Κυριακή 12 Μαρτίου 2017

Ο Άρης Βελουχιώτης και τα γεγονότα στον Μελιγαλά. Τρεις απόψεις.

Έγινε η ντροπή σημαία

 Του Διονύση Χαριτόπουλου

Η Γερμανική Κατοχή εκτός από νεκρούς και ερείπια, άφησε και ηθικές πληγές στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.

Ένα φλέγον ζήτημα που είχαν να αντιμετωπίσουν τα απελευθερωμένα κράτη ήταν οι προδότες. Η εθνική ντροπή που έπρεπε να εξαλείψουν. Και το έκαναν σκληρά και αποφασιστικά. Εκτός από τις δεκάδες χιλιάδες που εκτέλεσε το επίσημο κράτος σε Γαλλία, Βέλγιο, Ιταλία, κ.λπ. για συνεργασία με τον κατακτητή, είχε προηγηθεί η λαϊκή οργή που σκότωσε ακόμα περισσότερους. Δεν γλίτωσαν ούτε οι ερωμένες των Γερμανών, οι εξαγριωμένοι κάτοικοι του Παρισιού τις κούρευαν στους δρόμους, τις λυντσάριζαν ή τις σημάδευαν διά βίου.

Τα ελεεινά Τάγματα Ασφαλείας είναι η δική μας ντροπή.

Με την εγκληματική τους δράση τα μέλη των Ταγμάτων είχαν εξασφαλίσει την απέχθεια και το μίσος του απλού κόσμου. Ήταν πιο μισητά και από τους Γερμανούς αφού σε αυτά είχαν στρατολογηθεί όλα τα αποβράσματα της κοινωνίας. Υπό την ανώτατη ηγεσία του διαβόητου εγκληματία πολέμου Βάλτερ Σιμάνα στρατηγού των SS, καταδίδουν, σκοτώνουν, ληστεύουν, βιάζουν και καίνε ακολουθώντας σαν ύαινες τους γερμανικούς λύκους στις εξορμήσεις τους.

Σε έναν τοίχο της Θεσσαλονίκης εμφανίζεται μια ειρωνική επιγραφή: «Ζητούνται αλήτες για τα Τάγματα Ασφαλείας». Κάποιος φαίνεται πως θίχτηκε γιατί μετά από λίγες ημέρες δίνεται αποκάτω η απάντηση: «Oι αλήτες έχουν φιλότιμο και δεν πάνε στα Tάγματα Ασφαλείας».

Η αηδής εμφάνιση οπλισμένων Ελλήνων στο πλευρό των Γερμανών δεν είναι μόνο εσωτερικό ζήτημα, ρίχνει βαριά σκιά στη χώρα και απογοητεύει τη διεθνή κοινότητα η οποία με το Αλβανικό Έπος και την Εθνική Αντίσταση έχει ανεβάσει την Ελλάδα στον ουρανό.

Ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων Ντουάιτ Αϊζενχάουερ μιλώντας στις 3.1.1944 στο ραδιόφωνο στιγμάτισε το επαίσχυντο φαινόμενο: «Τα μισθοφόρα αυτά όργανα της Γκεστάπο είναι ανάξια να φέρουν το όνομα του Έλληνος». Απόλυτη είναι η καταδίκη των Ταγμάτων και από τη βρετανική κυβέρνηση στις 17.1.1944 από το ΒΒC: «Όσοι υπηρετούν εις τα Τάγματα Ασφαλείας είναι ένοχοι εσχάτης προδοσίας». Όπως και η αποκήρυξή τους από την  Εθνική Κυβέρνηση του Καΐρου «επειδή τελούν σε άμεση υπηρεσία του εχθρού».

Όταν οι κατακτητές αποχωρούν από την Ελλάδα την ασφαλή απαγκίστρωση των γερμανικών στρατευμάτων αναλαμβάνουν σαν οπισθοφυλακή οι προδοτικοί σχηματισμοί των Ταγμάτων.

O Βρετανός ταγματάρχης Τζον Μάλγκαν, ως επίσημος εκπρόσωπος της Συμμαχικής Στρατιωτικής Αποστολής στην Ελλάδα, στις 26/8/44 στέλνει γραπτό μήνυμα προς τους συνεργάτες του κατακτητή: «Σας δηλώνω εξ ονόματος της ΣΣΑ, η οποία συνεργάζεται με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, ότι καμιά προστασία δεν θα δοθεί σε εκείνους που εξακολουθούν να βοηθούν τους Γερμανούς. Η μόνη σωτηρία σας είναι να εγκαταλείψετε τους Γερμανούς τώρα και να καταθέσετε τα όπλα με τους εξής όρους: Δυνάμεθα να σας υποσχεθούμε ότι θα ζήσετε, αλλά εκείνοι που θα εξακολουθήσουν να μάχονται κατά της Ελλάδος και των Συμμάχων της δεν έχουν καμιά ελπίδα σωτηρίας». (ΑΣΚΙ)

Την έκκληση επαναλαμβάνει και ο στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ στρατηγός Σαράφης. Στις 3/9/44  δεσμεύεται δημοσίως ότι, εφόσον παραδοθούν χωρίς αντίσταση, «ο ΕΛΑΣ εγγυάται εις όλους ανεξαιρέτως ασφάλειαν ζωής, ελευθερίαν επανόδου εστίας». (ΑΣΚΙ) Πράγματι, όπου οι ένοπλοι των Ταγμάτων υπάκουσαν και παραδόθηκαν στον ΕΛΑΣ, είναι πασίγνωστο ότι δεν εθίγησαν στο παραμικρό@ όπως στο Αγρίνιο (1.000 ένοπλοι), στη Ναύπακτο (650 ένοπλοι), κ.α.

O ΕΛΑΣ τήρησε απολύτως τις συμφωνίες, δεν σημειώθηκαναυτοδικίες και τα μέλη των Ταγμάτων πέρασαν στη δικαιοδοσία της Εθνικής Κυβέρνησης. Ο υποδιοικητής των ταγματασφαλιτών Αγρινίου, ταγματάρχης Αριστείδης Αρσένης, είχε να το λέει επί χρόνια:

– Αα, δεν μπορώ να πω! Oι Ελασίτες κρατούσαν το λόγο τους. Αν δεν τον κρατούσαν, ούτε θα με βλέπατε ούτε θα με ακούγατε από τότε.

Διαφορετικές είναι οι εξελίξεις στην Πελοπόννησο

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος που αποβιβάζεται πρώτος εκεί ως υπουργός της Εθνικής Κυβέρνησης εξηγεί τι ακριβώς έγινε: «Τα Τάγματα Ασφαλείας έκαμαν την αφροσύνη να προβάλουν αντίσταση στους αντάρτες του ΕΛΑΣ. […] O στρατός του ΕΛΑΣ είχε χαρακτηρισθεί τμήμα του Συμμαχικού Στρατού και ο Άρης Βελουχιώτης ως διοικητής της Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησον δεχόταν εντολές από τον αρχιστράτηγον Oυίλσον. Τα Τάγματα Ασφαλείας είχαν κηρυχθεί από τους Συμμάχους σχηματισμοί εχθρικοί». (Παπαστεριόπουλος)

Οι μονάδες του ΕΛΑΣ επιτίθενται κατά σειρά και κυριεύουν τις πόλεις Πύργο, Καλαμάτα και Μελιγαλά. Ο Άρης δεν είναι παρών σε αυτές τις συγκρούσεις, θα διευθύνει τις δυο τελευταίες σε Γαργαλιάνους και Πύλο.

Όπως ήταν επόμενο οι σκληρές μάχες που ξέσπασαν πυροδότησαν ένα κύμα αντεκδικήσεων από τα θύματα των ταγματασφαλιτών. Όσο κι αν προσπάθησαν οι ηγέτες του ΕΛΑΣ δεν κατόρθωσαν να αποτρέψουν τις αυτοδικίες, μόνο να τις περιορίσουν. Μάλιστα κάποιοι αξιωματικοί και καπετάνιοι ήρθαν σε σύγκρουση με το πλήθος, το οποίο απαιτούσε να εκτελεστούν επιτόπου οι δωσίλογοι που συλλαμβάνονταν.

Για λόγους δικαιοσύνης πρέπει να σημειωθεί ότι οι αντάρτες του ΕΛΑΣ μικρή μόνο σχέση έχουν με τις αυτοδικίες, τον περισσότερο καιρό βρίσκονταν στα βουνά και λίγοι είχαν ζήσει από  πρώτο χέρι τις ωμότητες των ταγματασφαλιτών. Τις αυτοδικίες τις διέπραξαν, συχνά με την υποκίνηση πολιτικών από τις τοπικές οργανώσεις, οι εφεδρικοί και οι παθόντες χωρικοί. Αυτοί είχαν παραμείνει όλο αυτό το διάστημα στα σπίτια τους, είχαν υποστεί τις φρικαλεότητες, κράτησαν τον λογαριασμό ανοιχτό και τον ξεπλήρωσαν με τον τρόπο τους. Κυρίως οι κάτοικοι της Λακωνίας και της Μεσσηνίας, όπου έγιναν οι περισσότερες πράξεις εκδίκησης, μισούσαν θανάσιμα τους δημίους τους.

Η υπόθεση Μελιγαλά είναι αποκαλυπτική

Αυτή η κωμόπολη της Μεσσηνίας είναι το απόρθητο φρούριο των ταγματασφαλιτών. Με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις (Mazauer), έχουν σκοτώσει πάνω από 1500  ανθρώπους της περιοχής, έχουν ληστέψει, κάψει και βιάσει, με τελευταία εξόρμηση στο χωριό Σκάλα, λίγες μέρες πριν φύγουν οι κατακτητές, που το κατέστρεψαν σχεδόν συθέμελα.

Όταν ο ΕΛΑΣ κυρίευσε τον Μελιγαλά μετά από τριήμερη μάχη, μαζί με τους αντάρτες μπήκε και ένα πλήθος που είχε συγκεντρωθεί από τα γύρω χωριά και απαιτούσε εκδίκηση. Όταν οι ελασίτες μπήκαν στην κωμόπολη, ελευθέρωσαν τους 200 περίπου εαμίτες που κρατούνταν αιχμάλωτοι στο Μπεζεστένι, έναν μαντρωμένο χώρο πανήγυρης με αρκετά υπόστεγα μέσα· στη θέση τους οδηγούνται οι αιχμάλωτοι ταγματασφαλίτες. Από τα γύρω χωριά αρχίζει να μαζεύεται κόσμος που ζητάει εκδίκηση· έρχονται στον Μελιγαλά αυθόρμητα ή υποκινημένοι για να εκδικηθούν. Η μανία εκδηλώνεται αρχικά στα σπίτια των προδοτών, που τους βάζουν φωτιά και οι ηγέτες των ανταρτών επεμβαίνουν για να σταματήσουν το κακό.

Μα το μίσος κοχλάζει

Γύρω από το Μπεζεστένι μαζεύεται κόσμος που ζητάει να πάρει τους αιχμαλώτους: «Δικαιοσύνη!», «Να πάθουν ό,τι πάθαμε!», «Τιμωρία!».

O ελασίτης καπετάνιος Αρίστος Καμαρινός, με Αριστείο Ανδρείας στην πρώτη γραμμή του Αλβανικού Μετώπου αναγκάζεται σε τεχνάσματα: «Είχα την ευθύνη της συγκέντρωσης όλων των αιχμαλώτων στο Μπεζεστένι. Το έργο μας ήταν δύσκολο. Έπρεπε να συγκρατήσουμε ομάδες εξοργισμένων πολιτών, οι οποίοι, οπλισμένοι με τσεκούρια, ορμούσαν να εκδικηθούν. Για να περιφρουρήσουμε τους αιχμαλώτους, βάλαμε ισχυρή φρουρά στο Μπεζεστένι και γράψαμε με μεγάλα γράμματα: Προσοχή Νάρκες».

Το πλήθος δεν δαμάζεται, η μανία του μεγαλώνει και οι συγκεντρωμένοι απαιτούν να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους, να εκδικηθούν προσωπικά τους δολοφόνους των δικών τους. Δεν χαρίζονται ούτε στους αντάρτες φρουρούς, τους οποίους προπηλακίζουν.

Τότε εμφανίζεται ο Άρης

«Κατά το δειλινό κατέφθασε και ο Άρης με τους μαυροσκούφηδές του και το 11ο Σύνταγμα της Τρίπολης». (Σχινάς) Αν κάτι απεχθάνεται ο αρχηγός του ΕΛΑΣ, είναι η αναρχία και οι αυθαιρεσίες. Αμέσως «δίνει διαταγή ν’ απολυθούν οι γέροι, όσοι είναι κάτω των 20 ετών κι όλες οι γυναίκες». (Μπρούσαλης) Με εντολή του συγκεντρώνονται περίπου 20 πολιτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί των ταγματασφαλιτών, οι οποίοι αποτελούν τον στόχο του πλήθους, και φυγαδεύονται μυστικά στις φυλακές της Καλαμάτας.

Όσο βρίσκεται στην πόλη ο αρχηγός του ΕΛΑΣ, η παρουσία του συγκρατεί τους μαινόμενους. Δίνει εντολή και απομακρύνονται από την κωμόπολη, παρά τις διαμαρτυρίες τους, οι εφεδρικοί που έχουν μπει και αλωνίζουν. Και για τα έκτροπα που απειλούνται είναι απόλυτος: «Θα τους κόψω τα χέρια. Δεν θα κάνει ό,τι θέλει ο καθένας εδώ! Δεν θα γίνουν εκτελέσεις χωρίς δίκη. Δεν θα πληρώσουν οι αθώοι».

