Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στη μελέτη της ταραγμένης κατοχικής διετίας 1943/1944 στην Αθήνα και τον Πειραιά μέσα από το πρίσμα της δράσης δύο βασικών ενόπλων αντιστασιακών οργανώσεων –του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ) και της Οργάνωσης Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ). Φιλοδοξώντας να αποτελέσει μια, πρώτη, καταγραφή των αιματηρών γεγονότων που σημάδεψαν την τελευταία φάση της γερμανικής κατοχής στο χώρο της πρωτεύουσας, η εργασία θέτει κάποιους βασικούς προβληματισμούς που αφορούν την εξέλιξη της πολιτικής του ΕΑΜ/ΚΚΕ στην πρωτεύουσα αρχίζοντας από την ανασυγκρότηση των κεντρικών και συνοικιακών κομματικών πυρήνων το καλοκαίρι του 1941 μέχρι την Απελευθέρωση και συγκεκριμένα: α) μέσα από ποιες διαδικασίες η ηγεσία οδηγήθηκε στην απόφαση δημιουργίας συγκροτημένων ενόπλων τμημάτων σε ένα ασφυκτικά κατεχόμενο αστικό περιβάλλον β) ποιους στόχους εξυπηρετούσε αρχικά ο ΕΛΑΣ Αθήνας και ποια η σχέση της ένοπλης δράσης με τον συνδικαλιστικό-πολιτικό αγώνα στην κατεχόμενη Αθήνα και γ) ποιες ήταν οι κατευθυντήριες γραμμές κατά τη διάρκεια του ανελέητου πολέμου με τους κατακτητές, τους ένοπλους συνεργάτες τους και τις αντίπαλες, δοσιλογικές ή μη, οργανώσεις και πώς αυτές οι κατευθύνσεις διαφοροποιούνταν ανάλογα με τον αντίπαλο. Ο ΕΛΑΣ Αθήνας, ένα απόλυτα διακριτό και παραγνωρισμένο κεφάλαιο της κατοχικής ιστορίας, θα μας απασχολήσει όχι μόνο ως προς την οργανωτική του διάρθρωση και τη μαχητική του δράση αλλά και ως προς τη στελέχωση, την ιδεολογική του συγκρότηση, την κοινωνική του βάση και την ηλικιακή του σύνθεση –πάντα στο βαθμό που μας επιτρέπουν τα υπάρχοντα στοιχεία.
Ξεχωριστή αναφορά θα γίνει –όσο επιτρέπουν οι διαθέσιμες πηγές– στη δράση της ΟΠΛΑ. Μέσα από την αξιοποίηση δικαστικών τεκμηρίων και επιλεγμένων προφορικών μαρτυριών από 11 πρώην μέλη της, θα επιχειρηθεί μια πρώτη ανάλυση της φυσιογνωμίας μιας εκ των πλέον μυθοποιημένων/δαιμονοποιημένων οργανώσεων της ελληνικής ιστορίας. Σε επίπεδο περιγραφής, δεν θα επιδιώξουμε κάτι παραπάνω από μια απλή ιχνηλάτηση των αποτελεσμάτων της δράσης της αφού, όπως είναι φυσικό, τα γεγονότα που είναι δυνατόν να διασταυρωθούν δεν επαρκούν (και ούτε θα επαρκέσουν ποτέ) για μια εξαντλητική παρουσίαση του θέματος. Παρόλ’ αυτά, είναι δόκιμο να χρησιμοποιήσουμε όσα η έρευνα μας αποκαλύπτει ως υπόθεση εργασίας για μια σειρά καίριων ερωτημάτων: Ποια ήταν η οργανωτική σχέση ανάμεσα στονΕΛΑΣ και την ΟΠΛΑ και ποια τα διακριτά χαρακτηριστικά των δύο οργανώσεων; Ποιο ρόλο διαδραμάτιζε μια