιστικές και εξουσιαστικές βλέψεις. Υπήρχε στο ΕΑΜ ένα υποσύνολο ανθρώπων νεότερων σε ηλικία, η ΕΠΟΝ. Στην ομάδα αυτή συναντάμε έναν γιο του Τάκη Μελισσηνού. Ο Τάκης Μελισσηνός ήταν ο αδελφός της Μαρίας. Αρχικά, είχε επικρατήσει η εντύπωση ότι ο ΕΠΟΝίτης Μελισσηνός θα μπορούσε να σώσει τη ζωή του Μίλτη. Η εικασία αποδείχτηκε ανυπόστατη. Το στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ ονομάστηκε ΕΛΑΣ και ο Πτολεμαίος Σαρηγιάννης, αδελφός της μητέρας τού Βαγγέλη και γιαγιάς τού συγγραφέα, αναδείχτηκε ως πολύ ικανό στέλεχος. Δυστυχώς, την εποχή που δολοφονήθηκε ο Μίλτης ήταν χαμένος στο μέτωπο και δεν μπορούσε να βοηθήσει. Ο ΕΛΑΣ είχε σε κάθε του πτυχή τη δομή τριανδρίας. Υπήρχε ένας επαγγελματίας αξιωματικός, ένας διοικητικός αρχηγός-καπετάνιος και ένας πολιτικός καθοδηγητής. Το ΚΚΕ προσπάθησε να προσελκύσει στις δυνάμεις του μικρότερες και ανεξάρτητες ομάδες. Αποσκοπούσε στο μονοπώλιο των ένοπλων αντιστασιακών αγώνων στο τέλος της Κατοχής. Προσέβλεπε στην εξουσία από τότε. Σταδιακά ανάμεσα στις μικρότερες αρχικά ομάδες και το ΚΚΕ δημιουργήθηκε η ατμόσφαιρα του εμφύλιου πολέμου. Τον Απρίλιο του 1943 πρωθυπουργός της Ελλάδας γίνεται ο Ιωάννης Ράλλης. Ο πρωθυπουργός ιδρύει τα τάγματα ασφαλείας. Τα τάγματα ασφαλείας ήταν μία παραδοξότητα της ελληνικής Ιστορίας, γιατί οι συσχετισμοί τους με τις εθνικές δυνάμεις της Ελλάδας, των συμμάχων και της Γερμανίας άλλαζαν διαρκώς. Στα χρόνια του Εμφυλίου οι ταγματασφαλίτες δολοφονούνταν από τα μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.

Από το 1943 και μέσα σε ενάμιση χρόνο πέθαναν ο Γεράσιμος, η γυναίκα του η Βικτώρια και δολοφονήθηκε ο Μίλτης. Η οργανωμένη αντίσταση στην Αργολίδα ξεκίνησε σχετικά αργά, τον Δεκέμβριο του 1942, με τη δημιουργία της πρώτης ομάδας του ΕΑΜ. Παράλληλα ξεκίνησαν να σχηματίζονται οι πρώτες ομάδες της Δεξιάς. Στην Αργολίδα οι κάτοικοι ήταν κυρίως δεξιοί και βασιλόφρονες. Αυτό δεν τους εμπόδισε να προσχωρούν στις ομάδες του ΕΑΜ. Ενα οξύμωρο σχήμα που έπαιξε κάποιο μικρό ρόλο στη δημιουργία ενός εύθραυστου τελικά αριστερού αντιστασιακού μετώπου. Οι δεξιοί ήταν οι πρώτοι αντάρτες που ανέβηκαν στα βουνά, σε αντίθεση με τους στρατιώτες του ΕΛΑΣ, που επεξέτειναν την παρουσία τους στα βουνά κάπως πιο καθυστερημένα. Η πιο μεγάλη αντιστασιακή δεξιά ομάδα στα πρότυπα των ανταρτών του 1821 δημιουργήθηκε τον Ιούνιο στο Φαρμακά, μια ορεινή περιοχή στην Αργολίδα. Ο Πλάτωνας Προκοπίου και ο Εμμανουήλ Βαζαίος είχαν την αρχηγία στα δύο σώματα αυτής της πολυάριθμης ένοπλης ομάδας. Το ΕΑΜ διοικούσε ολόκληρη την περιοχή της Αργολίδας και της Κορινθίας με σύνεση, αλλά πολλές φορές και παρεκκλίνουσα συμπεριφορά προς την αυθαιρεσία. Οι άνθρωποι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εκτελούσαν εν ψυχρώ και με πρωτοφανή θηριωδία, χωρίς ν' αφήνουν το αναφαίρετο δικαίωμα του αγωνιστή που είχε αυτομολήσει στις κατοχικές δυνάμεις ν' ακουστεί. Θεωρούσαν τη δολοφονία ενός αδελφού τους επιβεβλημένη, ενώ δεν αναγνώριζαν τα ελαφρυντικά τους για την ανάγκη που τους εξωθούσε να αυτομολούν στις ξένες δυνάμεις. Η διάκριση των παραλογισμών σημαίνει έπαρση. Η έπαρση του ΕΑΜ είναι κατοχυρωμένη σε αρκετές περιπτώσεις. Οι δεξιοί αντιστασιακοί του Φαρμακά γνώρισαν την επίθεση του ΕΛΑΣ. Ο Βαζαίος ύστερα από κάποια μάχη χωρίς θύματα διείσδυσε στους κόλπους του ΕΑΜ. Η ομάδα υπό τον Προκοπίου κατάφερε να ξεφύγει και λυγίζοντας από τις πολλαπλές επιθέσεις του ΕΛΑΣ διαλύθηκε με το σκόρπισμα του στρατεύματος στα βουνά. Υπάρχουν δύο ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες ο ίδιος ο Τάκης και ο Μίλτης Μελισσηνός προσπάθησαν να βοηθήσουν τον Προκοπίου. Η κατοχή της Αργολίδας από το ΕΑΜ περιγράφεται στις σημειώσεις που είχε αφήσει για τότε ο νεαρός εικοσάχρονος Χαύτας. Ο νεαρός αυτός ήταν ενθουσιασμένος με τη συμπεριφορά του ΕΑΜ.

Σ ένα άλλο ημερολόγιο που κράτησε ο Γεώργιος Πέτρου, γραμματέας στην κοινότητα Δίδυμα, το πρόσωπο των οργανώσεων του ΚΚΕ ήταν τελείως διαφορετικό. Βαφτισμένο μέσα στο αίμα των ομοεθνών του Ελλήνων, έσφαζε χρησιμοποιώντας μια ομάδα δημίων, την οποία ονόμαζε ΟΠΛΑ, Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα. Τόσο οι ομάδες του ΕΑΜ, ΕΛΑΣ και ΟΠΛΑ, που υπάγονταν στο ΚΚΕ, όσο και οι δεξιές οργανώσεις φαίνεται να επανδρώθηκαν στην Αργολίδα και την Κορινθία για πρώτη φορά τέλη του 1942 με αρχές του 1943. Το ΕΑΜ είχε τη διοικητική πρωτοκαθεδρία και όταν ζητούσε από τους ανθρώπους των πόλεων και των χωριών να βοηθήσουν, στην ουσία δεν ήταν αίτημα αλλά προστακτικό κέλευσμα για επιστράτευση με τις δυνάμεις του. Τα βήματα προς την κατρακύλα της οριστικοποίησης του Εμφυλίου είναι δυσδιάκριτης αφετηρίας. Μιλώντας για το ΕΑΜ αυτό που ξέρουμε είναι ότι στους καταλόγους με τους επικηρυγμένους οι τοπικές επιτροπές του ΚΚΕ έσβηναν ή πρόσθεταν κατά το δοκούν πρόσωπα που οι τοπικοί παράγοντες του κόμματος μισούσαν, με ιδιοτελή κίνητρα. Αρχικά, το ΚΚΕ σκότωνε ύποπτα άτομα για προδοτική συμπεριφορά και συνεργασία με τις κατοχικές δυνάμεις. Αργότερα, ο κατάλογος των θυμάτων επεκτάθηκε και με τους «προφητικούς» ιδεασμούς ονομάτων εκκολαπτόμενων αντιδραστικών. Κάπως έτσι φτάσαμε στο αιματοκύλισμα με αθώους αμάχους και τελικά στο μαζικό σφαγείο της ΟΠΛΑ στην περιοχή του Φενεού. Εκεί σφαγιάστηκαν με μαχαίρι εκατοντάδες αθώοι Ελληνες.

Οι Σπέτσες τη δεκαετία του '40 ήταν αρκετά διαφορετικές από το Ναύπλιο. Βασικός πυρήνας της οικονομικής ζωής τους ήταν το λιμάνι της Ντάπια. Εκεί υπήρχε το ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο», καθώς επίσης και ένα μικρό εργοστάσιο. Με κέντρο την Αργολίδα, το Κρανίδι, τα Δίδυμα και όχι τον Πειραιά, με τον οποίο οι Σπέτσες είχαν καλύτερες σχέσεις οργάνωσης, την άνοιξη του '44 αμαυρώθηκαν οι σελίδες της ΕΑΜικής παρουσίας ομότροπα με τα τις κτηνωδίες στο Αργος. Η απαγωγή και εκτέλεση των προκρίτων βύθισε το νησί στον φόβο της άγνοιας της ποινικοποίησης της ζωής τους. Θανατώθηκαν οι Διαμαντόπουλος, Κόχειλας, Κατραμάδος και ο δήμαρχος Λεκκός. Η παρουσία των οργανώσεων του ΚΚΕ ήταν έντονη και οι οργανώσεις δρούσαν με την ωμότητα του γερμανού κατακτητή. Το ΕΑΜ, η ΟΠΛΑ και ο ΕΛΑΣ επικράτησαν στις Σπέτσες γρήγορα. Πέρα από τις αναπόφευκτες μαζικές εκτελέσεις των αθώων «αντιδραστικών», έτσι ονόμαζε το ΚΚΕ τους υπόπτους για να γίνουν ύποπτοι, κάποιοι υπέμειναν φρικτά βασανιστήρια, που έκαναν τον θάνατο με τον τρόπο της εκτέλεσης να μοιάζει λυτρωτικός.

Οταν μετεγγράφη, ο Μίλτης στη Νομική, τον Μάρτιο του 1943, έφυγε για τα καλά από την Αθήνα και εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, όπου ήταν και ο αδερφός της Μαρίας, ο Τάκης. Υποτίθεται ότι θα διάβαζε εκεί για τη Νομική. Κάτι τέτοιο δεν έγινε και η μητέρα του Μίλτη, Βικτώρια, αγχωμένη για το μέλλον του γιου τους συνέβαλε στην πρόσληψη του στην Αγροτική Τράπεζα στο Αργος. Ο Μίλτης έκανε κάθε μέρα τη διαδρομή από το Ναύπλιο στο Αργος. Μια διαδρομή δώδεκα χιλιομέτρων, που περνούσε από τη γέφυρα ενός χειμάρρου. Η γέφυρα αυτή ήταν κομβικό σημείο πολλών διαδρομών και πολλές φορές οι άνθρωποι της ΟΠΛΑ και του ΕΛΑΣ ελλόχευαν εκεί για ανταρτικές συλλήψεις. Η σύλληψη του Μίλτη έγινε ακριβώς σ' αυτή τη γέφυρα, περίπου στις 10 με 14 Μαΐου του 1944. Αρχικά, για τη σωτηρία του Μίλτη έγιναν από τη Μαρία και τον Τάκη προσπάθειες για τη μεταφορά στην Κυνουρία, με τη συνδρομή ενός μέλους του ΕΑΜ. Ο Δημήτρης Δημάκης συνέλαβε τον Μίλτη και ο Μιχάλης Μεϊδάνης τον ανέκρινε. Οι συλλήψεις, που έγιναν τον Μάιο του 1944, τον ακριβή αριθμό των οποίων δεν γνωρίζουμε, αποκαλύπτουν ένα ΚΚΕ που δρούσε κατασταλτικά με θηριωδίες και χωρίς την επίφαση οιασδήποτε πολιτικής κατηγορίας προς το θύμα. Ο Μίλτης τελικά κατέληξε στο στρατόπεδο της ΟΠΛΑ στη Νέα Επίδαυρο. Ολοι μαζί, κρατούμενοι και κρατούντες, κατέληξαν στα Δίδυμα, σε μια σπηλιά. Ο Τάκης στέλνει απονενοημένα γράμματα στη Μαρία στην Αθήνα. Οι εξελίξεις έτρεχαν γρηγορότερα από τις ελπίδες και τις ενέργειες του Τάκη. Αν κάτι παρέκαμπτε την ολοκληρωτική νίκη του θανάτου αυτό ήταν η τύχη. Οι φήμες, οι ανεξακρίβωτες ειδήσεις, οι ταχείες εξαλλάξεις τους βασάνιζαν τον Τάκη όπως βασάνισαν τον αδελφό του. Η σφαγή στα Δίδυμα σταμάτησε όταν έφτασαν οι Γερμανοί. Ο Τάκης έμαθε τα νέα για τον αδελφό του 6 με 7 Ιουνίου. Ο Μίλτης δολοφονήθηκε τη νύχτα της 28ης προς την 29η του Μαΐου.

Οταν έφτασαν οι Γερμανοί τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Για πολλούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους και το μίσος που υπέβοσκε στους ανθρώπους του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ ή της ΟΠΛΑ για τις οργανώσεις τους και τα έκτροπα του ΚΚΕ, οι άνθρωποι αυτοί άλλαξαν στρατόπεδο και πήγαν στα τάγματα ασφαλείας. Η κίνηση αυτή έγινε στα Δίδυμα, την Ασίνη, την Πλάκα και τα γύρω χωριά. Ο Τάκης Μελισσηνός άδραξε την ευκαιρία για μια «λαμπρή» εκδίκηση για τον φρικτό θάνατο του αδελφού του Μίλτη. Οσοι δεν ακολούθησαν τη μεταπήδηση αυτή προς τα τάγματα ασφαλείας και συνελήφθησαν από τους Γερμανούς, βρήκαν στα χέρια τους φρικτό θάνατο (απαγχονισμοί, αποκεφαλισμοί, τυφεκισμοί). Ο Γιώργος Σεληνιωτάκης ή Καπετάν Παλαμήδης ήταν ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ στο Ναύπλιο. Τον συναντάμε να συντάσσει τις λίστες των «αντιδραστικών» στο Κρανίδι. Εκεί είχε σταθμεύσει υπό τον ίδιο το τάγμα του ΕΛΑΣ. Οι διάφορες υπο-ομάδες που αναζήτησαν στις Σπέτσες καταφύγιο, δεν βρήκαν παρά την οργή του λαού και τα φρικιαστικά αντίποινα για την εκτέλεση των προκρίτων. Οι Γερμανοί και το μαινόμενο πλήθος ανέλαβαν τις εκκαθαρίσεις του κομμουνιστικού ανθρώπινου δυναμικού. Ο Γιώργος Σεληνιωτάκης, βασικός υπεύθυνός κατά τον Τάκη Μελισσηνό για τον θάνατο του αδελφού του, εκτελέστηκε στις 8 Ιουνίου του 1944 στο Δρέπανο. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, ο Τάκης πανηγύριζε σε όλο το Ναύπλιο τη δικαίωση του αναίτιου θανάτου του Μίλτη. Σύμφωνα με κάποιες αξιόπιστες πληροφορίες, ο Τάκης ήταν μπροστά στη δολοφονία του Σεληνιωτάκη. Μάλιστα είχαν και μια στιχομυθία που παρέμεινε ανολοκλήρωτη. Ο Τάκης δεν άντεξε και κλότσησε τον Σεληνιωτάκη, που πεσμένος κάτω δέχτηκε τα πυρά των Γερμανών.

Θα κλείσω το κείμενο μου μ' ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το έργο του Στέλιου Περράκη, χαρακτηριστικό για τη δυναμική που θέλησε να δώσει στο κομμάτι της ιστορίας που αφηγείται: «Αυτός ο άνθρωπος, που είναι σήμερα συνταξιούχος καπετάνιος..., δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι ο ήρωας που θαύμαζε ήταν και φονιάς και σαδιστής. Τα ίδια, όμως, γίνονται και με άλλους παλιούς καπετάνιους του ΕΛΑΣ, όπως επίσης και με μερικές προσωπικότητες της Δεξιάς, ανθρώπους των οποίων τα ονόματα ξεσηκώνουν εκ διαμέτρου αντίθετα συναισθήματα σε δεξιούς και αριστερούς, γιατί είναι συγχρόνως και ήρωες αλλά και κακούργοι. Αυτά τα δύο ανθρώπινα αρχέτυπα των βιβλίων της Ιστορίας που μας μαθαίνουν στο σχολείο, ο Ηρωας και ο Κακούργος, συνυπάρχουν πολλές φορές στο ίδιο πρόσωπο και βγαίνουν στην επιφάνεια σε ταραγμένες εποχές, όπως οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις, πολύ πιο συχνά απ' ό,τι μας λένε τα βιβλία». *

Αναδημοσίευση από http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=252674

.............................................................................................................................................


Φαντάσματα του Εμφυλίου

«Ιστορική έρευνα» ή «Μαρτυρία» (Εξιστόρηση της οικογενειακής περιπέτειας), όπως κι αν το δει κανείς, το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Στέλιου Περράκη με τίτλο «ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ», (Εκδ. Επίκεντρο, σελ. 438), είναι πάνω απ’όλα μια πρόκληση για στοχασμό, για πολλές σκέψεις (και συζητήσεις) πάνω στο (ίσως) πιο ευαίσθητο (σίγουρα όμως το πιο αμφιλεγόμενο) θέμα της νεώτερης ιστορίας του τόπου μας, τον Εμφύλιο πόλεμο και κυρίως τις πολλές άγνωστες ιστορίες, προσωπικές ή γενικές, τοπικές, περιφερειακές ή ακόμα και σε μεγαλύτερη κλίμακα που βγαίνουν καθώς τα χρόνια περνάνε, στο φως.


Έχουν περάσει αρκετά χρόνια από την έκδοση του βιβλίου του Π.Μακρή, «ΚΙΤΣΟΣ ΜΑΛΤΕΖΟΣ, ο αγαπημένος των Θεών», η εξαιρετική τοιχογραφία της Αθήνας της Κατοχής και το εμφυλιακό κλίμα που συνετέλεσε στον άδικο χαμό ενός νέου ανθρώπου, έχουν περάσει ακόμα περισσότερα χρόνια από την πρώτη έκδοση του πολύ καλού (αλλά τόσο παρεξηγημένου) μυθιστορήματος του Θ.Βαλτινού, «Ορθοκωστά» όπου η ανεξέλεγκτη βία του Εμφυλίου στην επαρχία ζωντανεύουν μέσα από τη εξπρεσιονιστική αφήγηση του μεγάλου συγγραφέα. Το δράμα που βίωσε η οικογένεια του Στέλιου Περράκη στην Αργολίδα δεν διαφέρει και πολύ από αυτά που ζήσανε οι περισσότερες οικογένειες είτε κατά τη διάρκεια της Κατοχής είτε κατά την διάρκεια του Εμφυλίου. Το γεγονός της δολοφονίας ενός νέου ανθρώπου που δεν είχε συμμετοχή σε καμία οργάνωση, που δεν προκάλεσε, που δεν ανακατεύτηκε ενεργά σε κάτι, συγκλονίζει έτσι κι αλλιώς, από όποια πλευρά και αν προέρχονται οι εγκληματίες (διότι ο φόνος δεν έχει ιδεολογία) και από τέτοια περιστατικά, ο τόπος αυτός είναι γεμάτος.