Όμως ο Άρης δεν μένει στον Μελιγαλά

Σχεδόν αμέσως θα φύγει με την κύρια δύναμη των ανταρτών για τους Γαργαλιάνους, την άλλη ισχυρή βάση των Ταγμάτων. Oι μαυροσκούφηδες που συνοδεύουν τον αρχηγό είναι κατηγορηματικοί για όσα αναληθή λέγονται ακόμη εναντίον του: «Oι σφαγές δεν ήταν έργο του Άρη. Δεν έχει καμιά σχέση με τα πτώματα. Αφήσαμε τα άλογα στη χαράδρα, γυρίσαμε, τα πήραμε και φύγαμε στους Γαργαλιάνους. Δεν πειράξαμε κανέναν. Το τι κάνανε μέσα τα τμήματα, δεν ξέρουμε… Εμείς φύγαμε».*

Με την αποχώρηση του Άρη εξαπλώνεται το χάος

O μόνιμος υπολοχαγός Γ. Ασούρας, σε έκθεσή του για τα γεγονότα του Μελιγαλά, αναφέρει ως παράδειγμα του συσσωρευμένου μίσους την εκστρατεία ενός ολόκληρου χωριού που διψούσε για εκδίκηση: «Τον εχθρό αποτέλειωσε ολότελα ο πληθυσμός του χωριού Σκάλα που είχαν κάψει νωρίτερα οι Γερμανοί με τα Τάγματα Ασφαλείας του Μελιγαλά. Oι Σκαλιώτες, μόλις άκουσαν ότι χτυπιέται ο Μελιγαλάς, πήγαν κι αυτοί να πάρουν μέρος και να εκδικηθούν το κάψιμο του χωριού τους και τον σκοτωμό των δικών τους. Όταν μετά τη μάχη με συνοδεία λόχου ελασιτών οι αιχμάλωτοι οδηγούνταν προς την έδρα της Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, οι Σκαλιώτες, οπλισμένοι με τσεκούρια, σιδηροκρίανα, κόσες κ.λπ., επέπεσαν στη φάλαγγα των αιχμαλώτων. Η προσπάθεια του λοχαγού και του καπετάνιου του λόχου που συνόδευε τη φάλαγγα να εμποδίσει τους Σκαλιώτες ήταν άκαρπη». (ΑΣΚΙ)

Η «πτωματολογία» που κυριάρχησε τα επόμενα χρόνια για τα «γυναικόπαιδα που έσφαξε ο Άρης»,  ανεβάζει σε χιλιάδες τον αριθμό των νεκρών που ρίχτηκαν, ελλείψει χώρου στο νεκροταφείο, στη διαβόητη «Πηγάδα».

Η αλήθεια είναι για όσους θέλουν να την ακούσουν

Για τον ΕΛΑΣ οι νεκροί αντάρτες στην τριήμερη μάχη είναι 120 και οι τραυματίες 200, ενώ για τα Τάγματα και τους συμπαραστάτες τους οι νεκροί είναι συνολικά 600 στη μάχη και στις πράξεις αντεκδίκησης που ακολούθησαν. Μεταξύ τους ελάχιστες γυναίκες και κανένα παιδί. Η επίσημη Έκθεση του Βρετανού σερ Oυόλτερ Σιτρίν, ο οποίος επισκέφθηκε αργότερα τον τόπο της τραγωδίας για καταμέτρηση των νεκρών της Πηγάδας, αναφέρει ότι ανασύρθηκαν περί τα 600 πτώματα. Τον ίδιο αριθμό δηλώνουν και οι εργάτες των συνεργείων που έκαναν την εκταφή.

Ο Μελιγαλάς είναι το τελευταίο απομεινάρι ντροπής που κάνουν ιδεολογική σημαία οι απόγονοι και ομοϊδεάτες των ταγματασφαλιτών. Αν πείσουν για την τερατωδία των αντιπάλων τους αποκτούν το ελεύθερο σε δικές τους τερατωδίες. Ντροπή δεν είναι το αναπόφευκτο μακελειό. Εκατομμύρια άνθρωποι σκοτώθηκαν τότε σε όλο τον κόσμο για την ελευθερία. Ντροπή είναι που βρέθηκαν μεταξύ μας πρόθυμοι Έλληνες εθελόδουλοι. Και μεγαλύτερη ντροπή να μνημονεύονται οι προδότες της πατρίδας.

*Οι συνεντεύξεις των μαυροσκούφηδων Ν. Σακκά (Μοράβα), Μ. Μουχρίτσα (Κατσαντώνη), Κ. Ζυγούρη (Παπαφλέσσα), Χρ. Ζυγούρη (Κόρακα).οι οποίες δόθηκαν σε διαφορετικό χρόνο και τόπο καθεμία συμπίπτουν απολύτως στα γεγονότα.


http://ardin-rixi.gr/archives/202563


                                                  -------------------------------

Η Σφαγή στην Πηγάδα του Μελιγαλά: 73 χρόνια άρνηση και παραποίηση

Του Ιωάννη Κ. Μπουγά*


*Συγγραφέας των βιβλίων «Αθώων Αίμα», «Ματωμένες Μνήμες 1940-45», και «Η Φωνή της Ειρήνης».

Το παρόν είναι απάντηση στο άρθρο του Διονύση Χαριτόπουλου (Δ.Χ.) στο Πρώτο Θέμα («Έγινε η ντροπή σημαία», 22/1/2017), το οποίον κατά δήλωσή του ήταν απάντηση σε άρθρο του Μάριου Αθανασόπουλου (Μ.Α.) στο Βήμα («Μνήμη και Πολιτική στην Πηγάδα του Μελιγαλά»,12/12/2016). Το άρθρο του Δ.Χ. ήταν πλήρες από παραποιήσεις, μισές αλήθειες, και αποκρύψεις των πραγματικών γεγονότων. Θα απαντήσω στις πιό σημαντικές, αρχίζοντας με τη διαπίστωση ότι ο αρθρογράφος δείχνει εμφανή πρόθεση να αποκλείσει τον διάλογο, αφού χαρακτηρίζει προκαταβολικά ακροδεξιό, Χρυσαυγίτη, απόγονο δοσιλόγων ή ταγματασφαλιτών όποιον δεν παραδέχεται την Αριστερή Ιστοριογραφία για τη Σφαγή στη Πηγάδα του Μελιγαλά και τα άλλα γεγονότα του 1943-1944 στην Πελοπόννησο, ή με κάποιον τρόπο τιμά τα θύματα του ΕΛΑΣ/ΚΚΕ την ίδια περίοδο.

Αυτό είναι μιά γενική τακτική των απολογητών της Αριστεράς και μέχρι τώρα τους έχει αποφέρει εξαιρετικά αποτελέσματα, αφού έχουν κατορθώσει να επιβάλλουν τη δική τους ψευδεπίγραφη Ιστορία της δεκαετίας 1940-49. Όσον αφορά τον προσεταιρισμό των εκδηλώσεων Ιστορικής μνήμης, όπως είναι η Σφαγή στην Πηγάδα, από τη Χρυσή Αυγή, αυτό οφείλεται κυρίως στην εγκατάλειψή τους από τις αρχές και τη φυσιολογική κάμψη στη συμμετοχή συγγενών λόγω του παρελθόντος χρόνου. Όμως, η παρουσία της ΧΑ δεν απαλλάσει την ηγεσία της Αριστεράς από την ευθύνη του φρικτού εγκλήματος της Πηγάδας, όπως δεν την απαλλάσει και η πολύχρονη και επίμονη παραποίηση των πραγματικών γεγονότων και η απόκρυψη της ευθύνης του Άρη Βελουχιώτη, του Νίκου Μπελλογιάνη, του Αχιλλέα Μπλάνα, και του Τάσσου Κουλαμπά, όλων τους κορυφαίων στελεχών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ Πελοποννήσου, παρόντων στον Μελιγαλά και με συμμετοχή στην οργάνωση της μεγάλης σφαγής.

Ο κ. Χαριτόπουλος παρουσιάζει ως δήθεν γεγονός ότι τα Τάγματα Ασφαλείας (ΤΑ) σε όλες τις περιοχές που δημιουργήθηκαν και τις χρονικές περιόδους που έδρασαν, ήταν ίδια και οι ταγματασφαλίτες ήταν οι «κακοί» και οι «εγκληματίες», ενώ οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ήταν οι «καλοί», οι «πατριώτες», και οι «τιμωροί» των κακών! Η αλήθεια απέχει πολύ, και είναι εν πολλοίς τελείως αντεστραμμένη. Το Β΄ Αρχηγείο Χωροφυλακής με έδρα την Τρίπολη και διοικητή τον συντ/ρχη Διονύσιο Παπαδόγκωνα που είχε οργανώσει τα ΤΑ του νομού Μεσσηνίας, καθώς και της Αρκαδίας και Λακωνίας, ήταν καθαρά γέννημα της ΕΑΜοκρατίας και της Κόκκινης Τρομοκρατίας του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΟΠΛΑ/ΚΚΕ. Ιδρύθηκε μόλις την άνοιξη του 1944. Είχε προηγηθεί η εξόντωση όλων των πατριωτικών οργανώσεων αντίστασης (με την έννοια ότι δεν ήταν κομματικές όπως ο ΕΛΑΣ) από τονΕΛΑΣ στον Κατοχικό Εμφύλιο το καλοκαίρι και το Φθινόπωρο του 1943. Τη νίκη του ΕΛΑΣ και τη μονοπώληση του ένοπλου αντάρτικου ακολούθησε η μαύρη περίοδος της Κόκκινης Τρομοκρατίας.

Σε όλη την ύπαιθρο της Πελοποννήσου, έξω από τις μεγάλες πόλεις στις οποίες υπήρχαν Γερμανικές φρουρές, περιοχή που οι κομμουνιστές αποκαλούσαν «Ελεύθερο Μωριά», επεβλήθει η ΕΑΜοκρατία με κοινό χαρακτηριστικό τη βίαιη φορολογία και το πλιάτσικο σε όσους δεν τους προσκυνούσαν, τα «Λαϊκά Δικαστήρια», και τα δεκάδες Στρατόπεδα Συγκέντρωσης σε ορεινά χωριά και μοναστήρια. Οι κρατούμενοι των Στρατοπέδων δοκίμαζαν στερήσεις, βασανισμούς, προσβολές, βιασμούς, και εκτελέσεις. Από αυτά τα Στρατόπεδα το 1943-44 πέρασαν χιλιάδες πολίτες, αξιωματικοί και πρώην αντάρτες των πατριωτικών οργανώσεων που αρνήθηκαν να καταταγούν στον ΕΛΑΣ και δεν μπόρεσαν να διαφύγουν στην Αθήνα. Χιλιάδες εκτελέστηκαν με ή χωρίς «δίκη» σε στημένα «Λαϊκά Δικαστήρια». Μόνο στην Αργολιδοκορινθία, όπου δρούσε ο Θεόδωρος Ζέγγος ως Πρειφερειακός Αντιπρόσωπος του ΚΚΕ Πελοποννήσου, εσφάγησαν πάνω από 1200 κάτοικοι, συμπεριλαμβανομένων πολλών γυναικών και παιδιών. Στη Μεσσηνία, λειτουργούσαν Στρατόπεδα του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ στα ορεινά χωριά Ποταμιά, Μανιάκι, Άνω Μέλπεια, Αυλώνα, Κούβελα, και δυό στον Ταύγετο (στο μοναστήρι Βελανιδιάς και στο χωριό Λαδάς Αλαγωνίας). Τα θύματα της Κόκκινης Τρομοκρατίας της Κατοχής στη Μεσσηνία ήταν 300-350. Στο βιβλίο του Κοσμά Αντωνόπουλου «Εθνική Αντίσταση 1941-45» υπάρχουν 283 ονόματα θυμάτων, και μεταξύ αυτών πολλά διακεκριμένα μέλη της κοινωνίας, πολλοί αξιωματικοί του στρατού και της Χωροφυλακής, ως και γυναίκες. Όλα αυτά ελάμβαναν χώρα στον «Ελεύθερο Μωριά» 6-7 μήνες ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ των ΤΑ, όταν κανείς οπαδός του ΚΚΕ δεν είχε διωχθεί από την αντικομμουνιστική πλευρά! Δυστυχώς τα θύματα αυτών των σφαγών του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΟΠΛΑ/ΚΚΕ στην Κατοχή έχουν εν πολλοίς παραβλεφθεί ιστορικά, ίσως λόγω των μεγάλων σφαγών του Σεπτεμβρίου 1944, που μόνο στη Μεσσηνία αριθμούσαν πάνω απο 2.500.

Την άνοιξη του 1944 η κατάσταση είχε φθάσει στο απροχώρητο για τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού του «Ελεύθερου Μωριά», και ειδικά γι αυτούς που το ΕΑΜ/ΚΚΕ είχε χαρακτηρίσει ως «αντίδραση», δηλαδή αντικομμουνιστές. Τότε, κάποιοι αξιωματικοί από αυτούς που είχαν επιζήσει στους διωγμούς του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ του 1943 και τις απόπειρες δολοφονίας τους –αναφέρω ως παραδείγματα τους ταγμ/ρχες Παναγιώτη Στούπα και Γεώργιο Κοκκώνη, και τον συντ/ρχη Διονύσιο Παπαδόγγονα- πήραν όπλα από εκείνα που οι Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει από τους Ιταλούς, και κατέβηκαν από την Αθήνα μαζί με πρώην αντάρτες των πατριωτικών οργανώσεων και σχημάτισαν τα ΤΑ. Αυτά τα ΤΑ ήταν απλά αντίπαλοι του ΕΛΑΣ, και μονάδες αστυνόμευσης και προστασίας της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού που υπέφερε από την ΕΑΜοκρατία και την Κόκκινη Τρομοκρατία. Τα ΤΑ υπό τον Παπαδόγκωνα στη Νότια Πελοπόννησο, φυσικά δρούσαν με την άδεια των Γερμανών, αλλά ήταν τόσον φιλικά προς τους Γερμανούς όσον και οι ηγέτες του ΚΚΕ, που τότε συμμετείχαν στην κυβέρνηση του βασιλιά Γεεωργίου Β΄, ήταν φιλικοί προς αυτόν και αγωνίζονταν για την επιστροφή του στην Ελλάδα. Οι ταγματασφαλίτες της Πελοποννήσου ποτέ δεν σήκωσαν όπλο εναντίον των συμμάχων ούτε και κατά του Ελληνικού Στρατού, όπως επανειλημμένα έκανε ο ΕΛΑΣ. Αυτό πρέπει να το θυμούνται οι σύγχρονοι κριτές τους.