οργάνωση «περιφρούρησης» στην Αθήνα του ’44 και ποιο περιεχόμενο αποκτά αυτός ο όρος στις πηγές; Ποιοι στελέχωναν την ΟΠΛΑ και πώς στρατολογούνταν τα μέλη της; Πώς και με ποια κριτήρια επιλέγονταν οι ανθρώπινοι στόχοι; Λειτουργούσε ως κλειστή κομματική αστυνομία ή αποτελούσε μια ακόμα εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση ευρείας βάσης με «ειδικότερα» καθήκοντα, μυθοποιημένη λόγω των πανίσχυρων κανόνων συνωμοτικότητας που επιβιώνουν στη σημερινή άτυπη omerta των βετεράνων της;
Σε ό,τι αφορά τους αντιπάλους, θα επιχειρηθεί η προσέγγιση των βασικότερων ενόπλων μηχανισμών του κατοχικού κράτους, ήτοι των βασικών εχθρών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στην Αθήνα –Τάγματα Ευζώνων, Ειδική Ασφάλεια, Χωροφυλακή, Αστυνομία Πόλεων (Μηχανοκίνητο Τμήμα)–, και μια συνοπτική περιγραφή της πανσπερμίας των δοσιλογικών οργανώσεων αλλά και του «μωσαϊκού» των μη εαμικών αντιστασιακών οργανώσεων των Αθηνών σε μια «κατ’ αντιπαράσταση» προσπάθεια κατανόησης της εχθρικής στάσης του ΕΑΜ απέναντί στις τελευταίες. Στις ποικίλες αποχρώσεις του εν Αθήναις κατοχικού εμφυλίου, μας ενδιαφέρουν κυρίως εκείνες οι οργανώσεις που ήρθαν σε ευθεία σύγκρουση με το ΕΑΜ, είτε λόγω της δύναμης τους σε απόλυτους αριθμούς και οπλισμό είτε λόγω της σταθερής, πολεμικής αντικομουνιστικής τους τοποθέτησης, όπως η Χ και το «προδοτικό» κομμάτι του ΕΔΕΣ Αθηνών. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συμπεριφορά των μικρών αθηναϊκών οργανώσεων (ΠΕΑΝ, ΕΣΑΣ, Εθνική Δράση, Εθνικό Κομιτάτο κ.ά.) που απέφευγαν συνειδητά να μπουν στη λογική του ολοκληρωτικού πολέμου διατηρώντας αποστάσεις και από τους «αναρχοκομουνιστές» και από τους «γερμανόδουλους Τσολιάδες»1. Για το ΕΑΜ αυτές οι οργανώσεις εντάσσονταν φυσικά συλλήβδην στους «εθνοπροδότες» αλλά η απόσταση ανάμεσα στους πραγματικούς και τους λεκτικούς μύδρους ήταν στην προκειμένη περίπτωση μεγάλη και η συμπεριφορά του ΕΑΜ ποίκιλε ανάλογα με τις συνθήκες. Το κεφάλαιο των «πολιτικών δολοφονιών» είναι αναμφίβολα το πιο ενδιαφέρον αλλά και το πιο ολισθηρό στην παρούσα εργασία.
1 Εθνικό Κομιτάτο Νέων, Προκήρυξη προς το Λαό του Πειραιώς [Αύγουστος 1944].
Απο τον Πρόλογο σελ. 3-4. Την εργασία του Ιάσονα Χανδρινού μπορείτε να την διαβάσετε στο scribd http://www.scribd.com/doc/130413374/%CE%A4%CE%BF-%CF%84%CE%B9%CE%BC%CF%89%CF%81%CF%8C-%CF%87%CE%AD%CF%81%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%8D-%CE%99%CE%91%CE%A3%CE%A9%CE%9D-%CE%A7%CE%91%CE%9D%CE%94%CE%A1%CE%99%CE%9D%CE%9F%CE%A3
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου