ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1944
ΙΑΤΡΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944 συγκλόνισαν τόσο βαθειά την κιόλας κατερειπωμένη από τον πόλεμο χώρα, που τίποτα δεν μπορεί να συγκριθή μαζί τους. Σκοπός του βιβλίου είναι να μελετηθούν τα άμεσα αίτια αυτών και να αναλυθούν αι αντιδράσεις των συμμάχων απέναντι στην ελληνική κρίση κάτω από το φως ντοκουμενταρισμένων στοιχείων που ήρθαν στην δημοσιότητα.
Οι αναγνώστες θα εύρουν μια προσεκτική και αντικειμενική μελέτη ενός επεισοδίου της σύγχρονης ιστορίας, περιορισμένου αυτού καθ' εαυτού, χαρακτηριστικού, όμως, του τρόπου με τον οποίον αμοιβαίες παρανοήσεις και κακοί υπολογισμοί οδηγούν σε καταστάσεις που κανείς δεν ήθελε και κανείς δεν είχε προβλέψει. Η πολιτική, και η ζωή γενικώτερα, είναι κάπως έτσι.
Εδώ έχουμε ένα τέτοιο παράδειγμα γραμμένο προσεκτικά και με ανάλυση σε βάθος. Εκείνος που θα θελήση να πληροφορηθή τι συνέβη στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1944 μπορεί να το εύρη στις σελίδες που ακολουθούν - τις πολιτικοδιπλωματικές ενέργειες και αντενέργειες, και τα κίνητρα, καθώς και τους υπολογισμούς των περισσοτέρων από τους κυρίους πρωταγωνιστές των γεγονότων, όπως μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε τα ντοκουμέντα που είναι στην διάθεσή μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Εισαγωγή
Οι ελληνικές πολιτικές συνθήκες
Επιδιώκοντας την εθνική ενότητα
Μετά την απελευθέρωση
Ο αγώνας για την Αθήνα
Μεταξύ Γύρων
Μια αναδρομή στα γεγονότα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Α. Η Συμφωνία της Πλάκας
Β. Βασικά σημεία της Συμφωνίας του Λιβάνου. Μάιος 1944
Γ. Επιστολή προς τον πρωθυπουργόν Γ. Παπανδρέου
Δ. Έκθεση για την Ελλάδα και την Γιουγκοσλαβία, συνταχθείσα από τον πρεσβευτή Λίνκολν Μακβή
Ε. Η Συμφωνία της Καζέρτας
ΣΤ. Πολιτική και οικονομική ανασκόπησις του ΕΑΜ εις τας παραμονάς της ελληνικής κρίσεως (Δεκέμβριος 1944) συνταχθείσα υπό του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS), του κλάδου ερευνών και αναλύσεως - υπ' αριθ. 2821
Ζ. Η Συμφωνία της Βαρκίζης
Η. Το Σύμφωνον του Λιβάνου
Αναδημοσίευση από http://www.politeianet.gr/books/exegersi-stin-athina-123750
Δεκέμβρης 1944 Εμφύλιο τραύμα
Γράφει ο ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Η μελέτη του καθηγητή Ιστορίας στα Πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Γέιλ Ιωάννη Ο.Ιατρίδη (στη διεθνή βιβλιογραφία υπογράφει ως John Ο. Iatrides), αν και πρωτοεκδόθηκε ακριβώς πριν από σαράντα χρόνια (1973), δεν έχει χάσει σε τίποτα το ερευνητικό της λεπτό άρωμα, καθώς βασίζεται σε πρωτογενείς πηγές, που είναι τα ελληνικά και ξένα αρχεία. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος ο πανεπιστημιακός το εγχείρημά του:
«Σαν μια κρίσιμη περίοδος της ελληνικής Ιστορίας, ο Δεύτερος Γύρος επιβάλλει μια ντοκουμενταρισμένη και πλήρη ανάλυση, εάν θέλουμε τα προβλήματα των πρώτων μεταπολεμικών ετών να ερμηνευθούν αντικειμενικά, αντί να χρησιμοποιούνται σαν πυρομαχικά στη διαιώνιση πολιτικών διενέξεων. Εν τούτοις, η σημασία των αιματηρών γεγονότων εκτείνεται πολύ πέραν των λίγων εβδομάδων του χειμώνα του 1944-45 που συνεκλόνισαν την Αθήνα».