Δ.Χ. : «…Αυτή η κωμόπολη της Μεσσηνίας (σ.σ. ο Μελιγαλάς) είναι το απόρθητο φρούριο των ταγματασφαλιτών. Με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις (Mazauer), έχουν σκοτώσει πάνω από 1500 ανθρώπους της περιοχής, έχουν ληστέψει, κάψει και βιάσει..».

Απάντηση: Άγνωστο από που προήλθε ο αριθμός 1500. Το ΤΑ της Καλαμάτας είχε εκτελέσει 27 άτομα ως αντίποινα για την εκτέλεση ενός αξιωματικού του από την ΟΠΛΑ, και σε άλλη περίπτωση είχε παραδώσει 28 μέλη και φίλους του ΚΚΕ στους Γερμανούς. Το ΤΑ Μελιγαλά έδρασε για ένα πεντάμηνο και ήταν υπό την ηγεσία του ταγμ/ρχη Παναγιώτη Στούπα, ενός τίμιου αξιωματικού και ηρωϊκού στρατιώτη στη Μικρά Ασία, στην Αλβανία, και την Αντίσταση. Απαγόρευε τη βία, το πλιάτσικο, και τις καταστροφές δημόσιας ή ιδιωτικής περιουσίας. Ούτε λόγος να γίνεται για ληστείες, βιασμούς και εμπρησμούς. Αυτά προέρχονται ή από τη φαντασία του κ. Χαριτόπουλου ή κρίνει από τη δράση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΟΠΛΑ. Πρώτο μέλημά του Στούπα ήταν η απελευθέρωση των κρατουμένων στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης του ΕΑΜ/ΚΚΕ στη Μεσσηνία και η προστασία του πληθυσμού από τη βία των κομμουνιστών. Υπό την ηγεσία του το ΤΑ Μελιγαλά δεν προέβει σε εκτελέσεις, μόνο σε συλλήψεις επικινδύνων στελεχών και μελών του ΚΚΕ. Σε συγκρούσεις του ΤΑ με μέλη της ΟΠΛΑ ή του εφεδρικού ΕΛΑΣ, υπήρξε ένας αριθμός νεκρών, μικρότερος των είκοσι σε όλη τη Μεσσηνία. Όταν λοιπόν ο κ. Χαριτόπουλος υποστηρίζει ότι το ΤΑ Μελιγαλά είχε εκτελέσει 1500, αντιγράφοντας τον Mazaouer, είναι τελείως εκτός πραγματικότητος. Και το επειχείρημα ότι οι σφαγές στον Μελιγαλά ήταν αντίποινα και αντεκδικήσεις για εγκλήματα των ταγματασφαλιτών, είναι τελείως αναληθές και προφανώς χρησιμοποιείται για να αμβλύνει την ευθύνη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ για τη σφαγή με τά τη μάχη.

Μ.Α.: «..(στον Μελιγαλά έλαβαν χώρα) συγκρούσεις ανάμεσα στα υπολείμματα των Ταγμάτων Ασφαλείας που είχαν σωθεί μετά τη μάχη της Καλαμάτας και στους άνδρες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον ίδιο τον Άρη Βελουχιώτη..» «…Οι νεκροί από τη μάχη και τις εκτελέσεις που ακολούθησαν, συγκεντρώθηκαν και ενταφιάστηκαν σε ένα ξεροπήγαδο έξω από τον Μελιγαλά με την ονομασία «Πηγάδα»….».

Δ.Χ. « … Όσο κι αν προσπάθησαν οι ηγέτες του ΕΛΑΣ δεν κατόρθωσαν να αποτρέψουν τις αυτοδικίες, μόνο να τις περιορίσουν…» «..Για τον ΕΛΑΣ οι νεκροί αντάρτες στην τριήμερη μάχη είναι 120 και οι τραυματίες 200, ενώ για τα Τάγματα και τους συμπαραστάτες τους οι νεκροί είναι συνολικά 600 στη μάχη και στις πράξεις αντεκδίκησης που ακολούθησαν…» «..τότε εμφανίζεται ο Άρης.», «…Όμως ο Άρης δεν μένει στον Μελιγαλά», «Με την αποχώρηση του Άρη εξαπλώνεται το χάος».

Απάντηση: Τι ακριβώς συνέβει στον Μελιγαλά; Η μάχη μεταξύ ΕΛΑΣ και του ΤΑ ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου και έληξε στις 15 του μηνός, ημέρα Παρασκευή. Οι νεκροί της μάχης ήταν ελάχιστοι απο την πλευρά του ΤΑ –λιγότεροι από 30- και περίπου 150-200 από τον επιτιθέμενο ΕΛΑΣ, αλλά δεν ρίχτηκαν στην Πηγάδα. Οι πρώτοι πετάχτηκαν σε πρόχειρους τάφους, και οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ενταφιάστηκαν στο νεκροταφείο. Το γράφει και ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Ευάγγελος Μαχαίρας ο οποίος εκφώνησε και τον επικήδειο λόγο κατ’ εντολή του Βελουχιώτη. Τις πρώτες ώρες μετά την είσοδο των ανταρτών στην πόλη, έγιναν λίγες δεκάδες δολοφονίες. Δεν ήταν όμως αυτοδικίες. Οι δολοφόνοι ήταν αντάρτες και καπετάνιοι του ΕΛΑΣ και δολοφονούσαν συγκεκριμένες προσωπικότητες της πόλεως τους οποίους η τοπική ηγεσία του ΕΑΜ/ΚΚΕ είχε κατατάξει στην «αντίδραση». Γιά παράδειγμα, θύματα της πρώτης ημέρας ήταν οι ιατροί Γρηγόρης Μπερσής και Αλκιβιάδης Λαντζούνης, ο φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Λάσκαρης, ο δικηγόρος Λυκούργος Λαντζούνης, και ο έμπορος Παναγιώτης Λαντζούνης.

Ο Βελουχιώτης ήταν τότε επικεφαλής της 3ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ, δηλαδή ολοκλήρου του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου. Δεν ήταν παρών επί τόπου όταν γίνονταν οι μάχες της Καλαμάτας και του Μελιγαλά, αλλά ήταν σε συνεχή επαφή μέσω ασυρμάτου με τον Ωρίωνα, τον καπετάνιο της 9ης ταξιαρχίας που συμμετείχε στις μάχες. Οι μονάδες λοιπόν του ΕΛΑΣ που έδρασαν στην Καλαμάτα και στον Μελιγαλά, όχι μόνον ήταν υπό τις διαταγές του, αλλά ακολουθούσαν τις συνεχείς εντολές του, δρούσαν εν γνώσει του, και με δική του ευθύνη. Ο ίδιος έφθασε στον Μελιγαλά το απόγευμα της 15ης Σεπτεμβρίου, λίγο μετά το τέλος της μάχης, και παρέμεινε μέχρι το μεσημέρι της 17ης. Πριν τις μάχες στην Καλαμάτα και τον Μελιγαλά, ο Άρης είχε κοινοποιήσει διαταγή προς τον ΕΛΑΣ σύμφωνα με την οποίαν «πας συλλαμβανόμενος ταγματασφαλίτης να τυφεκίζεται επί τόπου». Γι αυτό, όταν το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου, δεύτερη ημέρα στον Μελιγαλά, επισκέφθηκε μαζί με τον Νίκο Μπελλογιάνη, τον Αχιλλέα Μπλάνα και τον Τάσσο Κουλαμπά, τους κρατούμενους στο Μπεζεστένι και βρήκε μεταξύ αυτών και εκατοντάδες ταγματασφαλίτες, έγινε έξω φρενών και έδωσε νέα διαταγή να ελεχθούν όλοι και να μη γλυτώσει κανείς. Επελέγει εξαμελής Επιτροπή να εφαρμόσει τη διαταγή, και ορίσθηκαν ως σφαγείς οι αντάρτες μιάς Διμοιρίας του 8ου συντάγματος ΕΛΑΣ Λακωνίας από τα χωριά του Πάρνωνα. Οι 30 περίπου αντάρτες παρέμειναν στον Μελιγαλά και έσφαζαν στην Πηγάδα. Προφανώς ο Άρης διάλεξε αυτούς τους αντάρτες λόγω προηγουμένης εμπειρίας, και για να μην μπορούν να αναγνωρισθούν από τους ντόπιους.

Η Σφαγή στην Πηγάδα άρχισε την επομένη, 17 Σεπτεμβρίου, ημέρα Κυριακή, και τελείωσε την Τετάρτη το απόγευμα, 20 Σεπτεμβρίου. Κράτησε δηλαδή 4 ολόκληρα εικοσιτετράωρα! Ήταν σχεδιασμένη και οργανωμένη μαζική δολοφονία από την ηγεσία του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ/ΚΚΕ Πελοποννήσου. Από την Κυριακή έως την Τετάρτη, φρουροί από ντόπια μέλη της ΟΠΛΑ μετέφεραν κουστοδίες από 30-50 υποψήφια θύματα, δεμένα με καλώδια και σύρματα, από το Μπεζεστένι στην Πηγάδα. Εκεί σφάζονταν από τους αντάρτες της Διμοιρίας του ΕΛΑΣ, κοντά στα χείλη του βάραθρου, και οι σοροί τους ρίχνονταν στην Πηγάδα. Μερικοί τουλάχιστον από τους φρουρούς συμμετείχαν και στη σφαγή.

Δ.Χ.: «… Με εντολή του συγκεντρώνονται περίπου 20 πολιτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί των ταγματασφαλιτών (σ.σ. 18 ήταν οι κρατούμενοι), οι οποίοι αποτελούν τον στόχο του πλήθους, και φυγαδεύονται μυστικά στις φυλακές της Καλαμάτας…». «..Όμως ο Άρης δεν μένει στον Μελιγαλά. Σχεδόν αμέσως θα φύγει με την κύρια δύναμη των ανταρτών για τους Γαργαλιάνους, την άλλη ισχυρή βάση των Ταγμάτων…».

Απάντηση: Αυτά κι αν είναι παραποιήσεις και απόπειρα αθώωσης του Άρη Βελουχιώτη. Λοιπόν, ο Άρης έμεινε στον Μελιγαλά περίπου 45 ώρες, κοιμήθηκε εκεί 2 βράδυα, παρέστη σε βασανιστήρια και βασάνισε και ο ίδιος κρατουμένους στη Μερόπη κοντά στον Μελιγαλά, έδωσε τη διαταγή για τις εκτελέσεις, και όρισε και τη Διμοιρία των εκτελεστών από τον ΕΛΑΣ. Παρακολούθησε μια τουλάχιστον κουστοδία θυμάτων να οδηγείται από το Μπεζεστένι στην Πηγάδα, αφού ο παρών εκεί αντάρτης του ΕΛΑΣ και μέλος της ΟΠΛΑ Σπύρος Ξιάρχος γράφει στο βιβλίο του «Η Αλήθεια για τον Μελιγαλά»ότι ο Άρης διέταξε να ελευθερώσουν τον γέροντα Γιάννη Λαντζούνη, όταν τον είδε να τον πηγαίνουν δεμένον στη γραμμή για την Πηγάδα. Ο Άρης δεν ακολούθησε τα τμήματα του ΕΛΑΣ για τους Γαργαλιάνους, αλλά το μεσημέρι της Κυριακής, 17 Σεπτεμβρίου, πήγε στην Καλαμάτα για να παρακολουθήσει την εκτέλεση της εντολής του να λυντσαρισθούν τα 18 ηγετικά στελέχη που έστειλε από τον Μελιγαλά. Το λυντσάρισμα έγινε τελετουργικά αργά το απόγευμα της Κυριακής στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας από δολοφόνους που περίμεναν, και οι σοροί μερικών απο τα θύματα κρεμάστηκαν στον φανοστάτη της πλατείας.

Για λυντσάρισμα έστειλε ο Άρης τους 18 στην Καλαμάτα κ. Χαριτόπουλε και όχι για να τους προφυλάξει!

Ακολούθησε και αυτός, και έβγαλε και λόγο στο συγκεντρωμένο πλήθος. Αυτό έχει γραφεί στις εφημερίδες που εξέδιδε τότε το ΕΑΜ στη Μεσσηνία, το μαρτυρεί ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, υπολοχαγός Τάσσος Αναστασόπουλος, ο οποίος ήταν τραυματίας στην Καλαμάτα και τον επισκέφθηκε ο Άρης, καθώς και ο μαυροσκούφης παπα-Ανυπόμονος. Στο βιβλίο του «Στο βουνό με τον Σταυρό κοντά στον Αρη» γράφει ότι έφθασε στην Καλαμάτα με τον Άρη όταν γινόταν το λυντσάρισμα. Από την Καλαμάτα, στις 18 Σεπτεμβρίου, κατευθύνθηκαν στους Γαργαλιάνους.
Όλα τα ανωτέρω είναι επιβεβαιωμένα και καταγεγραμμένα ως αναμφισβήτητα γεγονότα.