Το βιβλίο του Περράκη ξεκινάει ως προσωπική αναζήτηση για τα αίτια της δολοφονίας του θείου του Μίλτη Μελισσηνού σε μια σπηλιά στα Δίδυμα από τους αριστερούς αντάρτες – μέλη της ΟΠΛΑ - της περιοχής, τον Μάϊο του ’44 και επεκτείνεται στα γεγονότα του τέλους της Κατοχής στην περιοχή της Αργολίδας και στις Σπέτσες. Καταστάσεις και περιστατικά φρικιαστικά, βίαια και με πολλούς θανάτους αμάχων σε μια μάχη για την επόμενη μέρα, για την εξουσία της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Ο Μίλτης Μελισσηνός στα 25 του χρόνια είχε παρατήσει τις σπουδές του στη Νομική της Αθήνας και είχε πιάσει δουλειά στην Αγροτική Τράπεζα του Άργους. Ανήκοντας σε μια από τις ιστορικότερες και πλουσιότερες οικογένειες του Ναυπλίου όπου ο πατέρας του διατηρούσε μεγάλο δικηγορικό γραφείο το οποίο μετά τον θάνατο του συνέχισε ο μεγαλύτερος γιός του Τάκης, ο Μίλτης δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την πολιτική, ούτε είχε αναμιχθεί σε αντιστασιακές οργανώσεις στην Αθήνα ή στο Ναύπλιο. Πηγαίνοντας με το ποδήλατό του από το σπίτι του στο Ναύπλιο στο Άργος (12 χλμ) συνελήφθη σε ένα μπλόκο της ΟΠΛΑ σε ένα γεφυράκι στις αρχές Μαϊου του ΄44. Μεταφέρθηκε μαζί με άλλους συλληφθέντες στο στρατόπεδο της Επιδαύρου μετά από ανακρίσεις και πεζοπορία μερικών ημερών. Στον δρόμο οι συλληφθέντες κακοποιούντο – ο δε Μελισσηνός αφού του είχαν αφαιρέσει τα παπούτσια (προφανώς γυάλισαν σε κάποιον) ταλαιπωρείτο διπλά. Στην Επίδαυρο ο Μίλτης και οι υπόλοιποι (καμιά σαρανταριά) έμειναν δύο εβδομάδες. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησαν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Αργολίδα από τους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας με σκοπό να εμποδίσουν την επέκταση της επιρροής της Αριστεράς στην περιοχή. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ υποχρεώθηκαν σε υποχώρηση εκκενώνοντας το στρατόπεδο της Επιδαύρου και παίρνοντας μαζί τους τους κρατούμενους, τους οποίους έκλεισαν σε μια σπηλιά στα Δίδυμα κοντά στο Κρανίδι όπου στο τέλος του Μάη και λίγο προτού φτάσουν εκεί τα Τάγματα Ασφαλείας εκτέλεσαν τον Μίλτη μαζί με άλλους. Έπεσε θύμα ο γλεντζές και άστατος Μίλτης των περιστάσεων (παράπλευρη απώλεια); Ήταν ο θάνατός του μια εκδικητική πράξη για κάτι που έκανε η οικογένεια Μελισσηνού (ουσιαστικά ο Τάκης ως πιο ενεργός στα κοινά της πόλης) κατά την περίοδο της Κατοχής; Ήταν μια πράξη αντίδρασης προς την αστική τάξη της πόλης (θεωρούμενη de facto και ως «αντιδραστική») που μέλος της ήταν ο Μίλτης; Ήταν προσωπικά τα κίνητρα; Ή τέλος, οι αντάρτες προσπάθησαν να ξεφορτωθούν τους αιχμαλώτους (που μπορεί τους περισσότερους από αυτούς να τους «φορτώθηκαν» από τις τοπικές υποομάδες των διαφόρων χωριών) πάνω στην υποχώρησή τους;

Η έρευνα του Περράκη με αφορμή τη δολοφονία του συγγενή του, τον προέτρεψε να ψάξει τα γεγονότα της εποχής σε όλη την περιοχή. Η υπερτουριστική Αργολίδα του σήμερα, στις σελίδες του βιβλίου είναι ένα σκηνικό σφαγών, εν ψυχρώ δολοφονιών, εκτελέσεων, λυντσαρίσματος. Δείχνει ειρωνικό και γκροτέσκο αλλά στα μέρη που τώρα διάφοροι κοσμικοί πίνουν το μοχίτο και το φρέντο τους εκτυλίχθηκαν πριν από 65-70 χρόνια σκηνές φρικιαστικές. Στη Ντάπια των Σπετσών στήθηκαν κρεμάλες και γυναικόπαιδα λυντσαρίστηκαν έξω από το Ποσειδώνιο. Από το Δρέπανο έως το Ναύπλιο, δρόμο που τώρα διασχίζουν τζιποειδή και βίλες είναι σπαρμένες παντού, κάτοικοι να έχουν δέσει έναν καπετάνιο του ΕΛΑΣ πίσω από μια μοτοσυκλέττα που πήγαινε με χαμηλή ταχύτητα κι αυτός ήταν υποχρεωμένος να τρέχει πίσω της μέχρι να τον παραδώσουν στη Γκεστάπο, όπου στην πλατεία του Ναυπλίου τον περίμενε μια κρεμάλα και κόσμος να τον λυντσάρει. Οι σφαγές με μαχαίρι από την ΟΠΛΑ στις Λίμνες και στο Χέλι ως εκδίκηση, χάνεις το μυαλό σου από τη φρίκη. Όπως γράφει ο συγγραφέας χαρακτηριστικά: «η Αριστερά και η Δεξιά έπαιζαν την ίδια θεατρική παράσταση με μια απλή ανταλλαγή στους ρόλους δημίων και θυμάτων.»

Ο συγγραφέας προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της ιστοριογραφίας και της ψυχρής καταγραφής των γεγονότων και της προσωπικής ιστορίας. Δεν το καταφέρνει πάντα αυτό καθώς θεωρεί (και το δηλώνει ευθαρσώς και με πολλά στοιχεία) ότι υπήρχε «αριστερή τρομοκρατία» στην περιοχή η οποία λίγο πριν την αποχώρηση των Γερμανών πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Θεωρεί ότι το μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού αντέδρασε τόσο έντονα και βίαια στους «αναίτιους φόνους» των αριστερών υποστηρίζοντας και ενδυναμώνοντας τα Τάγματα Ασφαλείας, η δε Αριστερά με την πολιτική της καλλιέργησε το μίσος σε ανθρώπους που δεν θα αντιδρούσαν τόσο δυναμικά εναντίον της. Αυτή η άποψη – αιρετική σε ότι διαβάζαμε τα χρόνια μετά την Δικτατορία – έρχεται να συνδράμει στην καινούργια τάση αρκετών ιστορικών που ζουν κυρίως στις ΗΠΑ να αναθεωρήσουν την «αριστερή αγιογραφία» των καπετάνιων του ΕΛΑΣ και τον ρόλο του ΕΑΜ. Το πρόβλημα είναι στο ότι πολλές φορές σε τέτοια θέματα βρίσκεσαι αντιμέτωπος με το θεμελιώδες δίλημμα αν «η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα» και ποιος έριξε την πρώτη σφαίρα – που στην Ελλάδα του πρώτου μισού του περασμένου αιώνα μπορεί η σφαίρα ή το «κάρφωμα» να ήταν για μια κατσίκα, για ένα στραβοκοίταγμα στο καφενείο ή για να έρθουμε στις μέρες μας για ένα καινούργιο αυτοκίνητο ή μια plasma.

Το βιβλίο που κυκλοφόρησε πρώτα στις Η.Π.Α. («The ghosts of Plaka beach, a True Story of Murder and Retribution in Wartime Greece») όπου ζει εδώ και πολλά χρόνια ο συγγραφέας, δεν αποφεύγει κάποιες γενικεύσεις και αφέλειες, π.χ. ο Περράκης παραξενεύεται που στις μέρες μας στο καφενείο των Διδύμων (ή κάποιου άλλου χωριού της Αργολίδας) οι κάτοικοι δεν μιλάνε μεταξύ τους Αρβανίτικα (!!), ή δίνει αρκετές τουριστικού είδους πληροφορίες που στον έλληνα αναγνώστη είναι περιττές. Είναι όμως πολύ καλά δομημένο – η ελληνική έκδοση εμπλουτίστηκε με ενσωμάτωση ενός άρθρου για τις Σπέτσες που έγραψε αργότερα ο συγγραφέας και που είναι μάλλον οι πιο ενδιαφέρουσες σελίδες του βιβλίου - η αφήγηση είναι συναρπαστική και κυρίως οι προσωπικές νότες στην οικογενειακή ιστορία είναι εξαιρετικές και συγκινητικές. Ο συγγραφέας προς το τέλος του βιβλίου υιοθετεί μια πιο ψύχραιμη στάση απέναντι στα γεγονότα, προβάλλοντας κυρίως το θεμελιώδες ερώτημα περί ουσιαστικής ευθύνης απέναντι σε μια εγκληματική ενέργεια (ποιος φταίει περισσότερο αυτός που πυροβολεί ή αυτός που έδωσε την εντολή;) ενώ δεν διστάζει να πάει κόντρα στην οικογενειακή αντίληψη περί «σφαγέων» και «εγκληματιών» που εκφραζόταν από τον Τάκη Μελισσηνό τον αδερφό του αδικοχαμένου Μίλτη, ο οποίος και τα Τάγματα Ασφαλείας ενίσχυσε μετά την δολοφονία του αδερφού του και σε όλη του τη ζωή δεν μπορούσε να δεχτεί την αντίθετη άποψη.