Ο ερευνητής-ιστορικός, χωρίς να προσπαθεί να αποκρύψει ότι δεν ανήκει στην πλευρά της Αριστεράς, εν τούτοις καταβάλλει μία έντιμη προσπάθεια, η οποία συνίσταται στο να αντιμετωπίσει τα γεγονότα από απόσταση, ώστε να μην αποκτήσουν φορτισμένο ιδεολογικά ή πολιτικά πρόσημο. Ετσι το αποτέλεσμα δεν βαρύνεται στις κρίσεις του από συμπάθειες αναφορικά με τους δύο γεωπολιτικούς παίκτες, που καθόρισαν τα αιματηρά γεγονότα του Δεκεμβρίου, τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, και οι οποίοι καθόρισαν μεταπολεμικά τη μετάβαση του ελληνικού κράτους-έθνους από την αγκάλη της Μεγάλης Βρετανίας στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ.
«Οι τρομερές συγκρούσεις στην ελληνική πρωτεύουσα, η μοναδική περίπτωση κατά την οποίαν μία αντιστασιακή δύναμη ήρθε σε σύγκρουση με συμμαχικά στρατεύματα, κατέδειξαν την απόφαση των Βρετανών να κρατήσουν το νοτιώτατο, τουλάχιστον, άκρο της Ανατολικής Ευρώπης έξω από τον έλεγχο της μαχητικής αριστεράς και, κατ' επέκταση, εκτός της μεταπολεμικής σοβιετικής σφαίρας επικυριαρχίας. Την εποχή εκείνη η αμερικανική κυβέρνηση είχε την τάση να αντιμετωπίζη τις φιλοδοξίες τών δύο κυριωτέρων συμμάχων της με τον ίδιο, σχεδόν, βαθμό αποδοκιμασίας», εκτιμά ο Ιωάννης Ο. Ιατρίδης.
Επιρρίπτει τη μέγιστη ευθύνη για το αιματοκύλισμα του Δεκεμβρίου του 1944 στον Ουίνστον Τσόρτσιλ [«(...) Αρχισε να μάχεται όχι απλώς κατά του κομμουνισμού, αλλά εναντίον ολόκληρου του δημοκρατικού στρατοπέδου»] και αιτείται τα πραγματικά αίτια της σύγκρουσης να αναζητηθούν στην προπολεμική οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ψυχολογική εξάντληση, η οποία «επιδεινώθηκε από τον πόλεμο, την ξενική κατοχή και τους εξωτερικούς χειρισμούς».
Τα κύρια ανακεφαλαιωτικά και συμπερασματικά σημεία του βιβλίου:
* Το Κομμουνιστικό Κόμμα, που από παράδοση κατηγορείται ότι προκάλεσε την εξέγερση του Δεκεμβρίου για να καταλάβει την εξουσία, παραπλανημένο και διακινδυνεύοντας τα ύψιστα, υπήρξε στην πραγματικότητα το θύμα μιας γενικής καχεξίας, αλλά που γι' αυτό καμία μεμονωμένη παράταξη δεν έφερε αποκλειστικά την ευθύνη.
* Οσο κι αν οι σπάνια διακηρυσσόμενες ιδεολογικές προτιμήσεις τους [σ.σ. των κομμουνιστών] ήταν ακατέργαστες μαρξιστικές, ενώ ταυτόχρονα προσελκύονταν έντονα από τον ανερχόμενο αστέρα της Μόσχας, οι Ελληνες κομμουνιστές ηγέτες αποδείχθηκαν ανίκανοι καιροσκόποι, χωρίς ένα σαφές πολιτικό πρόγραμμα. Η «μεθοδολογία» τους συνοψίζονταν στην εξαπόλυση αισχρών επιθέσεων εναντίον όλων των παρατάξεων, ενώ ταυτόχρονα ξεστόμιζαν τις συνηθισμένες τυποποιημένες φράσεις για το «φασιστικό εχθρό» στο εσωτερικό και για τη «λαϊκή δικαιοσύνη».