Φυσικά, την άρνηση της ευθύνης για το φριχτό έγκλημα στον Μελιγαλά την ξεκίνησε ο ίδιος ο Βελουχιώτης που έδωσε την εντολή. Ο Ευάγγελος Μαχαίρας στο βιβλίο του «50 Χρόνια Μετά» γράφει το εξής: «Πηγαίνοντας προς την Τρίπολη με τον Άρη και τον Κανελλόπουλο, ρώτησε ο Κανελλόπουλος τον Άρη αν ξέρει τίποτε για τις εκτελέσεις που λένε ότι έγιναν στον Μελιγαλά. Ο Άρης είπε ότι δεν ξέραμε τίποτε γιατί λείπαμε στους Γαργαλιάνους – Πύλο». Αυτή η συζήτηση έγινε στις 28 Σεπτεμβρίου 1944, και ο Μαχαίρας το αναφέρει επειδή προφανώς εξεπλάγει από την απάντηση του Άρη, αφού και οι δυό τους γνώριζαν την αλήθεια! Ο δε Κανελλόπουλος ο οποίος στο βιβλίο του «Ιστορικά δοκίμια» γράφει «Όταν έφθασα στην Καλαμάτα, άχνιζε ο τόπος από το ζεστό, ακόμα, αίμα χιλιάδων Ελληνων», είπε αργότερα ότι δεν πίεσε τον Άρη τότε, γιατί ήταν μόνος του και χρειαζόταν τη βοήθειά του να σταματήσει τις σφαγές του ΕΛΑΣ.


https://ellhnikaxronika.com/2017/03/11/%CE%B7-%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%AE-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%B7%CE%B3%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%AC-73-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD/

Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΟΒΑΡΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μάριος Αθανασόπουλος

Χάρηκα ιδιαίτερα διαβάζοντας ένα πρόσφατο άρθρο του κ. Διον. Χαριτόπουλου στην εφημερίδα σας (22/1/2017) σχετικά με τον Άρη Βελουχιώτη και την ανάμειξή του (ή μη) στα γεγονότα της «Πηγάδας» στον Μελιγαλά με τίτλο «Έγινε η ντροπή σημαία». Και χάρηκα πρώτ’ απ’ όλα επειδή ένα κείμενο του κ. Χαριτόπουλου σχετικά με τον Άρη είναι πάντοτε ενδιαφέρον, αφού ο ίδιος έχει σχεδόν αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη του έργου του μεγάλου καπετάνιου του ΕΛΑΣ. Χάρηκα όμως και διότι υπήρξα κατά κάποιον τρόπο «αφορμή» για να ασχοληθεί με το θέμα, μιας και αφετηρία για τη συγγραφή του υπήρξε ένα άρθρο μου που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην ηλεκτρονική έκδοση του «Βήματος» με τίτλο: «Μνήμη και πολιτική στην “Πηγάδα” Μελιγαλά».
Το άρθρο εκείνο αποτελούσε περίληψη από την εισήγησή μου με θέμα: «“Πηγάδα” Μελιγαλά: Η διαιρεμένη μνήμη» στο πρόσφατο συνέδριο των ΑΣΚΙ με θέμα: «Διαδρομές του παρελθόντος: Ο εμφύλιος πόλεμος στη δημόσια ιστορία και τη μνήμη».

Σε αυτό, υποστήριζα πως η αρχική επιδίωξη της «εθνικόφρονος» πλευράς, αμέσως μετά την επικράτησή της στον ελληνικό εμφύλιο, ήταν να μετατρέψει τη στρατιωτική και πολιτική κυριαρχία της σε λογική και έναρθρη, δηλαδή εκφρασμένη μορφή μέσω του λόγου των νικητών. Στο πλαίσιο αυτό συγκροτήθηκε και η θεσμική μνήμη της μετεμφυλιακής κοινωνίας, μια άνωθεν όμως επιβαλλόμενη μνήμη, που στόχο είχε να αναδείξει μόνο το στρατόπεδο των νικητών και τις θυσίες στις οποίες αυτό και μόνο είχε υποβληθεί, μέσω μιας επίπλαστης εθνικής ενότητας και μιας ψευδαίσθησης περί συνέχειας των αγώνων για τη διαφύλαξη της εθνικής κυριαρχίας στον χώρο και στον χρόνο.

Απαραίτητο συστατικό στοιχείο βέβαια για να οργανωθεί οποιαδήποτε μνήμη (και κυρίως η συλλογική) αποτελεί η αναφορά της εκτός από τον χρόνο, και στον χώρο. Εάν απουσιάζει η χωροθέτηση της μνήμης, γεγονότα που άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία καθίστανται αδύναμα και προβληματικά. Εάν για παράδειγμα δεν χωρά στη μνήμη μας ο τόπος στον οποίο φυλακίζονταν ή εκτελούνταν οι αγωνιστές της Αντίστασης ή ο τόπος στον οποίο έδιναν μια μάχη εναντίον του εχθρού και δεν σημασιοδοτείται αυτός ο τόπος μέσω ενός μνημειακού οικοδομήματος που να αντικειμενικοποιεί τα ίχνη του παρελθόντος, που να συνδέει σε τελική ανάλυση το παρόν με το παρελθόν, τότε πολύ πιθανώς οι πράξεις αυτές να είχαν χαθεί από τη συλλογική μνήμη ή να ετίθεντο υπό αμφισβήτηση.

Αυτόν ακριβώς τον σκοπό εξυπηρετούν τα μνημεία που κατασκευάστηκαν μετά τη λήξη του ελληνικού εμφυλίου σε διάφορα σημεία αναφοράς και των δύο πλευρών, με κυρίαρχο βέβαια το μνημείο της «Πηγάδας» στον Μελιγαλά Μεσσηνίας.

Στη συνέχεια προσπάθησα να χωρίσω σε περιόδους τις τελετές μνήμης που λαμβάνουν χώρα εκεί, περιγράφοντας τα χαρακτηριστικά της κάθε μίας απ’ αυτές.

Η αναφορά μου στον Άρη ως επικεφαλής των ανδρών του ΕΛΑΣ δεν περίμενα ομολογουμένως να δημιουργήσει τέτοιες αντιδράσεις. Θεωρούσα πως το ζήτημα αυτό είχε λυθεί προ πολλού. Τελικά μάλλον έκανα λάθος.

Θα ήθελα λοιπόν, σεβόμενος τον χώρο που μου διέθεσε γι’ αυτό η έγκριτη εφημερίδα «Πρώτο Θέμα», αλλά και την ιστορία του κ. Χαριτόπουλου, να επισημάνω καλοπροαίρετα ορισμένες επισημάνσεις όσον αφορά τον Άρη και την «Πηγάδα»:

Α) Σχετικά με τα Τάγματα Ασφαλείας: Δεν θα διαφωνήσω με τις απόψεις του κ. Χαριτόπουλου σχετικά με τα Τ.Α., ωστόσο ας μου επιτραπεί να τις χαρακτηρίσω αρκετά γενικευτικές και ξεπερασμένες ερευνητικά. Δεν υπάρχει δηλαδή αμφιβολία ότι τα Τ.Α. εξοπλίστηκαν και οργανώθηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής με κύριο σκοπό την «εξοικονόμηση γερμανικού αίματος» στις συγκρούσεις με τις ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις. Όμως, το παράδοξο της ίδρυσής τους όχι από την πρώτη στιγμή της Κατοχής (όπως θα ήταν λογικό και αναμενόμενο) αλλά όταν ήταν πλέον ξεκάθαρη η ήττα των δυνάμεων του Άξονα, η στελέχωσή τους από δημοκρατικούς κυρίως αξιωματικούς (στην πρώτη τουλάχιστον φάση της δημιουργίας τους), η παρουσία στους κόλπους τους ανδρών με ποικίλα κίνητρα (από λούμπεν στοιχεία έως πρόσωπα που είχαν ανοιχτούς λογαριασμούς με το ΕΑΜ και αναζητούσαν προστασία ή εκδίκηση), φρονώ ότι θα πρέπει τουλάχιστον να μας προβληματίσουν ώστε να συνεχίσουμε να ερευνάμε τα κίνητρα και τις ενέργειες αυτών των ανθρώπων, απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις (βλ. σχετ.: «Η αυτολογοκριμένη μνήμη: Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική εθνικοφροσύνη» του Τ. Κωστόπουλου, «Ορθοκωστά» του Θαν. Βαλτινού και «Εμφύλια Πάθη» των Καλύβα-Μαραντζίδη). Η καταδίκη τους βέβαια υπήρξε απόλυτη και σαφής από την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, αν και στη συνέχεια οι πολιτικές δυνάμεις που ήταν αντίθετες στο ΕΑΜ έκλεισαν πολλές φορές το «μάτι» στα Τ.Α. και τους ιδρυτές τους για μια μελλοντική «άφεση αμαρτιών» που δεν άργησε να έρθει, νωρίτερα απ’ ότι θα περίμενε κανείς.

Β) Η συμμετοχή του Άρη στα γεγονότα της «Πηγάδας»: Ο Άρης – σύμφωνα με τις πηγές – βρέθηκε την άνοιξη του 1944 στην Πελοπόννησο (βλ. «Η εθνική αντίσταση στη Μεσσηνία και τους γύρω νομούς» του Γρ. Κριμπά), οργανώνοντας τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ ώστε να αντιμετωπίσουν τις γερμανικές δυνάμεις που βρίσκονταν εκεί (υπολογίζονταν σε 18.000) και των Ταγμάτων Ασφαλείας (ανέρχονταν περίπου σε 5.500). Στις 31 Μαΐου μάλιστα η διοίκηση της 3ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ έλαβε επιστολή του ιδίου (ως επικεφαλής του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ) με τίτλο «Σχέδιο ενεργείας» (βλ. ΕΛΑΣ, Γενικόν Στρατηγείον, Κλιμάκιον Πελοποννήσου, Επιτελικόν Γραφείον ΙΙΙ, Αριθ. Ε.Π.Ε. 14. ΑΣΚΙ, Αρχείο Κ.Κ.Ε., κ. 496, Φ 30/4/146). Αυτό το σχέδιο περιείχε σαφείς οδηγίες για το τι όφειλε να πράξει κάθε στρατιωτική μονάδα του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο, αμέσως μόλις λάμβανε χώρα η αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής. Στο τέλος μάλιστα, ο Άρης, τόνιζε πως τα τμήματα του ΕΛΑΣ θα έπρεπε να έχουν ως πρώτιστο και αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη των αστικών κέντρων, τη διατήρηση του ελέγχου τους μέσω της «Λαϊκής εξουσίας» και την «…δια παντός τρόπου και παντί σθένει διάλυσιν των Ταγματασφαλιτών». Οι εντολές επομένως από πλευράς του σχετικά με τα Τ.Α. ήταν σαφέστατες και προφανώς τηρήθηκαν κατά γράμμα στη συνέχεια.
Οπωσδήποτε δεν ήταν παρών στη μάχη που έλαβε χώρα στον Μελιγαλά από τις 13 έως τις 15 Σεπτεμβρίου. Ως επικεφαλής των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο δεν υπήρχε λόγος να βρίσκεται εκεί. Είχε εκδώσει τις οδηγίες του, ενημερωνόταν διαρκώς από τον ασύρματο για την πορεία της μάχης και έδινε εντολές για την τελική επικράτηση των τμημάτων του. Όταν πληροφορήθηκε για την κατάληψη του Μελιγαλά, ξεκίνησε μαζί με τη σωματοφυλακή και μεγάλο μέρος του 11ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που βρισκόταν στην Αρκαδία για να επιθεωρήσει την κωμόπολη και να εξετάσει την κατάσταση. Οι περισσότεροι απ’ όσους αναφέρονται στην παρουσία του στον Μελιγαλά, τον εμφανίζουν να έφτασε αμέσως μετά τη λήξη της μάχης (το απόγευμα της 15ης Σεπτεμβρίου), ενώ η ίδια η εφημερίδα «Ελεύθερη Μεσσηνία» του ΕΑΜ, γράφει σε ανταπόκρισή της στις 16 Σεπτεμβρίου: «Στο Μελιγαλά έφθασαν, μετά τη μάχη δυνάμεις του 11 Συντάγ/τος καθώς κι’ ο θρυλικός Άρης με τους ιππείς του». Ο ίδιος και οι δικοί του περιέγραψαν την παρουσία τους στον Μελιγαλά περίπου ως μια σύντομη στάση πριν τις μάχες που ακολούθησαν σε Γαργαλιάνους και Πύλο, αρνούμενοι για προφανείς λόγους να παραδεχθούν την εκεί παραμονή τους, όπως αξιωματικά δέχεται και ο κ. Χαριτόπουλος. Η πραγματικότητα όμως και η λογική τους διαψεύδουν. Θα χρησιμοποιήσω και πάλι μια εφημερίδα του ΕΑΜ, τη «Λαϊκή Νίκη» της 18ης Σεπτεμβρίου, η οποία θα γράψει τα εξής: «…από χτες το απόγευμα (17.9.1944) η Καλαμάτα φιλοξενεί τον εκπρόσωπο του Γεν. Στρατηγείου του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο συναγ. Άρη Βελουχιώτη και τους γενναίους του ιππείς». Σε αυτή την περίπτωση, δύο τινά μπορεί να συμβαίνουν: Ή ότι ο Άρης και οι σύντροφοί του ψεύδονται ή ότι η είδηση στη συγκεκριμένη εφημερίδα δημοσιεύθηκε προκαταβολικά, και ενώ ο Άρης είχε αποφασίσει τελικά να κατευθυνθεί προς Γαργαλιάνους και Πύλο και όχι προς Καλαμάτα. Ωστόσο η άφιξή του τεκμαίρεται και από μία αναφορά που απέστειλε ο Βρετανός Λοχαγός του ΒΣΑ Donald Gibson προς τη Force 133 στις 18/9/1944. Σε αυτήν αναφέρονται μεταξύ άλλων και τα εξής: «Ο Άρης όστις διοικεί νυν την 3ην Μεραρχίαν του ΕΛΑΣ αφίχθη εκ ΜΕΛΙΓΑΛΑ την 17ην Σεπτεμβρίου μετά του Επιτελείου του και περί τους 1000 αντάρτας…» (βλ. ΔΙΣ 801/Β/11. Ημερήσιον Δελτίον της ΦΟΡΣ 133 υπ’ αριθ. 397, 21 Σεπτεμβρίου 1944, σελ. 2).