Ο Εμφύλιος ως γνωστόν βγάζει στους ανθρώπους τα πιο αιμοβόρα ένστικτά τους στην επιφάνεια, δεν υπακούει σε «συνθήκες» και διατάγματα, είναι ένας πόλεμος που συγκλονίζει με την αγριότητά και την απανθρωπιά του. Βιβλία σαν αυτό του Περράκη, συμφωνείς ή διαφωνείς με την άποψη του, ενισχύουν τον διάλογο, φωτίζουν κάποια δυσάρεστα πράγματα – έστω υιοθετώντας και τραβηγμένες απόψεις, ενώ προκαλούν για περαιτέρω διερεύνηση και ψάξιμο. Σε μια χώρα όπου οι άνθρωποί της παραμένουν χωρίς παιδεία, η γνώση της Ιστορίας σταματάει για τους περισσότερους στην ΣΤ’ δημοτικού, η άποψή τους είναι γεμάτη στερεότυπα και μύθους, σχεδόν παιδική μέσα στην αφέλειά της και οι κραυγές υπερισχύουν του διαλόγου, είναι χρήσιμο να εκδίδονται και να διαβάζονται ιστορίες που ξεκινάνε από ένα τοπικό γεγονός αλλά στην ουσία μας αφορούν όλους.

Αναδημοσίευση από http://librofilo.blogspot.com/2011/11/blog-post.html

...............................................................................................................................................


Το τραγικό 1944 στις Σπέτσες

Περισσότερα ξέρουμε για το 1821 στις Σπέτσες παρά για το 1944. Διότι το ’44 έγιναν πράγματα για τα οποία κανείς δεν είναι υπερήφανος. Κυκλοφορούν ιστορίες που ανακατεύουν την αλήθεια με το παραμύθι. Όσοι γνωρίζουν, μιλάνε με μισόλογα, για να μην προσβάλουν μνήμες. Όμως αντί να ξεθωριάζει η εικόνα, γίνεται πιο ξεκάθαρη βήμα-βήμα. Με αδημοσίευτες έρευνες όπως εκείνες του Γιώργου Σταματίου ή του Άδωνι Κύρου. Με αυτοβιογραφίες όπως εκείνη του Σαράντου Τσουλουχόπουλου που ήταν τότε γραμματέας του ΕΑΜ. Και τώρα με το βιβλίο «Φαντάσματα του Εμφυλίου – Πλάκα Αργολίδας 1943-44» του Στέλιου Περράκη, που μάς μαθαίνει νεα πράγματα για όσα έγιναν τότε στις Σπέτσες (στις Σπέτσες, διατίθεται απο τα πρακτορεία τύπου του Δημήτρη Ιωσηφίδη και του Νίκου Τσαπάρα, που διαθέτουν και το βιβλίο του Τσουλουχόπουλου).

Αυτά που συνέβησαν στις Σπέτσες, θα τα δούμε πιο κάτω. Δεν ήταν ξεκάρφωτα, αλλά σκηνές σε μια τραγωδία που ταρακουνούσε ολόκληρη την Αργολίδα το 1943-44. Ο Περράκης είχε ξεκινήσει να ερευνά τα αρχεία και τις μαρτυρίες, ζητώντας να μάθει γιατί εκτελέστηκε το 1944 ο αδελφός της μάνας του, ο Μίλτης Μελισσινός απο το Ναύπλιο. Και με βάση αυτή την έρευνα, έγραψε την αναπαράσταση των όσων έγιναν το 1943-44 στην Αργολίδα και στις Σπέτσες, όπως αυτός τα αντελήφθη. Για τις Σπέτσες, ο Περράκης αναφέρει τους ανθρώπους απο τους οποίους ζήτησε ενημέρωση. Κάνει εντύπωση το γεγονός ότι δεν επεδίωξε να συναντήσει τον Γιώργο Πασαμήτρο, που θα μπορούσε ενδεχομένως να τον ενημερώσει για τα στοιχεία που είχε, ως γιός και εγγονός των εκτελεσθέντων στις Σπέτσες. Γι’αυτό αναμένεται με ενδιαφέρον η δημοσίευση της δικής του έρευνας για τα ίδια γεγονότα. Για παράδειγμα, η πρόσφατη παρουσίαση στην Ύδρα του βιβλίου του Θεμιστοκλή Ραφαλιά, δείχνει λ.χ. πόσο διαφορετικά μπορεί να ιδωθεί η δράση του αντάρτικου ναυτικού, του ΕΛΑΝ.

Σκηνές σ’ένα μεγαλύτερο δράμα.

Μετά την Κατοχή (Απρίλιος 1941) άρχισαν παντού να φυτρώνουν αντιστασιακές ομάδες. Ανάμεσά τους η πιο ισχυρή ήδη διέθετε μια μυστική οργάνωση παντού στην Ελλάδα – δηλαδή το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (ΚΚΕ). Παρ’όλο που πολιτικά το ΚΚΕ ήταν μειοψηφία, οργανωτικά ήταν κορυφή. Με ραχοκοκκαλιά την οργάνωσή του, έστησε το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και τον Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ) που δεχόντουσαν όλους τους πατριώτες που θέλαν να πολεμήσουν τον κατακτητή. Στην αρχή, το ΚΚΕ έλεγχε χαλαρά το ΕΑΜ, όμως άλλαξε γραμμή μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο 1943. Μέχρι τότε, λειτουργούσαν δυο εξουσίες: το ελληνικό κράτος με τον ειρηνοδίκη, τον αστυνόμο, τον λιμενάρχη, τον τελώνη και το δημόσιο ταμείο του. Και η κατοχική δύναμη: Γερμανική, Ιταλική ή Βουλγαρική, ανάλογα με την περιοχή. Όταν οι Ιταλοί παρέδωσαν τα όπλα στην Αργολίδα και στις Σπέτσες, το ΕΑΜ άρχισε να στήνει το δικό του κράτος με πρόνοια, δικαστήρια και αστυνομία. Οργάνωσε έναν μηχανισμό για να ελέγχει την κοινωνία με δεκαρχίες και με τακτικές συνελεύσεις διαφωτισμού. Και παράλληλα, σύμφωνα με τον Περράκη, το ΚΚΕ άρχισε να εξοντώνει τις δυνάμεις που δεν τις έλεγχε, είτε ήταν ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις, είτε άτομα με κύρος στην κοινωνία τους.

Πώς σκλήρυνε η εμφύλια πόλωση και φούντωσε το μίσος.

Τα γεγονότα λοιπόν στην Αργολίδα και στις Σπέτσες, γράφει ο Περράκης (σελ.47), «είναι τοπικοί απόη­χοι απ’ αυτά που συνέβαιναν στο κέντρο της χώρας, ανάµεσα στα πρόσωπα και στις οργανώσεις που διεκδικούσαν την εξου­σία µετά το τέλος του πολέµου. Είναι επίσης απόηχοι της γενι­κής αποτυχίας του πολιτικού µας συστήµατος που εκδηλώθηκε σε πολλαπλά επίπεδα σε όλη την διάρκεια του πολέµου. Η α­ποτυχία αυτή φάνηκε απ’ την αρχή της Κατοχής, όταν η παθη­τική στάση της πλειονότητας των Ελλήνων έδωσε την ευκαιρία σε µια οργανωµένη µειοψηφία να κινηθεί για να καλύψει το πολιτικό και ηθικό κενό που δηµιουργήθηκε µε την κατάληψη της χώρας. Η µειοψηφία αυτή προσπάθησε στη συνέχεια µε βίαια µέσα να κρατήσει το µονοπώλιο της αντίστασης κατά των κατακτητών, αλλά συνάντησε την αντίδραση από ένα µέρος της ανοργάνωτης πλειοψηφίας, αντίδραση που, κατά παράδοξο τρόπο, υποστηρίχτηκε και από τα δύο αντιµαχόµενα µέρη του ξένου παράγοντα, τους Γερµανούς και τους Άγγλους. Έτσι, δηµιουργήθηκε στην Ελλάδα µια εµφύλια αντιπαράθεση που στα­διακά ξέφυγε από κάθε έλεγχο, ένας κατήφορος µε αυξανόµενη κλίση που παρέσυρε και τα δύο µέρη ώσπου να είναι πια πολύ αργά για οπισθοχώρηση χωρίς την ολική καταστροφή της µιας ή της άλλης πλευράς.»

Ο μηχανισμός της βίας και οι Σπέτσες.

Για τις Σπέτσες, γράφει ο Περράκης (σελ.131): «Τα γεγονότα των Σπετσών ήσαν λίγο πολύ το αποτέλεσµα µιας κοινής πολιτικής που εφαρµόστηκε από το ΚΚΕ στα χωριά της Αργολίδας στo τέλος του 1943 και στις αρχές του 1944. Μετά τις τελικές αποφάσεις για τα ονόµατα που θα έµπαιναν στον κατάλογο των «αντιδραστικών», το λόγο είχε ένα τοπικό απόσπασµα της ΟΠΛΑ, που πήγαινε να τους συλλάβει. Στην αρχή, τα υποψήφια θύµατα ήσαν ανυποψίαστα για την τύχη που τους περίµενε, γιατί µέχρι τότε δεν είχαν γίνει εκτελέσεις στα πιο πολλά χωριά. Τους έλεγαν ότι τους έπαιρναν για µια µικρή ανάκριση και µετά θα τους έφερναν πίσω στο χωριό. Στην πραγµατικότητα, τους πήγαιναν σε ένα κέντρο της ΟΠΛΑ σε κάποια απόσταση από το χωριό τους, όπου τους υπέβαλλαν σε βασανιστήρια για µερικές ηµέρες. Μερικούς από αυτούς τους άφηναν µετά ελεύθερους, ενώ τους υπολοίπους τους εκτελούσαν, κατά κανόνα, µε µαχαίρι, σφάζοντάς τους σαν πασχα­λινά αρνιά.»

Σκοπός της βίας ήταν ο εκφοβισμός, σύμφωνα με τον Περράκη (σελ.122): «Από ό,τι φαίνεται την περιοχή γύρω από τα Δίδυµα την χρησι­µοποιούσε το ΕΑΜ ως τόπο εκτελέσεων, µε θύµατα που έφερ­ναν από αλλού και σκότωναν εκεί, αφήνοντας τα ακέφαλα πτώ­µατά τους σε σταυροδρόµια. Αν και κανένα από τα θύµατα δεν ήταν από το χωριό, η θέα των άταφων πτωµάτων ήταν αρκετή για να πείσει τους Διδυµιώτες να υπηρετούν µε ζήλο το ΕΑΜ, χωρίς κατ’ ανάγκην να συµµερίζονται τις πεποιθήσεις του.»