* [...] Εγκυρη βρετανική πηγή έχει παρατηρήσει πως «αν τα κόμματα της ελληνικής Αριστεράς είχαν αναδείξει έναν ηγέτη τόσο ικανό όσο ο Τίτο, τότε η βρεταννική πολιτική έναντι της Ελλάδος θα κατέληγε σε μια παρά τη θέλησή της αποδοχή ενός κομμουνιστικού καθεστώτος που θα επιβαλλόταν σε έναν πληθυσμό, ο οποίος στο μεγαλύτερό του μέρος, όπως και στη Γιουγκοσλαβία, δεν αποτελείτο από κομμουνιστές».
* Ο Παπανδρέου, ηγούμενος ενός άψυχου συνασπισμού και περπατώντας πάνω στο τεντωμένο σχοινί μεταξύ μιας ισχυράς αλλά άμορφης Αριστεράς και μιας αριθμητικά μικρής αλλά με αυξανόμενη την επιρροή της Δεξιάς, αποδείχθηκε ότι δεν έκανε για τη δουλειά αυτή. Συνδειδητά ή όχι, φαινόταν αποφασισμένος να εξαναγκάσει το ΕΑΜ να διαλέξει ανάμεσα στη συνθηκολόγηση ή στην αντίσταση στη νόμιμη εξουσία. Οποιαδήποτε κι αν ήταν η εκλογή του, με τον Τσόρτσιλ δίπλα του φρουρό του, η Αριστερά έπρεπε να χάσει.
* Μόνον μια ψύχραιμη λογική, μια κατ' εξοχήν διπλωματική δεξιοτεχνία και η βαθύτερη δυνατή αφοσίωση στην ευημερία ολόκληρου του έθνους θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την καταστροφική αυτή πορεία. Η τραγωδία όμως της Ελλάδος βρισκόταν στο γεγονός ότι το χειμώνα του 1944 οι αρετές αυτές έλειπαν σε απελπιστικό βαθμό.
Αναδημοσίευση από http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes--politismos&id=394307
ΙΑΤΡΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Οι αναγνώστες θα εύρουν μια προσεκτική και αντικειμενική μελέτη ενός επεισοδίου της σύγχρονης ιστορίας, περιορισμένου αυτού καθ' εαυτού, χαρακτηριστικού, όμως, του τρόπου με τον οποίον αμοιβαίες παρανοήσεις και κακοί υπολογισμοί οδηγούν σε καταστάσεις που κανείς δεν ήθελε και κανείς δεν είχε προβλέψει. Η πολιτική, και η ζωή γενικώτερα, είναι κάπως έτσι.