Από όλες αυτές τις πηγές είναι πλέον φανερό πιστεύω πως ο Άρης δεν ήταν απλώς περαστικός από τον Μελιγαλά, αλλά κατέλυσε στη μικρή κωμόπολη από τις 15 έως τις 17 Σεπτεμβρίου, δηλαδή το διάστημα κατά το οποίο έλαβαν χώρα τα γεγονότα της «Πηγάδας».

Κατά τις ημέρες της εκεί παρουσίας του, υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενες πηγές σχετικά με τη συμπεριφορά του, ανάλογα με την πολιτική-ιδεολογική τοποθέτηση του καθενός. Στα έργα όσων αρέσκονται στην αγιογραφική περιγραφή του Άρη και του κόμματός του (το οποίο στη συνέχεια τον αποκήρυξε) υπερτονίζονται πράξεις αλτρουισμού και γενναιοψυχίας που έδειξε (απελευθέρωση αιχμαλώτων γυναικόπαιδων, επιλεκτική απελευθέρωση γερόντων κ.λπ.). Αντίθετα σε κείμενα όσων προτιμούν να βλέπουν στο πρόσωπό του έναν δαίμονα, ο Άρης και οι σύντροφοί του παριστάνονται ως αιμοσταγείς κατά συρροή δολοφόνοι, που σφάζουν με κάθε μέσο και τρόπο αθώους πολίτες και γυναικόπαιδα.

Γι’ αυτές τις στιγμές, όσες μαρτυρίες υπάρχουν, ανήκουν είτε στο «εθνικόφρον» είτε στο «εαμικό» στρατόπεδο και πιθανότατα βρίθουν ανακριβειών, έχοντας ταυτόχρονα την τάση του εξωραϊσμού των «δικών» μας και δαιμονοποίησης των «άλλων». Όσο απουσιάζει μια σοβαρή έρευνα που να μην έχει προαποφασίσει τα συμπεράσματά της ο ενεργών, δεν μπορούμε να εκφράσουμε με βεβαιότητα το τι ακριβώς συνέβη.

Η παρουσία όμως του Άρη το κρίσιμο τριήμερο στον Μελιγαλά ως επικεφαλής των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, οδηγεί στο λογικό συμπέρασμα πως ο ίδιος και το επιτελείο του σχεδίασαν και κατεύθυναν τις ομαδικές σφαγές που ακολούθησαν είτε εκτελώντας οι ίδιοι όσους είχαν καταδικαστεί με συνοπτικές διαδικασίες σε θάνατο είτε επιτρέποντας σε ομάδες «αγανακτισμένων» να ολοκληρώσουν το «έργο» τους.

Γ) Συμπεράσματα

Εκείνο όμως που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, είναι πως ο αριθμός των νεκρών (οι περισσότερες πηγές και των δύο πλευρών τους ανεβάζουν στους 800 περίπου) και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι σωροί τους στη συνέχεια (απόρριψή τους στην «Πηγάδα») έβλαψαν ανεπανόρθωτα τον αγώνα του ΕΑΜ, αμαυρώνοντας την προσπάθεια των αγωνιστών του για σύλληψη και τιμωρία όσων πραγματικά πρόδωσαν την πατρίδα. Βλαπτική υπήρξε η εξέλιξη και για τον «εθνικόφρονα» κόσμο, ο οποίος ταυτίστηκε (εκών-άκων) με τον δωσιλογισμό, προσφέροντάς του στη συνέχεια κάλυψη για να επιβιώσει και άφεση αμαρτιών για να αναδειχθεί σε κάθε δραστηριότητα του δημόσιου βίου στην Ελλάδα. Εντέλει, η μόνη ωφελημένη πλευρά από τα γεγονότα του Μελιγαλά ήταν εκείνη των δωσιλόγων· οι μαζικές εκτελέσεις χωρίς ουσιαστικά δίκη, στις οποίες περιλαμβάνονταν και πρόσωπα με «προβληματική» συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τους εξάγνισαν, περνώντας τους από την εθνική «κολυμβήθρα του Σηλωάμ» και τους ανέδειξαν σε «ηρωικές» μορφές του αγώνα εναντίον του «σλαβοκίνητου κομμουνισμού», ένα αφήγημα που κράτησε δεκαετίες αργότερα και κατέρρευσε μαζί με τη χούντα το ’74. Και σ’ αυτό το αφήγημα η συμβολή του Άρη υπήρξε θεωρώ καθοριστική…"

http://www.platy-kalamatas-messinias.gr/2017/02/blog-post_13.html

Τετάρτη 28 Σεπτεμβρίου 2016

Το Εμφύλιο Δράμα

Περιοδικό Δοκιμές  τεύχ. 06 (1997)

http://pandemos.panteion.gr/index.php?lang=el&op=record&type=&q=&page=0&pid=cid:449

Περιεχόμενα:Γεωπολιτική της ελληνικής αντίστασης: η περίπτωση της βόρειας Πίνδου
Μας πήραν την Αθήνα... Από την ιδεολογία του κονσερβοκουτιού στην ιδεολογία του προδομένου ελληνισμού
Το εμφύλιο πνεύμα: εκφάνσεις του εμφυλίου στην πολιτική ψυχολογία και κουλτούρα
Ούτε "άτιμος", ούτε "ντροπιασμένος" αντίσταση και εμφύλιος στο ιδίωμα της συγγένειας και τις αξίες της ανδροπρέπειας 
Ο αναμορφωτικός λόγος των νικητών στη Μακρόνησο: η ένταξη του εμφυλίου στην προαιώνια ιστορία της φυλής, ο "διηθητός ιός" του κομμουνισμού και ο ρόλος της "αναμόρφωσης"
Η κομμουνιστική μνήμη της ήττας: διερευνώντας τις κοινωνιολογικές προυποθέσεις της μετα-ιστορικής ηθικής δικαιώσης 


Τετάρτη 27 Απριλίου 2016

Έκθεση της Vης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ για την τρίτη διάλυση του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων

ΕΛΑΣ                                                                                                                  Σ.Δ. 23 Απριλίου 1944

V  ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ Ατ/τίας - Ευβοίας

                                                                              ΕΚΘΕΣΙΣ
                                           Επί των γεγονότων μεταξύ 5/42 Συν/τος ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ

1) Αιτία και αφορμαί προκλήσεως πρώτων επεισοδίων
   Την 6 Μαρτίου 1944 ο Λοχαγός του 5/42 Συντάγματος ΕΚΚΑ Δεδούσης επί κεφαλής του λόχου του αφώπλισεν την φρουράν ΕΛΑΣ αεροδρομίου ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ και την ηχμαλώτισε, συνέλαβε και αφώπλισε την Περιφερειακήν Φωκίδος μεθ`ολοκλήρου του προσωπικού της, λεηλατήσας και τας αποθήκας των.  Συνελαβε και αφώπλισε τον εφεδρικόν ΕΛΑΣ της περιοχής Πενταγιούς.  Ο ανωτέρω λοχαγός τους συλληφθέντας ως άνω αιχμαλώτους και τα λεηλατηθέντα είδη συνεκόμισε μετά του λόχου του εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΞΑΡΙΟΥ.  Των ανωτέρω γεγονότων ήτο αυτόπτης μάρτυς και ο Διοικητής του 5/42 Συντάγματος Συνταγματάρχης Ψαρρός όστις όμως ουδέν μέτρον έλαβεν, ινα προλάβη ταυτα η τουλάχιστον αποκαταστήσει την τάξιν έστω και εκ των υστέρων και τιμωρήσει τους υπευθύνους επιβάλων τας αναλόγους κυρώσεις.  Ομοίως Δεδούσης και στρατιώται του εφόνευσαν συναγ.  ΕΛΑσίτην Βάρσον.
Την επομένην έλαβεν γνώσιν των γεγονότων η Υ Ταξιαρχία εδρεύουσα εις ΜΑΥΡΟΛΙΘΑΡΙ από σχετικόν τηλεγράφημα της Περιφερειακής Φωκίδος και παρόμοιον της οργανώσεως ΕΛΑΣ ΚΡΟΚΥΛΙΟΥ και ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ.
Η Ταξιαρχία αμέσως απέστειλε τελεσίγραφον δι’ υπ’ αριθμ.   103/7.3.44 Διαταγής της προς τον Συνταγματάρχην Ψαρρόν, όπως αποκαταστήση την τάξιν, απελευθερώση τους συλληφθέντας, αποδώση τα διαρπαγέντα και συλλάβη υπευθύνους διά φόνον Βάρσου, όπως δικασθώσι, τάσσουσα προθεσμία 12 ωρών και ότι εναντία περιπτώσει θα ήτη υποχρεωμένη να κινήση τμήματά της προς επιβολήν και αποκατάστασίν της τάξεως.  Συγχρόνως διά της υπ`αριθμ.   Α.Π. 126 και 129 19.3.44 αναφοράς της προς Γενικόν Στρατηγείον ανέφερε τα γεγονότα και εκίνησε και τμηματά της (απόσπασμα Κρόνου) όπως κινηθή περιοχήν ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ εν αναμονή διαταγών της Ταξιαρχίας: Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός κατόπιν του τελεσιγράφου της Ταξιαρχίας διέταξε και απελύθησαν οι αιχμαλωτισθέντες (στρατιωτικοί και πολιτικοί) πλην ούτε ο οπλισμός ούτε και τα λοιπά διαρπαγένντα υλικά επεστράφησαν ούτε και οι δολοφόνοι του Βάρσου συνελήφθησαν (Δεδούσης και οι άνδρες του).
Πρός επίλυσιν των ανωτέρω επεισοδίων και προς αποφυγήν συγκρούσεως μεταξύ τμημάτων ΕΛΑΣ και 5/42 εκινήθη ο Πολιτικός της Ταξιαρχίας συναγ.   Ηρακλής μετά του 7ου λόχου Συν/τος την 8.  3.  44 προς ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΝ, όπου εκάλεσεν τον Συντ/ρχην Ψαρρόν προς συζήτησιν.  Λόγω εκτάκτου διαταγής Γεν.   Στρατηγείου ανεχώρησεν διά Βίνιανην και ανέθηκεν εις τον συναγ. Κρόνο - Φώτην και Γαβριώτην να αντιπροσωπεύσουν την Ταξιαρχίαν εις τας συζητήσεις μετά του Ψαρρού, δώσας εις αυτούς ωρισμένας εντολάς και ιδία την εκπλήρωσιν του όρου συλήψεως του Δεδούση και επιστροφής του οπλισμού και λοιπών υλικών.
Η ανωτέρω επιτροπή συνηντήθη την 13.4.44 μετά του Συνταγματάρχού Ψαρρού και του Άγγλου Ταγματάρχου Τζέφ (αντιπροσώπου Συμμ.  Αποστολής εις περιοχήν Φωκίδος) εις ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΝ.  Κατά την συζήτησιν υπεδείχθη εις τον Συντ/ρχην Ψαρρόν τόσον από την επιτροπήν της Ταξιαρχίας όσον και από τον Ταγματάρχην Τζεφ η ανάγκη προς αποκατάστασιν φιλικών σχέσεων με τον ΕΛΑΣ: α) να συλληφθή ο Δεδούσης και οι συνένοχοι εις τον φόνον Βάρσου και δικασθώσι υπό Στρατοδικείου,  β) να επιστραφή ο αφαιρεθείς οπλισμός και λοιπά υλικά από το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ,  γ) να αποκηρυχθή ο Λοχαγός Ψιλογιάννης Διαχειριστής του 5/42 ο οποίος παρέμεινεν εις την Άμφισαν  και μέτα την είσοδον των Γερμανών 1.2.44 συνεργαζόμενος μ`αυτούς και τέλος να προβή εις σύλληψιν η αποκήρυξιν του Ταγματάρχου Καπετζώνη όστις εκήρυτεν εις την περιοχήν Ευπαλίου τον πόλεμον μετά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός εδέχθη να επιστραφώσι ο αρπαγείς οπλισμός και λοιπά υλικά και εζήτησε να μη επιμείνωμεν διά  τους λοιπούς όρους ισχυριζόμενος ότι δήθεν η μη εκπλήρωσις των λοιπών όρων δεν θα ημπόδιζε στη στενή συνεργασία.  Τούτο εζήτησεν εκ προθέσεως, αφ`ενός μεν διότι αυτός είχε δώσει σχετικάς οδηγίας προς τους αξιωματικούς του να αρχίσουν την τακτικήν της τρομοκρατίας και των κτυπημάτων κατά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ευθύς ως επέστρεψεν από την συνδιάσκεψιν διά την συγκρότησιν κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος, έχων υπ`όψιν του κατόπιν της αντιδράσεως την οποιαν η ΕΚΚΑ επεδείξατο κατά την εν λόγω συνδιάσκεψιν ότι πιθανόν θα αντιμετώπιζε εχθρικήν στάσιν του ΕΛΑΣ.  Τας οδηγίας ταύτας ομολόγησεν τόσον ο Δεδούσης όσον και άλλοι αξιωματικοί του 5/42 προς υπεύθυνα όργανα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, όταν ευρέθησαν εις την ανάγκην να δικαιολογήσωσι τας εχθρικάς των πράξεις, ειπόντες επί  λέξει τας εξής:``Ετοιμασθήτε και λάβετε τα μέτρα σας διότι δεν αποκλείεται να μας διαλύσουν και πάλιν``.  Διά της υπ`αριθμ.   Α.  Π.   144/21.  3.  44 αναφοράς της η Ταξιαρχία ανέφερε τα αποτελέσματα των συννενοήσεων μετά του Συνταγματάρχου Ψαρρού ως ανωτέρω αναγράφονται.
Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός παρά τις υποσχέσεις του περί  επιστροφής του οπλισμού και λοιπών υλικών δεν επέστρεψε ταύτα και ούτω η Ταξιαρχία ηναγκάσθη την 28.  3.  44 να διατάξη τον συναγωνιστήν Κρόνον κινούμενος μετά του 6ου και 7ου Λόχων προς περιοχήν ΕΥΠΑΛΙΟΥ προβή εις συλληψιν του  Δεδούση, ανεύρη και παραλάβη τα αφαιρεθέντα υλικά.  Τ`ανωτέρω απόσπασμα εκινήθη προς ΕΥΠΑΛΙΟΝ όπως κυκλώσει εν καιρώ νυκτός το απόσπασμα Δεδούση, αλλά λόγω προδοσίας της κινήσεως από οπαδούς της ΕΚΚΑ απέτυχεν η ενέργεια αυτή και το απόσπασμα ύποσταν επίθεσιν από τμήματα Δεδούση - Καπετσώνη, ηναγκάσθη να συμπτυχθή  προς περιοχήν ΚΡΟΚΥΛΙΟΥ με απώλειας ένα νεκρόν, ένα τραυματίαν, είκοσι αιχμαλώτους αντάρτας μεταξύ των οποίων και ο Λοχαγός του 7ου Λόχου Αίολος και ο Καπετάνιος του 6ου Λόχου Κολοκοτρώνης.  Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι εκτός του αφοπλισμού απεγυμνώθησαν εδέροντο ανηλεως επί συνεχείς ημέρας νηστικοί και προπηλακιζόμενοι και φυλακισθέντες.
Είς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν εδηλώθη τόσον εκ μέρους του αποσπάσματος Κρόνου όσον και από την ΠΕΦ ότι η ενέργεια του ΕΛΑΣ εστρέφετο κατά Δεδούση και μόνον και συνεργατών δολοφόνων συναγ.   Βάρσου προς αποκατάστασιν της τάξεως και ότι ουδεμία πρόθεσις υπήρχε γενικωτέρας ενεργείας κατά του 5/42 ή των ΕΚΚΑϊτών.
Ο συναγ.   Ηρακλής με τον 5ον Λόχο ΙΙ/34 εκινήθη την 1.  4.  44 προς ΛΙΔΩΡΙΚΙ και την 2 και 3 Απριλίου εκινήθη και το 5ον Αν.  τάγμα προς ΛΙΔΩΡΙΚΙ.  Ο Συντ/ρχης Ψαρρός έχων προδιαγεγραμμένον το σχέδιον και τυγχάνων αλληλέγγυος με Δεδούσην - Καπετσώνην και λοιπούς τρομοκράτας των ΕΑΜιτών και Εφεδρικού ΕΛΑΣ απέρριψε τον μανδύα της υποκρίσεως και των συγκεκαλυμένων ενεργειών του και προέβη εις τας κατωτέρω ενεργείας αι οποίαι εφανέρωσαν τας προθέσεις του και σκοπούς του.
α) Εξέδωκε την υπ`αριθμ. 543/3.4.44 προκήρυξιν διά της οποίας εκήρυξε την περιοχήν ΔΩΡΙΔΟΣ  εις  κατάστασιν πολιορκίας διέλυσε απάσας τας οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, συνέλλαβε και εφυλάκισεν άπαντας τους υπευθύνους των οργανώσεων αυτών, απηγόρευσε την ελευθέραν κυκλοφορίαν και την είσοδο οιουδήποτε ΕΑΜίτου προς την περιοχήν του, εζήτησε την παράδοσιν παντός είδους όπλων επί ποινή θανάτου από τους οπαδούς του ΕΑΜ.   Διέταξε το απόσπασμα Κρόνου διά της υπ` αριθμ.   545/3.4.44 διαταγής του να εγκαταλείψη την Φωκίδα.   Συνέλαβε και ετραυμάτισε τον καπετάνιο του Συντ/τος Παρνασίδος Εφεδρ.  ΕΛΑΣ συναγ. Δαφνομήλην και ετέρους είκοσι (20) ΕΛΑΣίτας εις Ερατεινήν και τους ωδήγησεν εις Κλήμα όπου υπέστησαν την αυτήν τύχην του ξυλοδαρμού και γδυσίματος.   Διέταξε και εφόνευσαν μεμονωμένους αντάρτας κινουμένους δι’ υπηρεσίαν και τινας ΕΑΜίτας ανθισταμένους εις όργανά του. Ελεηλάτησεν άπασας τας αποθήκας μας Εφ.  ΕΛΑΣ, Περιφερειακής και Υ Ταξιαρχίας. Διήρπασεν το περιεχόμενον κατασχεθέντος από Ταξιαρχίαν Γερμανικού πλοίου εις Ερατεινήν από 15.000 όκ. Άλευρα, 250 βαρέλια πετρελαίου κλπ.  υλικά.  Προέβη εις συνενοήσεις με Γερμανούς και Ράλληδες διά να τον ενισχύσωσι με δύναμιν πυρομαχικά και τρόφιμα εναντίον ΕΛΑΣ, ως αποδεικνύεται εκ των εξής γεγονότων:
α) Την 10ην του μηνός Απριλίου Γερμανική βενζινάκατος εκ Πατρών με τρόφιμα και 150 όπλα έφθασεν εις ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και συνεννοήθη με τον Καπετσώνην ως αντιπροσώπου  του 5/42 όστις απήτησεν από Γερμανόν αξιωματικόν ότι επιβάλλεται να τους ενισχύσωσι με δύναμιν Γερμανοράληδων η οποία να συντονίση την ενέργειαν της με το 5/42 ΕΚΚΑ επιτιθεμένη κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ από της κατευθύνσεως Ναυπάκτου -.
β) Την 14.4.44 απέστειλε τον Λοχαγόν Δεδούσην θαλασσίως διά βενζινοπλοίου εις Γαλαξείδιον οπόθεν συνεννοήθη με Γερμανούς Ιτέας διά να επιτεθώσι κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ προς αντιπερισπασμόν εις περιοχήν Γκιώνας της ενεργείας ταύτης εκδηλωθείσης κατά περιοχής Καλοσκοπής την 16.  4.  44.
γ) Επανειλημμένως βενζινόπλοια εκ Πελοποννήσου απεβίβασαν πυρομαχικά και τρόφιμα προερχόμενα εκ των Γερμανοράλληδων εις την παραλίαν  μεταξύ Μοναστηράκι - Μαραθιά εις παραλαβήν 5/42 ΕΚΚΑ.
δ) Πληροφορίαι θετικαί ανέφερον ότι ανεμένετο και εξ Αθηνών δύναμις αξιωματικών και οπλιτών Γερμανοράλληδων όστις θα εκινείτο διά Βενζινοπλοίων από περιοχής Γερανείων προς ενίσχυσιν 5/42 προσβάλουσα εκ των νώτων τας δυνάμεις Υ Ταξιαρχίας.
ε) Εξηκριβωμέναι πληροφορίαι ανέφερον την επίταξιν αρκετών πλοιαρίων και βενζινοπλοίων και παραμονήν των εν επιφυλακή εις περιοχήν Μοναστηρακίου - Τριζωνίων με σκοπόν την επικοινωνίαν μετά των εν Πελοποννήσω Γερμανοράλληδων διά μεταφοράν ενισχύσεων εκείθεν ή και διαφυγήν προς Πελοπόννησον εις περίπτωσιν ατυχούς εκβάσεως των επιχειρήσεων.
στ) Διέταξεν επιστράτευσιν πάντων των ανηκόντων εις τα Εφεδρ.   Τμήματα της ΕΚΚΑ συγκεντρώσας  δύναμιν περίπου 1000 ανδρών.  Η Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ.   Α .  Π.   154/27.   3.  44 αναφοράς της ανέφερεν τα`αποτελέσματα της ενεργείας του αποσπάσματος Κρόνου και κατά Δεδούση ως και διά των υπ`αριθμ.   193 και 194/6.  4.  44 τηλεφωνικών αναφορών της ανέφερεν επί της επικρατούσης καταστάσεως εις την περιοχήν Δωρίδος.  Το Γενικόν Στρατηγείον διά των υπ`αριθμ. Α.Π. 167/28.3.44, Α.Π. 196/4.3.44,  Α.Π.  205/4.4.44 Διαταγών του προς Υ Ταξιαρχίαν παρέσχε διαφόρους οδηγίας των επιβαλλομένων ενεργειών προς αντιμετώπισιν της δημιουργηθείσης  καταστάσεως, Ομοίως διά της υπ`αριθμ. 195/6.4.44 Δ/γης η  Υ Ταξιαρχίαν διεβίβασε προς συναγ. Ηρακλήν τας οδηγίας του Γενικου Στρατηγείου και συνίστα εις τούτον την αποφυγήν πάσης ενεργείας κατά 5/42 ΕΚΚΑ και την επιζήτησιν ειρηνικής διευθετήσεως βάσει των γενικών οδηγιών.  Διά της υπ`αριθμ. 197/7.4.44 αναφοράς της προς Γεν. Στρατηγείον ανέφερε σχετικώς με συγκεντρώσεις 5/42 ΕΚΚΑ εις περιοχήν Κλήμα ενεργηθείσαν επιστράτευσιν ΕΚΚΑϊτών και δυναμίν των. Το Γενικόν Στρατηγείον διά της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4.44 διαταγής του παρέσχε οδηγίας εις Ταξιαρχίαν επί του τρόπου της ενεργείας της και καθώριζεν όρους τελεσιγράφου προς Συντ/ρχην Ψαρρόν ως και την πρότασιν συγκλίσεως εξεταστικής επιτροπής μικτής με συμμετοχήν και Άγγλου Ταγματάρχου Τζέφ προς επίλυσιν εκκρεμών ζητημάτων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ εις περίπτωσιν αποδοχής των λοιπών όρων των οποίων ήτο η παράδοσις του Λοχαγού Δεδούση και λοιπών δολοφόνων προς παραπομπήν των εις Στρατοδικείον.
Την 9.4.44 εκινήθη και το Στρατηγείον της Υης Ταξιαρχίας προς Παλαιοξάριον όπου και εγκατεστάθη ο Σ.  Δ.   της την 10.4.44 διά την εκ του σύνεγγυς παρακολούθησιν της καταστάσεως και διεύθυνσιν πάσης επιβαλλομένης ενεργείας συμφώνως προς  τας Γενικάς οδηγίας του Γεν.   Στρατηγείου.
Την 9.4.44 διεβιβάσθη προς Συντ/ρχην Ψαρρόν και η υπ`αριθμ.   Ε.Π.   18/9.4.44 διαταγή  της Π.Ε.Ε.Α.   συνιστώσα την συμμόρφωσίν του με όρους Γεν.  Στρατηγείου προς ειρηνικήν επίλυσιν διαφορών 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ - ΕΑΜ.
Είς την διάθεσιν της Ταξιαρχίας διά της υπ`αριθμ.   ΕΠΕ 757/8.4.  44 διαταγής ετέθη και το 36ον Σύνταγμα Πεζ.   μετά δύο ταγμάτων του εξ ων όμως το ΙΙ/36 λόγω κατοχής υπό τούτου του τομέως Καλοσκόπης δεν ηδυνήθη να κινηθή.  Ομοίως διά της υπ`αριθμ.   759/9.4.44 διαταγής Γεν.  Στρατηγείου διετάσσετο και το Ι/36 να μετακινή εις την περιοχήν Δρυμών προς παρεμπόδισιν διαφυγής οπαδών 5/42 προς Ναύπακτον εις περίπτωσιν συγκρούσεως.  Η Υ Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ.   214/10.4.44 αναφοράς ανέφερεν προς Γεν.  Στρατηγείον εγκατάστασιν Σ.Δ. της εις άνω Παλειοξάριον κίνησιν Διοικήσεως 36ου Συντ/τος μετά ΙΙΙ/36 προς Παλαιοξάριον και τήνεν γένει  τακτικήν κατάστασιν και εχθρικάς ενεργείας Ψαρρού, ως και πιθανάς προθέσεις του, αιτούσα διάθεσιν και ετέρου τμήματος  προς κεραυνοβόλον ενέργειαν εις περίπτωσιν απορρίψεως των όρων του επιδοθησομένου τελεσιγράφου.
Διά της θπ`αριθμ.   Α.Π.  218/11.4.44 διαταγής επιχειρήσεων της Υης Ταξιαρχίας ερρυθμίζετο η διάταξις, αι εντολαί και πάσα προπαρασκευαστική ενέργεια προς εκτέλεσιν της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4.44 διαταγής Γεν.  Στρατηγείου.