«Από αυτό το σηµείο κι ύστερα η γενική υποστήριξη που είχε το ΕΑΜ από ένα µεγάλο µέρος του πληθυσµού (…) αντικαταστά­θηκε από το φόβο που προκαλούσε η οργάνωση. Αυτός ο φό­βος γενικεύτηκε σε όλη την Αργολίδα από τις αρχές Νοεµβρίου (Σημ: εννοεί του 1943) κι ύστερα όταν το ΕΑΜ, ή µάλλον το ΚΚΕ, άρχισε να κυνηγάει τους ιδεολογικούς του αντιπάλους αντί να περιορίζεται στους προδότες ή τους εγκληµατίες. Εκείνες περίπου τις µέρες έκανε και την πρώτη της εµφάνιση η ΟΠΛΑ, η Οργάνωση Προστασί­ας Λαϊκού Αγώνα, της οποίας το όνοµα έµελλε να σκορπίσει τον τρόµο σε όλη την Ελλάδα.»

Και συνεχίζει (σελ.126): «Η τροµοκρατική εκστρατεία που εξαπέλυσε το ΕΑΜ στην Αργολίδα στο τέλος του 1943 και τους πρώτους µήνες του 1944 ήταν άγνωστη µέχρι πρόσφατα στους περισσότερους Έλληνες, αν και έχει σήµερα τεκμηριωθεί σε όλες της τις λεπτοµέρειες. Τα σχέδια γι’ αυτή την εκστρατεία είχαν γίνει από τα κεντρικά όρ­γανα του ΚΚΕ, αλλά η εφαρµογή τους έγινε σε τοπικό επίπεδο, από τις τοπικές επιτροπές του ΕΑΜ. Οι τοπικές επιτροπές του ΚΚΕ έφτιαχναν τους καταλόγους των υποψηφίων θυµάτων σε συνεργασία µε εκπροσώπους της περιφερειακής επιτροπής του κόµµατος στην Αργολίδα. Τους καταλόγους αυτούς τους έστελ­ναν στις τοπικές επιτροπές του ΕΑΜ, που γενικά ακολουθούσαν τις εντολές του ΚΚΕ, αφού όµως πρώτα φρόντιζαν να βγάλουν έξω τους φίλους και να βάλουν µέσα στον κατάλογο τους ε­χθρούς των µελών της επιτροπής του ΕΑΜ. Μ’ αυτό τον τρόπο το ΚΚΕ κατάφερνε να επιβάλει τις δικές του ιδεολογικές επιλο­γές στο ΕΑΜ, αν και αυτές άλλαζαν συχνά λόγω των προσωπι­κών σχέσεων στο επίπεδο του κάθε χωριού.»

Γιατί εκτέλεσαν Λεκκό, Κόχειλα και Διαμαντόπουλο;

Γιατί λοιπόν το ΚΚΕ θέλησε να εκτελέσει τους «πρόκριτους» των Σπετσών; Διότι, σύμφωνα με τον Περράκη (σελ.164) «Ο Λεκκός, ο δήμαρχος που ήταν πολύ δημοφιλής και αξιοσέβαστος, είχε κύρος με τους νησιώτες και μπορούσε κάλλιστα να δημιουργήσει αντιπαλότητα στο ΕΑΜ». Διότι (σελ.165) «Ο γιατρός ο Κόχειλας, που ήταν ιδρυτικό μέλος του ΕΑΜ στις Σπέτσες, αλλά είχε αργότερα παραιτηθεί, είχε διαφωνήσει µε τους τραµπουκισµούς της ΟΠΛΑ και είχε γίνει αντίπαλος στην ΕΑΜική εξουσία µετά την παραί­τησή του από την τοπική επιτροπή του ΕΑΜ. Τα ίδια αίτια πρέπει να ίσχυαν και για τον Διαµαντόπουλο, που ήταν κι αυ­τός µέλος της ίδιας επιτροπής.» Και επίσης (σελ.165) «Σύµφωνα µε την κόρη του Διαµαντόπουλου, ο πατέρας της πιθανόν να εκτελέστηκε γιατί αρνήθηκε να παραδώσει στο ΚΚΕ τα εφόδια που έστελνε ο Ερυθρός Σταυρός, του οποίου ήταν αντιπρόσωπος στις Σπέτσες.» (Σημ: περισσότερα για τον Λεκκό, στην αφήγηση του Στέφου Αλεξανδρίδη).

Αντικρούοντας την δικαιολογία του ΚΚΕ ότι οι «πρόκριτοι» ήταν προδότες, ο Περράκης γράφει (σελ.165): «Οι εκτελέσεις των προκρίτων των Σπετσών ανήκουν στην πρώτη φάση της τροµοκρατίας του ΚΚΕ, αυτής που εστιαζόταν στα άτοµα που είτε ήσαν είτε µπορούσαν να γίνουν τοπικοί ηγέτες, ανεξάρτητοι και πιθανώς αντίπαλοι της Αριστεράς. Στην περίπτωση των Σπετσιωτών, η αντιπαλότητα µε την Αριστερά ήταν αληθινή, αλλά οι άνθρωποι δεν ήσαν ούτε κατά διάνοια προδότες. Αν ήσαν θα είχαν προδώσει τους τοπικούς ηγέτες του ΚΚΕ στις Σπέτσες µετά τα επεισόδια του Φεβρουα­ρίου 1944, µε το βοµβαρδισµό του γερµανικού πλοίου και το φόνο των δύο Γερµανών. Οι Σπετσιώτες ήξεραν πολύ καλά ποιοι είχαν την πραγµατική εξουσία στο νησί από τη µεριά της Αριστεράς. Όπως είδαµε, η Βενετία Διαµαντoπoύλoυ πήγε α­µέσως στον Κοντοβράκη, το στέλεχος του ΚΚΕ, και όχι στον γραµµατέα του ΕΑΜ, όταν προσπαθούσε να σώσει τον άντρα της. Οι πρόκριτοι δεν πρόδωσαν κανέναν γιατί ήσαν καθαρά Έλληνες πατριώτες, που δεν ήσαν διατεθειµένοι να στείλουν σε βέβαιο θάνατο άλλους Έλληνες, ακόµα κι αν ήσαν πολιτικοί αντίπαλοι, παραδίνοντάς τους στους Γερµανούς. Μετά τις συλ­λήψεις και εκτελέσεις τους οι άλλοι Σπετσιώτες δεν θα έχουν πια τους ίδιους ενδοιασμούς.»

Το μίσος που συσσωρεύτηκε.

Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, ξεκίνησαν τον Μάϊο 1944 και συνεχίστηκαν τον Ιούνιο στις Σπέτσες. Γράφει ο Περράκης (σελ.223): «Αφού πρώτα ξεκαθάρισαν τα Δίδυμα, οι Γερμανοί και τα Τάγματα προχώρησαν προς το Κρανίδι, όπου στάθμευε το τάγμα του ΕΛΑΣ υπό τον Σεληνιωτάκη. (Σημ: ο Γεώργιος Σεληνιωτάκης ήταν μέλος του ΚΚΕ και καπετάνιος του ΕΛΑΣ στην Ερμιονίδα και την Τροιζηνία). Οι ΕΛΑΣίτες και όλοι όσοι είχαν συνεργαστεί με το ΕΑΜ, μαζί με τις οικογένειές τους και τους επιζήσαντες ομήρους, υποχώρησαν στις ακτές, όπου προσπάθησαν να επιτάξουν πλοία για να τους µεταφέρουν στην περιοχή της Κυνουρίας.» Όμως δεν μπόρεσαν και τελικά κατέφυγαν στις Σπέτσες. Συνεχίζει ο Περράκης (σελ.224): «Για οποιονδήποτε λογικό άνθρωπο, χωρίς κοµµουνιστικές αυταπάτες και µε γνώση του πρόσφατου παρελθόντος στην ανατολική Αργολίδα τον Ιούνιο του 1944, θα έπρεπε να ήταν ολοφάνερο ότι η φυγή των κοµµουνιστών στις Σπέτσες ισοδυναµούσε µε εθελουσία είσοδο σε µια θανατηφόρα παγίδα. Όπως είδαµε σε προηγούµενο κεφάλαιο, το νησί έβραζε από αγανάκτηση ενάντια στο ΚΚΕ ύστερα από τις εκτελέσεις των προκρίτων του από την ΟΠΛΑ, που είχαν ανακοινωθεί λιγότερο από ένα µήνα πριν. Αν είναι πράγµατι αλήθεια πως ο Σεληνιωτάκης και η ΟΠΛΑ πίστευαν ότι οι Σπετσιώτες θα ξέχναγαν αυτές τις εκτελέσεις, για να θυµηθούν τα λίγα τρόφιµα που είχαν πάρει από απέναντι δυο χρόνια νωρίτερα, τότε σηµαίνει ότι οι κοµµουνιστές είχαν πια χάσει κάθε επαφή µε την πραγµατικότητα. Ο Σεληνιωτάκης και οι σύντροφοί του δεν κατάλαβαν ποτέ ότι από τη στιγµή που οι άνθρωποι θα έπαυαν πια να τους φοβούνται, θα έχαναν και όλη τη λαϊκή υποστήριξη που µπορεί κάποτε να είχαν. Αυτό φαίνεται άλλωστε καθαρά και στην αφήγηση της κόρης του, που παρ’ όλους τους ευφηµισµούς και την αριστερή της φρασεολογία αδυνατεί να κρύψει την ανακούφιση του κόσµου στο Κρανίδι και στις Σπέτσες για την ήττα των κοµµουνιστών, καθώς επίσης και την επιθυµία ενός µεγάλου µέρους του πληθυσµού να τους κάνει κακό µε κάθε τρόπο. Τα πλοία τους σαµποτάρονται, τους τραυµατίες τους αποτελειώνουν, τους φυγάδες τους παραδίνουν στους Γερµανούς, πολλούς από αυτούς που συλλαµβάνονται τους σκοτώνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι επί τόπου. Όπως και να χαρακτηρίσει κανείς αυτές τις αγριότητες, το γεγονός είναι ότι φανερώνουν τέτοιο µίσος για τον κοµµουνισµό που δεν εξηγείται ούτε µε την κακουργία των πρωταιτίων, ούτε βέβαια µε τυχόν φιλογερµανικά τους αισθήµατα.»

Τι έγινε στις Σπέτσες τον Ιούνιο 1944;

Σύμφωνα με τον Περράκη (σ.226) «οι Γερµανοί αποβιβάστηκαν σης Σπέτσες το βράδυ της Κυριακής 4 Ιουνίου 1944. Οργάνωσαν αµέσως ένα ανιχνευτικό απόσπασµα από περίπου 200 άτοµα, τα περισσότερα από αυτά ντόπιους, και στρώθηκαν στο κυνήγι των κοµµουνιστών, που πιθανόν να κρυβόντουσαν σε διάφορα µέρη στο νησί, σε σπίτια, στο πευκοδάσος ή στις θαλασσινές σπηλιές. Πολλοί άνθρωποι συνελήφθησαν κατ’ αυτόν τον τρόπο τις επόµενες µέρες, τους οποίους έφεραν για ανάκριση στο στρατηγείο που είχαν εγκαταστήσει οι Γερµανοί σ’ ένα σπίτι κοντά στη Ντάπια.» (Σημ: εννοεί το τότε Δημαρχείο στο αρχοντικό Αναργύρου, όπου προηγουμένως ήταν η Αστυνομία του ΕΑΜ και τού οποίου το υπόγειο χρησίμευε ως κρατητήριο).

«Ανάµεσα στους συλληφθέντες ήταν και η οµάδα της ΟΠΛΑ υπό τον Λευτεριά. Αυτούς τους αναγνώρισαν αµέσως οι ντόπιοι και δεν τους επέτρεψαν επ’ ουδενί λόγω να αποκρύψουν την ταυτότητά τους. Όπως είχε αναφερθεί σε προηγούµενο κεφάλαιο, η ΟΠΛΑ είχε απαγάγει τον Απρίλιο µια οµάδα από Σπετσιώτες, αρκετούς από τους οποίους άφησε λίγες µέρες αργότερα ελεύθερους ύστερα από σκληρά βασανιστήρια. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν σε θέση να αναγνωρίσουν τα µέλη της ΟΠΛΑ, αφού τους είχαν δει πρόσφατα εν δράσει στο Καρακάσι.»(Σημ: ένας που είχε βασανιστεί αλλά γλίτωσε ήταν και ο ‘Λυκούργος’ (παρατσούκλι) που τον αναφέρει ‘η κόρη του ψαρά‘.)

Γιατί εκτέλεσαν πατέρα και γιο Πασαμήτρο;

Οι πραγματικοί λόγοι ακόμα δεν έγιναν γνωστοί, και δεν προσπάθησε να τους ανακαλύψει ο Περράκης, μιάς και δεν ζήτησε πληροφορίες απο την οικογένεια. Απλώς αναφέρει τα εξής (σελ.226) : «Ανάµεσα στις 4 και σης 13 Ιουνίου, ηµεροµηνία αναχωρήσεώς τους, οι Γερµανοί εκτέλεσαν τουλάχιστον 13 άτοµα σης Σπέτσες, απαγχονίζοντας επτά από αυτούς στην Ντάπια και τουφεκίζοντας τους υπολοίπους µπροστά στο ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο». (…) Από όλους αυτούς τους θανάτους οι πιο δραµατικοί ήσαν αυτοί της οικογενείας Πασαµήτρου, από την οποίαν επέζησε µόνο το µωρό που µόλις είχε γεννήσει η Θέµις. Τα άλλα τρία µέλη εµφανίζονται να εκτελούνται µε τουφεκισµό, στον ληξιαρχικό κατάλογο του νησιού, αλλά η τοπική µνήµη και οι προφορικές µαρτυρίες αναφέρουν σαφέστατα πως οι δύο άντρες ξυλοκοπήθηκαν µέχρι θανάτου από έναν όχλο Σπετσιωτών, στον οποίον συµµετείχαν και οι συγγενείς των εκτελεσθέντων προκρίτων. (…) Οι συγγενείς των θυµάτων, και κυρίως οι δύο χήρες, η Ασπασία Κόχειλα και η Βενετία Διαµαντοπούλου, σίγουρα τους θεωρούσαν µερικώς υπαίτιους των θανάτων των συζύγων τους. Και οι δυο γυναίκες, σύµφωνα µε ένορκες καταθέσεις µαρτύρων υπερασπίσεως στη µεταπολεµική δίκη, ακούστηκαν να φωνάζουν «θάνατος στην οικογένεια Πασαµήτρου» στον όχλο που κυνήγησε και σκότωσε τους δυο άντρες, µια προτροπή που εισακούστηκε πλήρως.»

Για ποιό λόγο; Διότι, γράφει ο Περράκης (σελ.229), ο Γιώργος Πασαμήτρος βοηθούσε την ΟΠΛΑ, και επικαλείται «µια σύγχρονη µαρτυρία του Καπετάν Τζαβέλλα, του ανθρώπου που συνέλαβε τους προκρίτους. Σύµφωνα µε τον Τζαβέλλα, η οικογένεια Πασαµήτρου έκρυψε στο σπίτι της την οµάδα της ΟΠΛΑ, που αποτελούσαν αυτός, ο Λευτεριάς και ο Σµυρλής, όταν ήλθαν το Φεβρουάριο του 1944 για να κάνουν αναγνώριση πριν από την επίθεση στους δύο Γερµανούς που είχαν καταφύγει στο νησί, όταν βοµβαρδίστηκε και βυθίστηκε το πλοίο τους. Αν αυτή η στενή σχέση του Γιώργου µε την ΟΠΛΑ ήταν γνωστή στις Σπέτσες τον Ιούνιο του 1944, τότε εξηγεί πλήρως την οργή των συγγενών των θυµάτων, που κόστισε τη ζωή σ’ αυτόν και στην οικογένειά του. Όσο για τον πατέρα του τον Άγγελο, δεν υπάρχει καµιά ένδειξη ότι ήταν µέλος του ΚΚΕ, αν και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι αγνοούσε τη δράση του γιου του σε ένα τόσο µικρό µέρος σαν τις Σπέτσες. Ο Άγγελος είχε από ό,τι φαίνεται αρκετούς εχθρούς στο νησί, και είναι πιθανόν να τον σκότωσαν για προσωπικούς λόγους, ή απλά γιατί θέλησε να σώσει τη ζωή του γιου του.»

Όμως για όσους ξέρουν, δεν συνέβησαν έτσι τα πράγματα. Ας ελπίσουμε ότι η έρευνα του Γιώργου Πασαμήτρου θα μάς διαφωτίσει καλύτερα για τα γεγονότα, αλλά και για το παρασκήνιο που αγνοεί ο Περράκης

Αναδημοσίευση από http://spetses.wordpress.com/tekmiria/katohi/perrakis/

..............................................................................................................................................


Αποσπάσματα από το πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο “Φαντάσματα του Εμφυλίου” του Στέλιου Περράκη στο οποίο ο συγγραφέας, που πλέον είναι καθηγητής σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού, προσπαθεί να εξιχνιάσει τη δολοφονία του θείου από την ΟΠΛΑ (ΚΚΕ).

Ο Καπετάν Λευτεριάς, που θα τον συναντήσουμε κι αργότερα σε άλλα κεφάλαια, είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα στην αφήγηση μας. Ήταν από το Γκέρμπεσι, το αρβανιτοχώρι που βρίσκεται στους λόφους κοντά στο Αργός και που σήμερα λέγεται Μιδέα. Το 1944 ήταν 29 ετών, αλλά πολύ λίγα γνωρίζουμε γι αυτόν. Ένας παλιός του σύντροφος πίστευε πως είχε υπηρετήσει ως υπαξιωματικός, στο ναυτικό ή στο στρατό. Όλες οι μαρτυρίες συμφωνούν στο ότι ήταν γενναίος και αδίστακτος. Τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις που γινόντουσαν στο Καρακάσι κάτω από τις διαταγές του ξεχωρίζουν για την αγριότητα και τον σαδισμό τους ακόμα και μέσα στα πλαίσια της κατοχικής Ελλάδας. Τέτοιες αγριότητες, όμως, δεν ήσαν ασυνήθιστες για την ΟΠΛΑ, και δεν είναι σίγουρο αν αυτά που έκανε ήταν με δική του πρωτοβουλία ή του τα επέβαλλαν άλλοι.

«Χασάπης» που εκτελούσε διαταγές ...

Στην περίπτωση των προκρίτων των Σπετσών, τα τέσσερα θύματα βασανίστηκαν πρώτα για δυο ή τρεις μέρες στο Καρακάσι και μετά είτε τουφεκίστηκαν είτε σφάχτηκαν με μαχαίρι. Το εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούσαν ο Λευτεριάς, δυο ή τρεις άνθρωποι από την ΟΠΛΑ στο Κρανίδι, και ο παλιός μας γνώριμος ο Σμυρλής, που είχε έλθει από τις Σπέτσες για να λάβει μέρος στις εκτελέσεις. Τα τρία πρώτα θύματα εκτελέστηκαν στο δρόμο της Ερμιόνης και πολύ κοντά στο χωριό, ενώ η εκτέλεση του Κατραμάδου έγινε στο δρόμο για τα Δίδυμα. Ένας από τους Κρανιδιώτες της ΟΠΛΑ οργάνωσε και την ταφή των τριών πρώτων θυμάτων την επόμενη μέρα μετά την εκτέλεση, στρατολογώντας γι’ αυτό ανθρώπους από το Καρακάσι. Η ταφή αυτή είναι κάπως ασυνήθιστη, γιατί ξέρουμε από το ημερολόγιο του κ. Πέτρου ότι η ΟΠΛΑ άφηνε τις πιο πολλές φορές άταφα τα πτώματα των θυμάτων της για λόγους παραδειγματισμού, για τον εκφοβισμό τυχόν αντιπάλων του ΕΑΜ. Σύμφωνα με μια μαρτυρία από έναν χωρικό από το Καρακάσι, ο αντάρτης της ΟΠΛΑ που οργάνωσε την ταφή έβγαλε από το στόμα του Λεκκού τα χρυσά δόντια που είχε ο δήμαρχος και τα τσέπωσε πριν θάψουν το πτώμα.

Η ακριβής ημερομηνία των εκτελέσεων είναι ασαφής, αλλά οι πιο αξιόπιστες μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι τρεις πρώτοι εκτελέστηκαν τη νύχτα της 12 με 13 Μαρτίου του 1944, τρεις ή τέσσερις μέρες μετά τη σύλληψή τους, ενώ ο Κατραμάδος εκτελέστηκε στο τέλος του ίδιου μήνα. Ένας μάρτυρας από την Ερμιόνη, που είχε συλληφθεί και ήταν κρατούμενος στο σπίτι της ΟΠΛΑ στο Καρακάσι την ίδια νύχτα, 12 με 13 Μαρτίου, είπε στην κατάθεση του μετά τον πόλεμο ότι άκουσε τους άντρες της ΟΠΛΑ να κάνουν συζήτηση στο στρατώνα τους στο δωμάτιο δίπλα στη φυλακή, για τις εκτελέσεις που μόλις είχαν λάβει χώρα δυο ώρες νωρίτερα. Ο τρόπος εκτελέσεως είναι επίσης ασαφής, γιατί τα πρακτικά της δίκης αναφέρουν τραύματα με μαχαίρι και πυροβολισμούς ως αίτια θανάτου. Στην κατάθεσή του ο μάρτυρας από την Ερμιόνη αναφέρει πως άκουσε ότι ο Λεκκός και ο Διαμαντόπουλος τουφεκίστηκαν, ενώ ο Κόχειλας σφάχτηκε με μαχαίρι. Ίσως ένα ή δυο από τα θύματα να πέθαναν τελικά από τη χαριστική βολή που τους έδωσαν για να συντομεύσουν τα βάσανα τους, αφού πρώτα τους χτύπησαν με μαχαίρι.

Τέτοιες πονόψυχες πράξεις δεν τις βρίσκουμε πουθενά στις εκτελέσεις των δυο χωροφυλάκων, που πέθαναν αργά και οδυνηρά. Τα πρακτικά της δίκης αναφέρουν ως αίτια θανάτου χτυπήματα «δι’ αμβλέων οργάνων εις διάφορα του σώματος των μέρη, εξ ων τραυμάτων (πληγμάτων) ως μόνης ενεργού αιτίας επήλθεν ο θάνατος αυτών». Αυτά σημαίνουν κατά πάσα πιθανότητα πως οι εκτελεστές τούς έσπασαν τα πόδια και διάφορες άλλες αρθρώσεις του σώματος τους και τους άφησαν ύστερα να πεθάνουν σιγά σιγά από αιμορραγία και εξάντληση, όπως στο μεσαιωνικό τρόπο εκτελέσεως του τροχού. Αυτό τον αργό τρόπο θανατώσεως τον εφάρμοσαν στους χωροφύλακες γιατί υπηρετούσαν την κυβέρνηση των Αθηνών. Από ότι ξέρουμε είχε εφαρμοστεί και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις. Οι εκτελέσεις των προκρίτων και των άλλων ανωνύμων θυμάτων, τα ξυλοκοπήματα, τα βασανιστήρια και οι εκφοβισμοί είχαν δημιουργήσει μιαν εκρηκτική ατμόσφαιρα στις Σπέτσες το Μάιο του 1944 που ήταν σαφώς εχθρική για την Αριστερά. Πολλά χρόνια αργότερα έγινε λόγος γι’ αυτή την ατμόσφαιρα σε μια συνομιλία με τον τέως γραμματέα της τοπικής επιτροπής του ΕΑΜ, τον άνθρωπο που είχε αντικαταστήσει τον Κόχειλα. Ο άνθρωπος αυτός, ένας μετριοπαθής αριστερός που έχαιρε γενικής εκτιμήσεως, παραδέχτηκε αυτή την εχθρότητα και ισχυρίστηκε ότι την μεταβίβασε στους ανωτέρους του. Ισχυρίστηκε επίσης ότι μερικά από τα ανώτερα στελέχη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ συμφώνησαν με τη γνώμη του ότι οι εκτελέσεις ήσαν εσφαλμένες, αλλά είπαν ότι ήταν πια πολύ αργά για να γίνει κάτι, και δεν μπορούσαν να εκτελέσουν ανθρώπους της ΟΠΛΑ ως εξιλαστήρια θύματα ήταν η απαρχή ενός τρομοκρατικού κύματος που εξαπέλυσαν και οι δυο πλευρές και που ανάγκαζε τους πάντες να διαλέξουν αν θα πάνε με την μια ή με την άλλη παράταξη. Όποιος διάλεγε τη μια μεριά ήξερε μετά ότι δεν είχε να περιμένει οίκτο από τους αντιπάλους.

Ο Μίλτης συνελήφθη μεν πριν από τις εκκαθαριστικές, αλλά οι μετέπειτα περιπέτειές του, και πιθανότατα η τελική του τύχη, ήσαν άμεσα συνδεδεμένες με τις στρατιωτικές εξελίξεις. Τα σχετικά γεγονότα έγιναν γνωστά πολύ αργότερα, όταν ο Μίλτης ήταν πλέον νεκρός. Ο Τάκης κατάφερε να σχηματίσει μια αρκετά λεπτομερή εικόνα για τις τελευταίες μέρες του αδελφού του, την οποίαν παρουσίασε δυο χρόνια αργότερα ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη δύο ατόμων που κατηγορήθηκαν για το θάνατο του Μίλτη. Σ’ αυτή τη δίκη απεκάλυψε ονόματα και άλλων ανθρώπων που είχαν ανάμειξη στη σύλληψη και εκτέλεση του αδελφού του. Από ό,τι φαίνεται, η ένορκη κατάθεση του στηρίχτηκε σε μαρτυρίες ανθρώπων που ήσαν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων:

Έμαθα ότι συνελήφθη εις την γέφυραν έξω από το Άργος υπό της ΟΠΛΑ… Από τον αδελφόν μου έλαβα σημείωμα ότι είναι καλά, ότι συνελήφθη υπό του Μεϊδάνη και να ενεργήσω. Ο Μεϊδάνης ότε συνελήφθη ο αδελφός μου συνέταξε έκθεσην και τον απέστειλεν εις Κόκλαν και εκείθεν τη συνοδεία του κατηγορουμένου Γκιολέκα μέσω των διαφόρων χωρίων μετεφέρθη εις το στρατόπεδον Επιδαύρου. Καθ’ οδόν εκακοποιούντο. Εις τας Λίμνας υπέστησαν βασανιστήρια. Τους έκλεισαν μέσα σ’ ένα δωμάτιον και την νύκτα τους έρριχναν νερό για να μην κοιμηθούν. Την επομένην τον πήγαν εις το Χέλι και εντεύθεν εις Επίδαυρον.

Η σύλληψη του Μίλτη ήταν μέρος μιας γενικευμένης επιχειρήσεως καταστολής των αντιπάλων του ΕΑΜ στην Αργολίδα, κάτι που δεν ήξερε ο Τάκης το Μάιο του 1944. Σ’ αυτή την επιχείρηση είχαν συλληφθεί και αρκετά άλλα άτομα, μερικά από τα οποία ήλθαν να καταθέσουν στη δίκη δυο χρόνια αργότερα. Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και ο Αντρέας Τριμπούκας, που είχε ένα μικρό μπακάλικο στο Αργός. Ο Τριμπούκας ήταν ανύπαντρος και έζησε όλη του τη ζωή μαζί με την ανιψιά του, που ήταν παρούσα στη σύλληψή του και μας την περιέγραψε πενήντα οκτώ χρόνια αργότερα. Τρεις ένοπλοι άντρες που τους ήταν τελείως άγνωστοι ήλθαν στο σπίτι τους το βράδυ την ώρα που έτρωγαν και πήραν μαζί τους το θείο της. Αυτόν που έψαχναν να βρουν ήταν ο αδελφός του Τριμπούκα, που ήταν αξιωματικός του στρατού και που ευτυχώς έλλειπε στην Αθήνα εκείνο το βράδυ. Ο Τριμπούκας ήταν μαζί με τον Μίλτη μέχρι το τέλος και σώθηκε με την επέμβαση των Γερμανών πριν προλάβουν να τον εκτελέσουν. Ένας άλλος από τους συλληφθέντες ήταν και ο Ιωάννης Παπαβασιλείου, ένας καφετζής από το Αργός, που τον έπιασαν και τον έφεραν στην Κόκλα. Ο Παπαβασιλείου έμεινε κι αυτός μαζί με τον Μίλτη μέχρι το τέλος, και η κατάθεσή του επιβεβαίωσε όσα είπε ο Τάκης στην ίδια δίκη:

Τον Μάιον του 1944 συνελήφθην από την ΟΠΛΑ έξω από το Αργός και με πήγαν εις Κόκλαν όπου βρήκα τον Μελισσηνόν και άλλους κρατουμένους. Ο Μελισσηνός μου είπε ότι τον συνέλαβε ο Δημάκης ο οποίος τον πήγε εις τον Μεϊδάνην ο οποίος, καίτοι ήτο συμμαθητής του, τον έστειλε εκεί. Την επομένην εμένα, τον Μελισσηνόν και 5-6 άλλους μας συνώδευσεν ο Γκιολέκας μέσω Καρυάς-Μαλανδρενίου εις Λίμνας. Εκεί μας εκακοποίηοαν οι Λιμνιάτες. Το πρωί μας πήραν για το Χέλι. Ο Μελιοσηνός δεν μπορούσε να περπατήση και ένας Λιμνιάτης τον κλώτσησε. Το βράδυ μείναμε στις Λίμνες και όλη την νύκτα μας έριχναν νερό για να μην κοιμηθούμε. Φθάσαμε στο στρατόπεδο της Επιδαύρου.

Μερικοί από το ΕΑΜ προσπαθούσαν μέχρι το τέλος να σώσουν τη ζωή των ομήρων, όπως συμπεραίνεται από την κατάθεση του Τάκη: Ο Νικόλαος Δάνος ήτο φρουρός του αδελφού μου και όταν ο Γ. Αντωνόπουλος του συνέστησε να φροντίσει διά να σωθή ο αδελφός μου του απήντησεν ότι πρέπει να σκοτωθή αυτός και όλη η οικογένειά του, «Συ δε να κάνης την δουλειά σου μήπως πληρώσης εσύ τα σπασμένα». Ταύτα μου είπεν ο Γ. Αντωνόπουλος.

Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς έγινε η συνομιλία του Τάκη με τον Αντωνόπουλο και γι αυτό υπάρχουν μερικές επιφυλάξεις για την αξιοπιστία της. Αν έγινε σε μια ημερομηνία κοντά στη δίκη, τότε ο Αντωνόπουλος είχε συμφέρον να εμφανίζει τον εαυτό του ως αντίπαλο της ΟΠΛΑ δυο χρόνια νωρίτερα. Από την άλλη μεριά, βέβαια, υπάρχουν πολλά παραδείγματα από μέλη των τοπικών αρχών του ΕΑΜ σε χωριά της Πελοποννήσου που είχαν διαμαρτυρηθεί στα στελέχη του ΚΚΕ για τις εκτελέσεις που έκανε το κόμμα μέσω της ΟΠΛΑ και που μερικές φορές είχαν μάλιστα καταφέρει να τις εμποδίσουν.

Ο Τάκης πρέπει να έμαθε τα θλιβερά νέα για την τύχη του αδελφού του λίγο αργότερα, πιθανότατα στις 6 ή τις 7 Ιουνίου. Το πτώμα του Μίλτη, ελαφρά σκεπασμένο με χώμα, βρέθηκε κοντά στη σπηλιά στα Δίδυμα μάλλον στις 5 Ιουνίου. Αυτός που το βρήκε ήταν ο Δημήτρης Λιαλιάτσης, ο πατέρας του Θανάση και γείτονας του Τάκη στην Πλάκα, μέλος πολιτοφυλακής από την Ασίνη που συνεργαζόταν με τα Τάγματα Ασφαλείας. Δυο χρόνια αργότερα ο Τάκης θα αφηγηθεί τα γεγονότα στην κατάθεσή του:

Την προηγουμένην του φόνου του αδελφού μου ο Σαγός με έναν άλλον παρέλαβον οκτώ από την σπηλιά και τους σκότωσαν. Ο αδελφός μου είπε στον Χαραλαμπόπουλο ότι όλοι θα σωθούν αλλά αυτός δεν θα σωθή διότι το είδε στον ύπνο του. Την επομένην πήραν επτά ακόμη άτομα από την σπηλιά μεταξύ των οποίων και τον αδελφόν μου, ο οποίος τους είπε « Πάτε να με σκοτώσετε. Τι σας έκανα;» Ο Γκιολέκας φορούσε τα παπούτσια του αδελφού μου… Τον αδελφόν μου τον κατέσφαξαν κατά τρόπον άγριον… Ο Λιαλιάτσης μου είπε ότι τον εσφάγιασαν και κοντά του είχαν σφάξει έναν παπά… Ήτο δε γερό παιδί και ήτο αδύνατον να τον σκοτώσει ένας αλλά πολλοί περισσότεροι… 17 ημέρας μετά το έγκλημα έστειλα την υπηρέτριάν μου διά να μεταφέρη το πτώμα του αδελφού μου ενταύθα πλην ο ιερεύς του χωριού δεν επέτρεψε την παραλαβήν του λόγω της καταστάσεως εις ην ευρίσκετο. Ήτο κατακρεουργημένος και έφερε πολλές μαχαιριές. Έπειτα από εν έτος μετεφέρομεν ενταύθα τα οστά του αδελφού μου.

Στο ημερολόγιο του κ. Πέτρου υπάρχει μια συγκλονιστική μαρτυρία που αφορά τους φυσικούς και τους ηθικούς αυτουργούς της εκτέλεσης των κρατουμένων στη σπηλιά. Αφού πρώτα μας γνωστοποιεί, όπως είδαμε, τον ερχομό των ομήρων και τις εκτελέσεις, αναφέρει αμέσως μετά το εξής περιστατικό στο οποίον ήταν αυτόπτης μάρτυρας και που μας αφήνει άναυδους:
Όταν απεφασίσθη η εκτέλεσις του [του Μελισσηνού] ευρισκόμην εις το τηλέφωνον και ήκουσα τον εξής διάλογον. Ο αρχηγός της ΟΠΛΑ Ερμιονίδος φέρων το όνομα Λευτεριάς και καταγόμενος εκ Λιμνών Αργούς, αποτεινόμενος προς τους ιθύνοντας εις Κρανίδιον: «Συναγωνιστή δεν βρίσκω καμμία ενοχή σ’ αυτόν τον άνθρωπο.» Η απάντησις ήτο: «Καημένε, θα σου λείψει από το μέτρο;» Ούτος καταγόμενος από την ιδίαν περιοχήν με το θύμα έπαιξε τον ρόλον του Πιλάτου.

Μερικά από τα στελέχη του ΚΚΕ και της ΟΠΛΑ, που είχαμε ήδη συναντήσει στην υπόθεση του Μίλτη Μελισσηνού και στις εκτελέσεις στην περιοχή Δίδυμα-Κρανίδι-Σπέτσες, ήσαν παρόντα και στις εκτελέσεις που έγιναν στις Λίμνες. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Γεώργιος Κατριλιώτης ή Καπετάν Γιώργης, το στέλεχος της ΟΠΛΑ από τη Νέα Κίο που ήταν υπεύθυνος για την αποστολή του Μίλτη και των άλλων συλληφθέντων στον τελικό τους προορισμό, και ο Δημήτρης Δημάκης, ο άνθρωπος που είχε συλλάβει τον Μίλτη έξω από το Αργός. Μεταξύ τους ήταν επίσης και δυο μέλη της ομάδας του Λευτεριά, που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από τους Γερμανούς στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Μαΐου-Ιουνίου, ο Νικόλαος Σμυρλής, που όπως είδαμε είχε παίξει σημαντικό ρόλο στις εκτελέσεις των Σπετσιωτών, και κάποιος Κοσμάς Μώρος ή Καπετάν Κοσμάς, ένας σοφέρ από το Κρανίδι που ήταν κι αυτός τοπικός ηγέτης της ΟΠΛΑ και ανέλαβε τη διοίκηση του κλιμακίου της οργανώσεως στις Λίμνες. Από τους πολιτικούς ηγέτες του ΚΚΕ που έχουμε ήδη συναντήσει, παρών στις Λίμνες ήταν ο Τάκης Παπασωτηρίου, που μετέφερε την ανακοίνωση των εκτελέσεων των Σπετσιωτών προκρίτων στο νησί και που σύμφωνα με μια όχι αξιόπιστη μαρτυρία είχε δώσει τη διαταγή των εκτελέσεων του Μίλτη Μελισσηνού και των άλλων ομήρων στα Δίδυμα.

Οι εκτελέσεις στις Λίμνες έγιναν ύστερα από προσεκτική προετοιμασία, και η όλη διαδικασία έμοιαζε πολύ με μακάβρια θεατρική παράσταση του είδους Grand Guignol, οργανωμένη και σκηνοθετημένη από τον Γκαβό με τη βοήθεια και άλλων μελών του ΚΚΕ. Η παράσταση άρχισε με μια συγκέντρωση μπροστά στην εκκλησία του χωριού, στην οποία ο Γκαβός και ο Παπασωτηρίου εκφώνησαν σύντομους αλλά βίαιους λόγους.

Πρωί πρωί την άλλη μέρα ο Καπετάν Κοσμάς πήρε τους κατάδικους με ένα μεγάλο κλιμάκιο της ΟΠΛΑ και προχώρησε προς την ύπαιθρο έξω από το χωριό. Η αποστολή περιλάμβανε και δυο άτομα που ήσαν χασάπηδες στο επάγγελμα στην ιδιωτική τους ζωή, και που μπορούσαν εύκολα να μεταφέρουν την τέχνη τους από τα τετράποδα στα δίποδα ανθρώπινα ζώα. Αυτοί οι δυο, ένας χασάπης από το Αργός ονόματι Δημήτρης Κούρος και ο παλιός μας γνωστός ο Κώστας Χαύτας, θα έπαιζαν το ρόλο δημίων στις εκτελέσεις που θα γινόντουσαν με μαχαίρι, το σήμα κατατεθέν της ΟΠΛΑ.

Έτσι κι έγινε. Δεκαεννέα από τα θύματα οδηγήθηκαν έξω από το χωριό, όπου σφάχτηκαν με χασαπομάχαιρα από τους δυο εκτελεστές, και τα πτώματά τους θάφτηκαν πρόχειρα στα χωράφια, όπου οι συγγενείς τους έκαναν δυο μήνες για να τα βρουν. Τους υπολοίπους τέσσερις, έναν πατέρα με τους τρεις γιους του, τους οδήγησε ο Κοσμάς σε ένα γειτονικό χωριό, το Αγιονόρι, όπου πάλι οι πολιτικοί καθοδηγητές τους κατηγόρησαν ότι είχαν προδώσει εκτελεσθέντες συγγενείς των χωριανών στους Γερμανούς. Ακολούθησε το λιντσάρισμα από τον όχλο, τον οποίον πάλι παρότρυναν οι καθοδηγητές του ΚΚΕ, και στο τέλος δόθηκαν και οι χαριστικές βολές για να συντομεύσει το τέλος τους, ακριβώς όπως είχε γίνει και στις Λίμνες.

Αναδημοσίευση από http://www.epirus-our-homeland.com/2011/02/blog-post_430.html