Εδώ έχουμε ένα τέτοιο παράδειγμα γραμμένο προσεκτικά και με ανάλυση σε βάθος. Εκείνος που θα θελήση να πληροφορηθή τι συνέβη στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1944 μπορεί να το εύρη στις σελίδες που ακολουθούν - τις πολιτικοδιπλωματικές ενέργειες και αντενέργειες, και τα κίνητρα, καθώς και τους υπολογισμούς των περισσοτέρων από τους κυρίους πρωταγωνιστές των γεγονότων, όπως μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε τα ντοκουμέντα που είναι στην διάθεσή μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα
Πρόλογος
Εισαγωγή
Οι ελληνικές πολιτικές συνθήκες
Επιδιώκοντας την εθνική ενότητα
Μετά την απελευθέρωση
Ο αγώνας για την Αθήνα
Μεταξύ Γύρων
Μια αναδρομή στα γεγονότα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Α. Η Συμφωνία της Πλάκας
Β. Βασικά σημεία της Συμφωνίας του Λιβάνου. Μάιος 1944
Γ. Επιστολή προς τον πρωθυπουργόν Γ. Παπανδρέου
Δ. Έκθεση για την Ελλάδα και την Γιουγκοσλαβία, συνταχθείσα από τον πρεσβευτή Λίνκολν Μακβή
Ε. Η Συμφωνία της Καζέρτας
ΣΤ. Πολιτική και οικονομική ανασκόπησις του ΕΑΜ εις τας παραμονάς της ελληνικής κρίσεως (Δεκέμβριος 1944) συνταχθείσα υπό του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS), του κλάδου ερευνών και αναλύσεως - υπ' αριθ. 2821
Ζ. Η Συμφωνία της Βαρκίζης
Η. Το Σύμφωνον του Λιβάνου
Αναδημοσίευση από http://www.politeianet.gr/books/exegersi-stin-athina-123750
Δεκέμβρης 1944 Εμφύλιο τραύμα
Γράφει ο ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Η μελέτη του καθηγητή Ιστορίας στα Πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Γέιλ Ιωάννη Ο.Ιατρίδη (στη διεθνή βιβλιογραφία υπογράφει ως John Ο. Iatrides), αν και πρωτοεκδόθηκε ακριβώς πριν από σαράντα χρόνια (1973), δεν έχει χάσει σε τίποτα το ερευνητικό της λεπτό άρωμα, καθώς βασίζεται σε πρωτογενείς πηγές, που είναι τα ελληνικά και ξένα αρχεία. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος ο πανεπιστημιακός το εγχείρημά του:
«Σαν μια κρίσιμη περίοδος της ελληνικής Ιστορίας, ο Δεύτερος Γύρος επιβάλλει μια ντοκουμενταρισμένη και πλήρη ανάλυση, εάν θέλουμε τα προβλήματα των πρώτων μεταπολεμικών ετών να ερμηνευθούν αντικειμενικά, αντί να χρησιμοποιούνται σαν πυρομαχικά στη διαιώνιση πολιτικών διενέξεων. Εν τούτοις, η σημασία των αιματηρών γεγονότων εκτείνεται πολύ πέραν των λίγων εβδομάδων του χειμώνα του 1944-45 που συνεκλόνισαν την Αθήνα».
Ο ερευνητής-ιστορικός, χωρίς να προσπαθεί να αποκρύψει ότι δεν ανήκει στην πλευρά της Αριστεράς, εν τούτοις καταβάλλει μία έντιμη προσπάθεια, η οποία συνίσταται στο να αντιμετωπίσει τα γεγονότα από απόσταση, ώστε να μην αποκτήσουν φορτισμένο ιδεολογικά ή πολιτικά πρόσημο. Ετσι το αποτέλεσμα δεν βαρύνεται στις κρίσεις του από συμπάθειες αναφορικά με τους δύο γεωπολιτικούς παίκτες, που καθόρισαν τα αιματηρά γεγονότα του Δεκεμβρίου, τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς, και οι οποίοι καθόρισαν μεταπολεμικά τη μετάβαση του ελληνικού κράτους-έθνους από την αγκάλη της Μεγάλης Βρετανίας στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ.
«Οι τρομερές συγκρούσεις στην ελληνική πρωτεύουσα, η μοναδική περίπτωση κατά την οποίαν μία αντιστασιακή δύναμη ήρθε σε σύγκρουση με συμμαχικά στρατεύματα, κατέδειξαν την απόφαση των Βρετανών να κρατήσουν το νοτιώτατο, τουλάχιστον, άκρο της Ανατολικής Ευρώπης έξω από τον έλεγχο της μαχητικής αριστεράς και, κατ' επέκταση, εκτός της μεταπολεμικής σοβιετικής σφαίρας επικυριαρχίας. Την εποχή εκείνη η αμερικανική κυβέρνηση είχε την τάση να αντιμετωπίζη τις φιλοδοξίες τών δύο κυριωτέρων συμμάχων της με τον ίδιο, σχεδόν, βαθμό αποδοκιμασίας», εκτιμά ο Ιωάννης Ο. Ιατρίδης.