Διάταξις των αντιπάλων δυνάμεων - Αριθμός αυτών

Το 5/42 ΕΚΚΑ δι’ισχυρών αποσπασμάτων του κατείχε εν είδη προφυλακών την περιοχήν Νοτ.  και Ν.Δ.  ύψωμα ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ (1652) και τα χωρία ΞΥΛΟΓΑΪΔΑΡΑ - ΜΑΡΑΖΑ - ΣΕΡΓΟΥΛΑ - ΚΑΡΟΥΤΙΑ - ΠΑΛΗΟΧΩΡΙ.  Σύνολον δυνάμεως προφυλακών 180 άνδρες με άθφονα αυτόματα και πυρομαχικά.  υπό τους Λοχαγούς Καμάραν.  Αντ/ρχην Παπαβασιλείου, Υπολοχαγόν Κούτραν και άλλους πολλούς τοιούτους.  
Το τμήμα αυτοεξηκολούθει την τρομοκρατίαν της ως άνω περιοχής εις αφάνταστον βαθμόν.  Αι κύριοι δυνάμεις  του Ψαρρού κατείχον την περιοχήν ΚΛΗΜΑΤΩΝ (Ανατολ.   ΕΥΠΑΛΙΟΥ) και με ελαφρά τμήματα προς ΕΥΠΑΛΙΟΝ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και περιοχή αυτών.  Σύνολον αυτών 500 και πλέον με 2 βαρείς όλμους, 12 πολυβόλα βαρέα, 48 οπλοπολυβόλα και άφθονα πυρομαχικά.
Η τοποθεσία ΚΛΗΜΑΤΩΝ φύσει οχυρά με άριστα παρατηρητήρια και πρόχειρον οργάνωσιν με πεδία βολής εξαίρετα λόγω του ακαλύπτου του εδάφους παρουσίαζεν εν σύνολον αμυντικής διατάξεως λίαν ισχυράς και επικινδύνου.  Επί πλέον έχουσα και την ευχέρειαν επικοινωνίας διά θαλάσσης με ΝΑΥΠΑΚΤΟΝ - ΠΑΤΡΑΣ και ΑΙΓΙΟΝ όπου οι Γερμανοράλληδες συνεργάται των οπαδών της ΕΚΚΑ και του 5/42 Συντ/τος παρουσίαζε και τον κίνδυνον έτι μεγαλυτέρας ισχυροποιήσεως διά της αφίξεως ενισχύσεων εις άνδρας και υλικά και δή από επικινδύνους κατευθύνσεις διά τας δυνάμεις της Ταξιαρχίας.  Ομοίως κίνδυνοι παρουσιάζονται και από τας κατευθύνσεις ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ και περιοχής ΓΚΙΩΝΑΣ γενικώς εκ μέρους των Γερμανοράλληδων ΑΜΦΙΣΣΗΣ - ΓΡΑΒΙΑΣ κλπ.
Η    Vη Ταξιαρχία διέθετε το ΙΙ/34 (250), το 5ον Α.Τ. (250) το ΙΙΙ/36 (120) τον Λόχον Μηχανημάτων 36ου (60), ήτοι σύνολον μαχίμου δυνάμεως 650 ανδρών περίπου με ηλαττωμένα πυρομαχικά και 5 όλμους βαρείς και 4-6 πολυβόλα κατά τάγμα.

Προπαρασκευαστικαί ενέργειαι της Υης Ταξιαρχίας.  

Η Ταξιαρχία διά την εξασφάλισιν των πλευρών και των νώτων της διέταξε την εκκαθάρισιν της περιοχής ανατολικώς της κυρίας τοποθεσίας του 5/42 και προς τούτο διετέθησαν το 5ον Α.Τ.  και ΙΙ /34 (απόσπασμα Παπαζήση) κινηθέντα προς περιοχήν ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ την εσπέραν της 11.4.44.
 Η Διοίκησις του 36ου Συντ/τος και το ΙΙΙ /36 εκινήθησαν εσπέραν της 12.4.44 προς περιοχήν ΚΑΜΠΟΥ με εντολήν να προωθήση τμήματά της προς τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑ διά την επιτήρησιν των κινήσεων του 5/42 και απαγόρευσιν εξόδου τμημάτων του προς δυσμάς ή προς Βορράν χωρίς καμίαν πολεμικήν ενέργειαν μέχρι νεωτέρας διαταγής.
Το απόσπασμα Παπαζήση είχεν εντολήν μετά την εκκαθάρισιν της περιοχής ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ  να λάβη θέσεις ανατολικώς της κυρίας τοποθεσίας ΚΛΗΜΑΤΩΝ μέχρι νεωτέρας διαταγής αποφεύγον πάσαν εχθρικήν ενέργειαν.   Την πρωίαν της 13.4.33 εστάλη εις Συντ/ρχην Ψαρρόν διά της υπ`αριθμ.   Α.Π. 208 Διαταγή της Ταξιαρχίας τελεσίγραφον απαιτούν παράδοσιν άμεσον πάντων των αιχμαλώτων και των αφαιρεθέντων υλικών, αποκατάστασιν των ελευθεριών του Λαού της περιοχής δι’άρσεως του στρατιωτικού νόμου, σύλληψιν Δεδούση - Καπετσώνη και λοιπών υπευθύνων διά φόνους ΕΑΜιτων και ΕΛΑΣιτων και μετά την αποδοχην και εκτέλεσιν αυτών την συγκρότησιν Μικτής Επιτροπής με συμμετοχήν και Άγγλου Ταγματάρχου Τζών προς επίλυσιν υπολοίπων εκκρεμών ζητημάτων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ.
Είς το τελεσίγραφον ο Συντ/ρχης Ψαρρός απήντησεν διά του υπ`αριθμ.   623/14.4.44 εγγράφου (ώρα 9) διά του οποίου μας εγνώριζεν ότι δέχεται τους όρους πλην όμως ο Δεδούσης απουσίαζεν αποσταλείς εις ειδικήν αποστολήν και όταν θα επέστρεφε θα ετίθετο υπό κράτησιν.  Τους αιχμαλώτους άφηκεν ελευθέρους πλην εις αξιοθρήνητον κατάστασιν άνευ οπλισμού εξαρτήσεως, υποδήσεως και ιματισμού, διότι όλα αυτά τους είχον αφαιρεθή και είχον υποστή ξυλοδαρμόν μεχρις αίματος και άλλα βασανηστήρια φρικτότερα και εκείνων ατινα χρησιμοποιεί η Γκεστάπο και η ειδική ασφάλεια των Ράλληδων.  Αι πληροφορίαι περί Δεδούση μας ανέφερον ότι ούτος με δύναμιν 100 περίπου ανδρών απεβιβάσθη εις Γαλαξείδι όπου προέβη εις τρομοκρατικάς ενεργείας κατά των ΕΑΜιτων και ΕΛΑΣιτων και ότι ήλθεν  εις συννενόησιν με τους Γερμανούς ΙΤΕΑΣ περί συνεργασίας κατά των τμημάτων ΕΛΑΣ παρασχών πάσαν χρήσιμον πληροφορίαν  εις αυτούς περί των θέσεων και κινήσεων μας, πιθανόν ινα χρησιμοποιηθή και κατά των νώτων των τμημάτων της Ταξιαρχίας εις περίπτωσιν συρράξεως.
Κατόπιν της όλης σειράς των ενεργειών Ψαρρού ως προς τας σχέσεις του με Γερμανοράλληδες και της υπεκφυγής του να εκπληρώση τους ουσιωδεστέρους όρους του τελεσιγράφου (παράδοσιν Δεδούση κλπ.  δολοφόνων, απόδοσιν οπλισμού κλπ. υλικών), αντελήφθημεν και επείσθημεν ότι επεζήτει διά παρελκύσεως να κερδίση χρόνον διά την πληρεστέραν συνεργασίαν με Γερμανοράλληδες και όπως επετύχη συγχρονισμόν ενεργειών του και αυτών εναντίον των τμημάτων ΕΛΑΣ.

Ενέργειαι αποσπάσματος Παπαζήση

Κατά την κίνησιν του την νύκτα 12-13/4.  44 προς ΤΡΙΚΟΡΦΟΝ συνήντησεν ελαφρά τμήματα του 5/42 εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ και ΜΑΡΑΖΑ, ατινα αφού έβαλον κατά τούτου δι’αυτομάτων όπλων συνεπτύχθησαν προς Δ. Παλαιοχωρίου και προς Σεργούλαν. Ομοίως εξεκαθαρίσθη  η περιοχήν ΤΡΙΖΩΝΙΩΝ μέχρι παραλίας Σεργούλας. Αι δυνάμεις του 5/42 ανερχόμεναι εις ένα Τάγμα (180) άνδρες κατέλαβον τας ισχυράς θέσεις δυτικώς Παλαιοχωρίου - Σεργούλας καλυπτούσης την κυρίαν τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑΤΩΝ και έβαλον εκείθεν κατά των έναντι τμημάτων του ΕΛΑΣ.  Εφονεύθη 1 και ετραυματίσθησαν 2 αντάρται ΙΙ /34.
  Εις ΞΥΛΟΓΑΪΔΑΡΑΝ (Καλλιθέαν) συνελλήφθησαν από 5ον Α.Τ. ο Ταγμ. Μηχανικού Γιακουμάκης και ο ανθ/γός Πεζικ.  Παπαγιαννόπουλος (Πολιτικός του 5/42) οδηγηθέντες εις Σ.Δ. Ταξιαρχίας.  Εκεί ανέφερον ότι εκινούντο προς Βίνιανη δι’εκτέλεσιν ειδικής αποστολής του Συντ/ρχου Ψαρρού.  Επίσης ανέφερον και σκέψιν δήθεν Ψαρρού και συνεργατών του όπως προς επίλυσιν των διαφορων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ προβώσιν  εις αυτοδιάλυσιν του Συντάγματος παραδίδοντες οπλισμόν και υλικά των εις Άγγλους ως είχον συμφωνήσει και ούτοι.  Τους υπεδείξαμεν ότι αν πρόκειται να παραδώσωσι τα ανωτέρω είδη ορθόν θα ήτο και πατριωτικόν να μας τα παραδώσωσιν όπως οπλίσωμεν άνδρας του ΕΛΑΣ.  Εδέχθησαν τας προτάσεις μας ως ορθάς και έγραψαν επιστολήν υπό το πνεύμα αυτό προς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν ινα δεχθή την λύσιν της αυτοδιαλύσεως προς αποφυγην αιματοχυσίας.
Η Ταξιαρχία προβλέψασα τας πραγματικάς προθέσεις του 5/42 και ότι ματαιοπονία ήτο η συνέχισις των διαπραγματεύσεων και επικίνδυνος πάσα παράτασις της εκκρεμότητος εζήτησε διά της υπ`αριθμ.   239/14.4.44 διαταγής της όπως αφού δεν είναι εις θέσιν αδιάφορον διά ποίους λόγους να εκπληρώση τους όρους του πρώτου τελεσιγράφου (παράδοσιν Δεδούση κλπ.) προς αποφυγήν αιματοχυσίας να δεχθή την λύσιν της αυτοδιαλύσεως όπως άλλωστε έχουσι συσκεφθή μεταξύ των και να μας παραδώση άπαντα τα υλικά υποσχόμενοι αμνηστείαν και διευκόλυνσιν αποστρατεύσεως αξιωματικών και ανδρών οιτινες δεν θα επεθύμουν να καταταγώσιν εις τον ΕΛΑΣ.  Την 12ην ώραν της 14.4.44 εξεδόθη η υπ`αριθμ. Α.Π. 237 διαταγή της Ταξιαρχίας γνωστοποιούσα την αποστολήν τελεσιγράφου προς Ψαρρόν και ότι εν αναμονή της απαντήσεως να μη γίνη καμιά ενέργεια εχθρική μέχρι νεωτέρας μας διαταγής.
Επίσης κατόπιν της ληφθείσης παρελκυστικής απαντήσεως Ψαρρού είσ το πρώτον τελεσίγραφον εξεδόθη η υπ`αριθμ.   238/14.4.44 ώρα 17η  διαταγή Ταξιαρχίας γνωστοποιούσα εις τα τμηματά της επεδόθη και δεύτερον τελεσίγραφον απαιτούν την αυτοδιάλυσιν και παράδοσιν οπλισμού.

Απάντησις Συνταγματάρχου Ψαρρού

Το 5/42 διά του υπ`αριθμ.   631/125.4.44 εγγράφου του απήντησεν εις την Α.Π. 239  διαταγή μας (τελεσίγραφον)  με αοριστολογίας  περί Δεδούση και πρότεινεν και όρους αυτός πλέον περί ανεξαρτήτου 5/42 χώρου ιδιαιτέρου  διά εγκατάστασιν του Παρνασίδα και Δωρίδα γενικήν αμνηστείαν δι’ όλους τους οπαδούς ΕΚΚΑ  5/42 απειλών και ότι η λύσις αυτή ήτο προτιμωτέρα της αιματοχυσίας.  Διά της υπ`αριθμ. Α.Π.  247/15.4.44 διαταγής εγνώρισεν η Ταξιαρχία εις Ψαρρόν ότι ανέμενεν οδηγίας του Γεν.  Στρατηγείου κατόπιν 631 εγγράφου του ως άνω.  -
Κατόπιν εξακολουθήσεως παρατάσεως παρελκύσεως αλλά και απαιτήσεων πλέον του Ψαρρού όπως επιβάλη και αυτός όρους χωρίς να εκπληρώση τους δικαίους όρους του ΕΛΑΣ εξεδόθη και η υπ`αριθμ.   240/15.4.44 διαταγής  της Ταξιαρχίας προς ενέργειαν εκκαθαριστικών επιχειρήσεων την 16.4.44 και ώρα 6ην και εφ`όσον δεν ήθελον παραδοθή εώς την ώραν εκείνην ως το δεύτερον μας τελεσίγραφον.
Το απόσπασμα Παπαζήση δεν κατόρθωσε να συνδεθή και αναφέρη περί της καταστάσεως του τομέως του και απεστάλη εν συνεχεία η Α.Π.  248/16.4.44 διαταγή μας όπως το τάγμα Παπαζήση κινηθή προς περιοχήν ΚΑΜΠΟΥ ινα τεθή υπό διαταγάς 36ου Συντ/τος συμφώνως προς το αρχικόν σχέδιον ενεργείας διότι η κυρία προσπάθεια από της κατευθύνσεως ΣΕΡΓΟΥΛΑΣ - ΚΛΗΜΑΤΩΝ δεν προσφέρετο λόγω της αδαφικής διαμορφώσεως αλλά από δυσμάς και μόνον.
Ο Συντ/ρχης Ψαρρός ενώ εζήτει  να συζητήσωμεν τους όρους του διά του υπ`αριθμ.   631 εγγράφου του ως αναφέρεται προηγουμένως διέτασσε δολοφονικήν επίθεσιν κατά ενός  Λόχου του 5 Α.Τ. κατέχοντος την παραλίαν ΜΑΡΑΦΙΑΣ προς απόκρουσιν πάσης αφίξεως ενισχύσεων Γερμανοράλληδων ή Δεδούση.  Αποτέλεσμα της επιθέσεως ήτο η σύλληψις του Διοικητού του Λόχου και 20 ανδρών, ο φόνος 2 ανταρτών και ο τραυματισμός άλλων 2. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθησαν εις ΚΛΗΜΑ, εδάρησαν ανηλεώς και απεγυμνώθησαν μηδε του Λοχαγού εξαιρουμένου και επρόκειτο την επομένην να εκτελεσθώσιν, ως εξώδικος πληροφορία.
Το τμήμα προφυλακών Ψαρρού προς Παλαιοχώρι - Σεργούλα συνεπτύχθη την νύκτα της 15-16ης προς την κυρίαν τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑΤΑ.  Το Τάγμα Παπαζήση απαγγιστρωθέν εκινήθη την νύκτα της 16ης προς περιοχήν 36ου Συντάγματος και το ΙΙ /36 εκινήθη προς ΚΑΡΟΥΤΙΑ.
Πεποιθότες πλέον ότι ου μόνον ουδεμία διάθεσις του 5/42 υπήρχε προς παραδοχή των όρων του ΕΛΑΣ αλλ`αντιθέτως όλαι του αι ενέργειαι ήσαν συνεννόησις πλήρης με Γερμανοράλληδες προς κοινήν ενέργειαν εναντίον μας ενάρξεως γενομένης κατά τομέως Καλοσκόπης και Τάγματος Παπαζήση, απεφασίσαμεν να θέσωμεν τέρμα εις την εκκρεμούσαν κατάστασιν κι αποφύγωμεν ν`αντιμετωπίσωμεν συνδυασμένας ενεργείας Ψαρρού και Γερμανοράλληδων, οπότε η κατάστασίς μας δεν θα ήτο ευχάριστος.
Προς αποφυγήν απωλειών διά επιχειρήσεων κατά την ημέραν διετάχθη διά της υπ`αριθμ.   Α.Π.  246/16.4.44 διαταγής επιχειρήσεων προς 36ον Σύνταγμα ενέργεια νυκτερινής επιθέσεως προς άλωσιν της τοποθεσίας ΚΛΗΜΑ και διάλυσιν του 5/42 ΕΚΚΑ.
Η Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ.   Α.Π.  247/16.4.44 αναφοράς της αναφέρει εις Γεν.   Στρατηγείον ότι θεωρεί κρίσιμον την κατάστασιν και ότι επιβάλλεται άμεσος ενέργεια και εκκαθάρισις.  Ομοίως ότι τας επιχειρήσεις της Ταξιαρχίας παρακολουθεί και ο συναγ.  Άρης Βελουχιώτης Αρχηγός Γεν.  Επιτελείου, ευρεθείς τυχαίως εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΑΞΑΡΙΟΥ.
Η επιχείρησις εξετελέσθη βάσει σχεδίου της Ταξιαρχίας υπό του 36ου Συντάγματος, ΙΙΙ /36, Λόχος Διοικήσεως 36ου Συντ/τος, Λόχον Μηχανημάτων, Διμοιρία ακολουθίας Αρχηγού Άρη, Τμήμα Λόχου Διοικήσεως Υης Ταξιαρχίας εις α κλιμάκιον και εις ΄β κλιμάκιον 5ον ανεξάρτητον Τάγμα.
Μετά πάροδον μιας και ημισείας ώρας η θυελλώδης ορμή των επιτεθέντων τμημάτων του ΕΛΑΣ ανέτρεψε την εχθρικήν αντίστασιν και τα επιτιθέμενα τμήματα εισήλθον εις το εσωτερικόν της τοποθεσίας, όπου εξηκολούθησαν αι τοπικαί αντιστάσεις μέχρι της 8ής ώρας καταβληθείσαι απασαι με σοβαράς απώλειας του εχθρού και εξόντωσιν των ανθισταμένων ανδρών ή αξιωματικών του.

Αποτέλεσμα της μάχης

Εκ των ημετέρων 3 νεκροί και 3 τραυματίαι, σύνολον και προηγουμένων ημερών 5 νεκροί και 7 τραυματίαι.
Απώλειαι εχθρού νεκροί ανεξακρίβωτοι εισέτι.  Πιθανόν υπερβαίνουσι 250 μεταξύ των οποίων και ο Διοικητής του Συντάγματος Συντ/ρχης Ψαρρός επιζητήσας να αμυνθή καθ`ην στιγμήν συνελλαμβάνετο πυροβολήσας ανεπιτυχως τον Αντ/ρχην Ζούλαν (Διοικητήν 36ου Συντ/τος).  Αιχμάλωτοι περί τους Αξιωματικούς 12 και στρατ.   60.  Οπλισμός και πυρομαχικά δεν κατεμετρήθησαν εισέτι.  Πολλά έχουσι διασκορπισθή εις περιοχήν απορριπτόμενα υπό φυγάδων και άλλα ερρίφθησαν εις την θάλασσαν.  Επίσης ανευρέθησαν αρκεταί ποσότητες τροφίμων και λοιπών υλικών εκ των διαρπαγέντων από αποθήκας Υης Ταξιαρχίας εις Ερατεινήν.
Κατά πληροφορίας μάλλον θετικάς ο λοχ.  Δεδούσης - Καπετσώνης και τινες άλλοι αξιωματικοί με δύναμιν περίπου 70-100 ανδρών κατόρθωσαν να διαφύγωσι προς Πελοπόννησον διά πλοιαρίων κατά τας πρωινάς ώρας της 17ης πρίν ή τα τμήματα μας φθάσωσιν εις την παραλίαν.
Αι αυταί πληροφορίαι φέρουσιν ότι οι ανωτέρω φυγάδες απεβιβάσθησαν εις Πάτρας και ηνώθησαν με Γερμανοράλληδες παρελάσαντες εις πλατείαν Πατρών.
Άλλοι φυγάδες ελάχιστοι συνελήφθησαν υπό τμημάτων ΕΛΑΣ Πελοποννήσου καθόσον είχον ειδοποιηθή προς τούτο ταύτα.
Τέλος αρκετός αριθμός ανδρών διέρρευσαν αμα τη ενάρξει της επιθέσεως προς την περιοχήν ΕΥΠΑΛΙΟΥ διασπαρείς εις τα πέριξ χωρία.  Διετάχθη έρευνα και εγένετο προκήρυξις παραδόσεως των από κατοίκους.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1) Τα γεγονότα ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ και ο φόνος ΕΛΑΣίτου Βάρσου παρά Δεδούση και άλλων ανταρτών είχον την αιτίαν εις οδηγίας του Συντ/ρχου Ψαρρού.
2) Παρά των αξιωματικών του 5/42 είχεν υπογραφή πρωτόκολλον αντιΕΑΜικόν και αποκρούον πάσαν συνεργασίαν με ΕΛΑΣ ή υπαγωγήν εις Π.  Ε.  Ε.  Α.
3) Η αντιΕΑΜική πολιτική και τορπίλισις πάσης ενεργείας διά Εθνικήν Ενότητα και Ενιαίον Απελευθερωτικόν Στρατόν ομολογούνται και από τον συλληφθέντα ανθυπολοχαγόν Παπαγιαννόπουλον - Πολιτικόν ΕΚΚΑ, τον ταγματάρχην Γακουμάκην, οιτινες απεστέλλεντο προς τον σκοπόν αυτόν εις Βίνιανην (υποβάλλονται αυτόγραφοι επιστολαί των).  Ομοίως και εκ των καταθέσεων πολλών άλλων συλληφθέντων αξιωματικών.
4) Η μετά Γερμανοράλληδων συνεννόησις του Ψαρρού αποδεικνύεται τόσο εκ των προηγηθέντων της μάχης γεγονότων (άφιξις Γερμανού αξιωματικού με οπλισμόν και πυρομαχικά εις ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και συνεννόησις με Καπετζώνη, αποστολή Δεδούση εις ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ προς συνεννόησιν με Γερμανούς ΙΤΕΑΣ - ΑΜΦΙΣΣΗΣ).
5) Η σύγχρονος ενέργεια των Γερμανών κατά Καλοσκόπης και η αναμενομένη άφιξις ενισχύσεων Ράλληδων εξ Αθηνών.
6) Η καταφυγή  εις Ράλληδες Πατρών των Καπετζώνη και Δεδούση και  άλλων 70 αξιωματικών και ανταρτών.
7) Η υπ`αριθμ.   614/14.  4.  44 διαταγή Ψαρρού προς τα τμήματά του περί προπαρασκευής δι’ επίθεσιν κατά ΕΛΑΣ εν αναμονή ενισχύσεων.
8) Η κήρυξις Στρατιωτικού Νομού διά της υπ`αριθμ.   543/3.  4.  44 διαταγής Ψαρρού περιοχήν Δωρίδος και κατάλυσις άπασων των ΕΑΜικων οργανώσεων και Εφεδ.  ΕΛΑΣ και λοιπαί τρομοκρατικαί ενέργειαι και η επιστράτευσις όλων των ΕΚΚΑϊτών.
9) Δήλωσις Δεδούση εις ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ ότι οι 5/42ιώτες αναγνωρίζουσι μόνον Κυβέρνησιν Καίρου και Ζέρβαν και το θούριον «του αετού ο γιός» οπερ έψαλλον οι άνδρες του 5/42 κατά την μάχην 16-17 τρέχοντος ως και η σημαία μετά στέματος του 5/42 βεβειούσι τ`ανωτέρω.  
10) Επιστολή του Ψαρρού προς τας οργανώσεις ΕΚΚΑ όπως αποσχώσι των εκλογών της 23.4.44 προς ανάδειξιν Εθνικού Συμβουλίου ευρισκομένη εις χείρας μας.
Άπασαι αι ανωτέρω ενέργειαι και γεγονότα μιας πείθουσιν ακραδάντος, ότι η ΕΚΚΑ και το 5/42 Συντ/μα αυτής διέκειτο κατά βάσιν κι προγράμματος εχθρικώς προς ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και ότι επεδίωκον αφ`ενός μεν την τορπίλισιν της Εθνικής Ενότητος και συγκροτήσεως Εθνικής Κυβερνήσεως  και ενιαίου Εθνικού Στρατού και επί πλέον ότι εν συνεργασία με Ζέρβαν - Γερμανοράλληδες και οιονδήποτε τρίτον να επιτεθώσι και κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ όπως τον διαλύσωσι και ελεύθεροι πλέον να επιβάλωσι τας πολιτειακάς και πολιτικάς των απόψεις εις βάρος των Λαικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων του Ελληνικού Λαού.
Διά τούτο επεβάλετο η άμεσος εκκαθάρισις της καταστάσεως διά διαλύσεως του 5/42 ΕΚΚΑ και διότι αι παρελκύσεις εγένοντο προς κέρδος χρόνου εν αναμονή καταλλήλου ευκαιρίας ινα καταφέρη σοβαρόν, πλήγμα κατά του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού, αι δε κινήσεις των Γερμανοράλληδων και αι πληροφορίαι μας έπεισαν περί επικειμένης ενεργείας των κατά των δυνάμεων της Υης Ταξιαρχίας, ήτις τους επρόλαβε κατά την κρίσιμον στιγμήν και απήλαξε την ελευθέραν Ελλάδα και τον Εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα από μιαν γάγγραιναν λίαν επικίνδυνον.  -
                     
                                                        (ΤΣ)  Φερραίος - Αντ/ρχης
                                                                    Ηρακλής

Αριθ.  Α.Π. 262

Υποβάλλεται  υ.τ.α.  Γενικόν
Στρατηγείον (Γραφ.   ΙΙΙ)
Ακριβές αντίγραφον
                                                           Το ΙΙΙον Γραφείον Γεν. Στρατηγ.
                                   ΕΛΑΣ
                                                                   (ΤΣ Υπογ.) Παλάσκας



Αναδημοσίευση από τα Αρχεία Εθνικής Αντίστασης εκδ ΓΕΣ/ΔΙΣ τόμος 3ος, έγγραφο 162