Επιρρίπτει τη μέγιστη ευθύνη για το αιματοκύλισμα του Δεκεμβρίου του 1944 στον Ουίνστον Τσόρτσιλ [«(...) Αρχισε να μάχεται όχι απλώς κατά του κομμουνισμού, αλλά εναντίον ολόκληρου του δημοκρατικού στρατοπέδου»] και αιτείται τα πραγματικά αίτια της σύγκρουσης να αναζητηθούν στην προπολεμική οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ψυχολογική εξάντληση, η οποία «επιδεινώθηκε από τον πόλεμο, την ξενική κατοχή και τους εξωτερικούς χειρισμούς».
Τα κύρια ανακεφαλαιωτικά και συμπερασματικά σημεία του βιβλίου:
* Το Κομμουνιστικό Κόμμα, που από παράδοση κατηγορείται ότι προκάλεσε την εξέγερση του Δεκεμβρίου για να καταλάβει την εξουσία, παραπλανημένο και διακινδυνεύοντας τα ύψιστα, υπήρξε στην πραγματικότητα το θύμα μιας γενικής καχεξίας, αλλά που γι' αυτό καμία μεμονωμένη παράταξη δεν έφερε αποκλειστικά την ευθύνη.
* Οσο κι αν οι σπάνια διακηρυσσόμενες ιδεολογικές προτιμήσεις τους [σ.σ. των κομμουνιστών] ήταν ακατέργαστες μαρξιστικές, ενώ ταυτόχρονα προσελκύονταν έντονα από τον ανερχόμενο αστέρα της Μόσχας, οι Ελληνες κομμουνιστές ηγέτες αποδείχθηκαν ανίκανοι καιροσκόποι, χωρίς ένα σαφές πολιτικό πρόγραμμα. Η «μεθοδολογία» τους συνοψίζονταν στην εξαπόλυση αισχρών επιθέσεων εναντίον όλων των παρατάξεων, ενώ ταυτόχρονα ξεστόμιζαν τις συνηθισμένες τυποποιημένες φράσεις για το «φασιστικό εχθρό» στο εσωτερικό και για τη «λαϊκή δικαιοσύνη».
* [...] Εγκυρη βρετανική πηγή έχει παρατηρήσει πως «αν τα κόμματα της ελληνικής Αριστεράς είχαν αναδείξει έναν ηγέτη τόσο ικανό όσο ο Τίτο, τότε η βρεταννική πολιτική έναντι της Ελλάδος θα κατέληγε σε μια παρά τη θέλησή της αποδοχή ενός κομμουνιστικού καθεστώτος που θα επιβαλλόταν σε έναν πληθυσμό, ο οποίος στο μεγαλύτερό του μέρος, όπως και στη Γιουγκοσλαβία, δεν αποτελείτο από κομμουνιστές».
* Ο Παπανδρέου, ηγούμενος ενός άψυχου συνασπισμού και περπατώντας πάνω στο τεντωμένο σχοινί μεταξύ μιας ισχυράς αλλά άμορφης Αριστεράς και μιας αριθμητικά μικρής αλλά με αυξανόμενη την επιρροή της Δεξιάς, αποδείχθηκε ότι δεν έκανε για τη δουλειά αυτή. Συνδειδητά ή όχι, φαινόταν αποφασισμένος να εξαναγκάσει το ΕΑΜ να διαλέξει ανάμεσα στη συνθηκολόγηση ή στην αντίσταση στη νόμιμη εξουσία. Οποιαδήποτε κι αν ήταν η εκλογή του, με τον Τσόρτσιλ δίπλα του φρουρό του, η Αριστερά έπρεπε να χάσει.
* Μόνον μια ψύχραιμη λογική, μια κατ' εξοχήν διπλωματική δεξιοτεχνία και η βαθύτερη δυνατή αφοσίωση στην ευημερία ολόκληρου του έθνους θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την καταστροφική αυτή πορεία. Η τραγωδία όμως της Ελλάδος βρισκόταν στο γεγονός ότι το χειμώνα του 1944 οι αρετές αυτές έλειπαν σε απελπιστικό βαθμό.
Αναδημοσίευση από http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes--politismos&id=394307
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου