ΕΛΑΣ Σ.Δ. 23 Απριλίου 1944
V ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ Ατ/τίας - Ευβοίας
ΕΚΘΕΣΙΣ
Επί των γεγονότων μεταξύ 5/42 Συν/τος ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ
1) Αιτία και αφορμαί προκλήσεως πρώτων επεισοδίων
Την 6 Μαρτίου 1944 ο Λοχαγός του 5/42 Συντάγματος ΕΚΚΑ Δεδούσης επί κεφαλής του λόχου του αφώπλισεν την φρουράν ΕΛΑΣ αεροδρομίου ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ και την ηχμαλώτισε, συνέλαβε και αφώπλισε την Περιφερειακήν Φωκίδος μεθ`ολοκλήρου του προσωπικού της, λεηλατήσας και τας αποθήκας των. Συνελαβε και αφώπλισε τον εφεδρικόν ΕΛΑΣ της περιοχής Πενταγιούς. Ο ανωτέρω λοχαγός τους συλληφθέντας ως άνω αιχμαλώτους και τα λεηλατηθέντα είδη συνεκόμισε μετά του λόχου του εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΞΑΡΙΟΥ. Των ανωτέρω γεγονότων ήτο αυτόπτης μάρτυς και ο Διοικητής του 5/42 Συντάγματος Συνταγματάρχης Ψαρρός όστις όμως ουδέν μέτρον έλαβεν, ινα προλάβη ταυτα η τουλάχιστον αποκαταστήσει την τάξιν έστω και εκ των υστέρων και τιμωρήσει τους υπευθύνους επιβάλων τας αναλόγους κυρώσεις. Ομοίως Δεδούσης και στρατιώται του εφόνευσαν συναγ. ΕΛΑσίτην Βάρσον.
Την επομένην έλαβεν γνώσιν των γεγονότων η Υ Ταξιαρχία εδρεύουσα εις ΜΑΥΡΟΛΙΘΑΡΙ από σχετικόν τηλεγράφημα της Περιφερειακής Φωκίδος και παρόμοιον της οργανώσεως ΕΛΑΣ ΚΡΟΚΥΛΙΟΥ και ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ.
Η Ταξιαρχία αμέσως απέστειλε τελεσίγραφον δι’ υπ’ αριθμ. 103/7.3.44 Διαταγής της προς τον Συνταγματάρχην Ψαρρόν, όπως αποκαταστήση την τάξιν, απελευθερώση τους συλληφθέντας, αποδώση τα διαρπαγέντα και συλλάβη υπευθύνους διά φόνον Βάρσου, όπως δικασθώσι, τάσσουσα προθεσμία 12 ωρών και ότι εναντία περιπτώσει θα ήτη υποχρεωμένη να κινήση τμήματά της προς επιβολήν και αποκατάστασίν της τάξεως. Συγχρόνως διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 126 και 129 19.3.44 αναφοράς της προς Γενικόν Στρατηγείον ανέφερε τα γεγονότα και εκίνησε και τμηματά της (απόσπασμα Κρόνου) όπως κινηθή περιοχήν ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ εν αναμονή διαταγών της Ταξιαρχίας: Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός κατόπιν του τελεσιγράφου της Ταξιαρχίας διέταξε και απελύθησαν οι αιχμαλωτισθέντες (στρατιωτικοί και πολιτικοί) πλην ούτε ο οπλισμός ούτε και τα λοιπά διαρπαγένντα υλικά επεστράφησαν ούτε και οι δολοφόνοι του Βάρσου συνελήφθησαν (Δεδούσης και οι άνδρες του).
Πρός επίλυσιν των ανωτέρω επεισοδίων και προς αποφυγήν συγκρούσεως μεταξύ τμημάτων ΕΛΑΣ και 5/42 εκινήθη ο Πολιτικός της Ταξιαρχίας συναγ. Ηρακλής μετά του 7ου λόχου Συν/τος την 8. 3. 44 προς ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΝ, όπου εκάλεσεν τον Συντ/ρχην Ψαρρόν προς συζήτησιν. Λόγω εκτάκτου διαταγής Γεν. Στρατηγείου ανεχώρησεν διά Βίνιανην και ανέθηκεν εις τον συναγ. Κρόνο - Φώτην και Γαβριώτην να αντιπροσωπεύσουν την Ταξιαρχίαν εις τας συζητήσεις μετά του Ψαρρού, δώσας εις αυτούς ωρισμένας εντολάς και ιδία την εκπλήρωσιν του όρου συλήψεως του Δεδούση και επιστροφής του οπλισμού και λοιπών υλικών.
Η ανωτέρω επιτροπή συνηντήθη την 13.4.44 μετά του Συνταγματάρχού Ψαρρού και του Άγγλου Ταγματάρχου Τζέφ (αντιπροσώπου Συμμ. Αποστολής εις περιοχήν Φωκίδος) εις ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΝ. Κατά την συζήτησιν υπεδείχθη εις τον Συντ/ρχην Ψαρρόν τόσον από την επιτροπήν της Ταξιαρχίας όσον και από τον Ταγματάρχην Τζεφ η ανάγκη προς αποκατάστασιν φιλικών σχέσεων με τον ΕΛΑΣ: α) να συλληφθή ο Δεδούσης και οι συνένοχοι εις τον φόνον Βάρσου και δικασθώσι υπό Στρατοδικείου, β) να επιστραφή ο αφαιρεθείς οπλισμός και λοιπά υλικά από το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, γ) να αποκηρυχθή ο Λοχαγός Ψιλογιάννης Διαχειριστής του 5/42 ο οποίος παρέμεινεν εις την Άμφισαν και μέτα την είσοδον των Γερμανών 1.2.44 συνεργαζόμενος μ`αυτούς και τέλος να προβή εις σύλληψιν η αποκήρυξιν του Ταγματάρχου Καπετζώνη όστις εκήρυτεν εις την περιοχήν Ευπαλίου τον πόλεμον μετά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός εδέχθη να επιστραφώσι ο αρπαγείς οπλισμός και λοιπά υλικά και εζήτησε να μη επιμείνωμεν διά τους λοιπούς όρους ισχυριζόμενος ότι δήθεν η μη εκπλήρωσις των λοιπών όρων δεν θα ημπόδιζε στη στενή συνεργασία. Τούτο εζήτησεν εκ προθέσεως, αφ`ενός μεν διότι αυτός είχε δώσει σχετικάς οδηγίας προς τους αξιωματικούς του να αρχίσουν την τακτικήν της τρομοκρατίας και των κτυπημάτων κατά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ευθύς ως επέστρεψεν από την συνδιάσκεψιν διά την συγκρότησιν κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος, έχων υπ`όψιν του κατόπιν της αντιδράσεως την οποιαν η ΕΚΚΑ επεδείξατο κατά την εν λόγω συνδιάσκεψιν ότι πιθανόν θα αντιμετώπιζε εχθρικήν στάσιν του ΕΛΑΣ. Τας οδηγίας ταύτας ομολόγησεν τόσον ο Δεδούσης όσον και άλλοι αξιωματικοί του 5/42 προς υπεύθυνα όργανα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, όταν ευρέθησαν εις την ανάγκην να δικαιολογήσωσι τας εχθρικάς των πράξεις, ειπόντες επί λέξει τας εξής:``Ετοιμασθήτε και λάβετε τα μέτρα σας διότι δεν αποκλείεται να μας διαλύσουν και πάλιν``. Διά της υπ`αριθμ. Α. Π. 144/21. 3. 44 αναφοράς της η Ταξιαρχία ανέφερε τα αποτελέσματα των συννενοήσεων μετά του Συνταγματάρχου Ψαρρού ως ανωτέρω αναγράφονται.
Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός παρά τις υποσχέσεις του περί επιστροφής του οπλισμού και λοιπών υλικών δεν επέστρεψε ταύτα και ούτω η Ταξιαρχία ηναγκάσθη την 28. 3. 44 να διατάξη τον συναγωνιστήν Κρόνον κινούμενος μετά του 6ου και 7ου Λόχων προς περιοχήν ΕΥΠΑΛΙΟΥ προβή εις συλληψιν του Δεδούση, ανεύρη και παραλάβη τα αφαιρεθέντα υλικά. Τ`ανωτέρω απόσπασμα εκινήθη προς ΕΥΠΑΛΙΟΝ όπως κυκλώσει εν καιρώ νυκτός το απόσπασμα Δεδούση, αλλά λόγω προδοσίας της κινήσεως από οπαδούς της ΕΚΚΑ απέτυχεν η ενέργεια αυτή και το απόσπασμα ύποσταν επίθεσιν από τμήματα Δεδούση - Καπετσώνη, ηναγκάσθη να συμπτυχθή προς περιοχήν ΚΡΟΚΥΛΙΟΥ με απώλειας ένα νεκρόν, ένα τραυματίαν, είκοσι αιχμαλώτους αντάρτας μεταξύ των οποίων και ο Λοχαγός του 7ου Λόχου Αίολος και ο Καπετάνιος του 6ου Λόχου Κολοκοτρώνης. Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι εκτός του αφοπλισμού απεγυμνώθησαν εδέροντο ανηλεως επί συνεχείς ημέρας νηστικοί και προπηλακιζόμενοι και φυλακισθέντες.
Είς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν εδηλώθη τόσον εκ μέρους του αποσπάσματος Κρόνου όσον και από την ΠΕΦ ότι η ενέργεια του ΕΛΑΣ εστρέφετο κατά Δεδούση και μόνον και συνεργατών δολοφόνων συναγ. Βάρσου προς αποκατάστασιν της τάξεως και ότι ουδεμία πρόθεσις υπήρχε γενικωτέρας ενεργείας κατά του 5/42 ή των ΕΚΚΑϊτών.
Ο συναγ. Ηρακλής με τον 5ον Λόχο ΙΙ/34 εκινήθη την 1. 4. 44 προς ΛΙΔΩΡΙΚΙ και την 2 και 3 Απριλίου εκινήθη και το 5ον Αν. τάγμα προς ΛΙΔΩΡΙΚΙ. Ο Συντ/ρχης Ψαρρός έχων προδιαγεγραμμένον το σχέδιον και τυγχάνων αλληλέγγυος με Δεδούσην - Καπετσώνην και λοιπούς τρομοκράτας των ΕΑΜιτών και Εφεδρικού ΕΛΑΣ απέρριψε τον μανδύα της υποκρίσεως και των συγκεκαλυμένων ενεργειών του και προέβη εις τας κατωτέρω ενεργείας αι οποίαι εφανέρωσαν τας προθέσεις του και σκοπούς του.
α) Εξέδωκε την υπ`αριθμ. 543/3.4.44 προκήρυξιν διά της οποίας εκήρυξε την περιοχήν ΔΩΡΙΔΟΣ εις κατάστασιν πολιορκίας διέλυσε απάσας τας οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, συνέλλαβε και εφυλάκισεν άπαντας τους υπευθύνους των οργανώσεων αυτών, απηγόρευσε την ελευθέραν κυκλοφορίαν και την είσοδο οιουδήποτε ΕΑΜίτου προς την περιοχήν του, εζήτησε την παράδοσιν παντός είδους όπλων επί ποινή θανάτου από τους οπαδούς του ΕΑΜ. Διέταξε το απόσπασμα Κρόνου διά της υπ` αριθμ. 545/3.4.44 διαταγής του να εγκαταλείψη την Φωκίδα. Συνέλαβε και ετραυμάτισε τον καπετάνιο του Συντ/τος Παρνασίδος Εφεδρ. ΕΛΑΣ συναγ. Δαφνομήλην και ετέρους είκοσι (20) ΕΛΑΣίτας εις Ερατεινήν και τους ωδήγησεν εις Κλήμα όπου υπέστησαν την αυτήν τύχην του ξυλοδαρμού και γδυσίματος. Διέταξε και εφόνευσαν μεμονωμένους αντάρτας κινουμένους δι’ υπηρεσίαν και τινας ΕΑΜίτας ανθισταμένους εις όργανά του. Ελεηλάτησεν άπασας τας αποθήκας μας Εφ. ΕΛΑΣ, Περιφερειακής και Υ Ταξιαρχίας. Διήρπασεν το περιεχόμενον κατασχεθέντος από Ταξιαρχίαν Γερμανικού πλοίου εις Ερατεινήν από 15.000 όκ. Άλευρα, 250 βαρέλια πετρελαίου κλπ. υλικά. Προέβη εις συνενοήσεις με Γερμανούς και Ράλληδες διά να τον ενισχύσωσι με δύναμιν πυρομαχικά και τρόφιμα εναντίον ΕΛΑΣ, ως αποδεικνύεται εκ των εξής γεγονότων:
α) Την 10ην του μηνός Απριλίου Γερμανική βενζινάκατος εκ Πατρών με τρόφιμα και 150 όπλα έφθασεν εις ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και συνεννοήθη με τον Καπετσώνην ως αντιπροσώπου του 5/42 όστις απήτησεν από Γερμανόν αξιωματικόν ότι επιβάλλεται να τους ενισχύσωσι με δύναμιν Γερμανοράληδων η οποία να συντονίση την ενέργειαν της με το 5/42 ΕΚΚΑ επιτιθεμένη κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ από της κατευθύνσεως Ναυπάκτου -.
β) Την 14.4.44 απέστειλε τον Λοχαγόν Δεδούσην θαλασσίως διά βενζινοπλοίου εις Γαλαξείδιον οπόθεν συνεννοήθη με Γερμανούς Ιτέας διά να επιτεθώσι κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ προς αντιπερισπασμόν εις περιοχήν Γκιώνας της ενεργείας ταύτης εκδηλωθείσης κατά περιοχής Καλοσκοπής την 16. 4. 44.
γ) Επανειλημμένως βενζινόπλοια εκ Πελοποννήσου απεβίβασαν πυρομαχικά και τρόφιμα προερχόμενα εκ των Γερμανοράλληδων εις την παραλίαν μεταξύ Μοναστηράκι - Μαραθιά εις παραλαβήν 5/42 ΕΚΚΑ.
δ) Πληροφορίαι θετικαί ανέφερον ότι ανεμένετο και εξ Αθηνών δύναμις αξιωματικών και οπλιτών Γερμανοράλληδων όστις θα εκινείτο διά Βενζινοπλοίων από περιοχής Γερανείων προς ενίσχυσιν 5/42 προσβάλουσα εκ των νώτων τας δυνάμεις Υ Ταξιαρχίας.
ε) Εξηκριβωμέναι πληροφορίαι ανέφερον την επίταξιν αρκετών πλοιαρίων και βενζινοπλοίων και παραμονήν των εν επιφυλακή εις περιοχήν Μοναστηρακίου - Τριζωνίων με σκοπόν την επικοινωνίαν μετά των εν Πελοποννήσω Γερμανοράλληδων διά μεταφοράν ενισχύσεων εκείθεν ή και διαφυγήν προς Πελοπόννησον εις περίπτωσιν ατυχούς εκβάσεως των επιχειρήσεων.
στ) Διέταξεν επιστράτευσιν πάντων των ανηκόντων εις τα Εφεδρ. Τμήματα της ΕΚΚΑ συγκεντρώσας δύναμιν περίπου 1000 ανδρών. Η Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ. Α . Π. 154/27. 3. 44 αναφοράς της ανέφερεν τα`αποτελέσματα της ενεργείας του αποσπάσματος Κρόνου και κατά Δεδούση ως και διά των υπ`αριθμ. 193 και 194/6. 4. 44 τηλεφωνικών αναφορών της ανέφερεν επί της επικρατούσης καταστάσεως εις την περιοχήν Δωρίδος. Το Γενικόν Στρατηγείον διά των υπ`αριθμ. Α.Π. 167/28.3.44, Α.Π. 196/4.3.44, Α.Π. 205/4.4.44 Διαταγών του προς Υ Ταξιαρχίαν παρέσχε διαφόρους οδηγίας των επιβαλλομένων ενεργειών προς αντιμετώπισιν της δημιουργηθείσης καταστάσεως, Ομοίως διά της υπ`αριθμ. 195/6.4.44 Δ/γης η Υ Ταξιαρχίαν διεβίβασε προς συναγ. Ηρακλήν τας οδηγίας του Γενικου Στρατηγείου και συνίστα εις τούτον την αποφυγήν πάσης ενεργείας κατά 5/42 ΕΚΚΑ και την επιζήτησιν ειρηνικής διευθετήσεως βάσει των γενικών οδηγιών. Διά της υπ`αριθμ. 197/7.4.44 αναφοράς της προς Γεν. Στρατηγείον ανέφερε σχετικώς με συγκεντρώσεις 5/42 ΕΚΚΑ εις περιοχήν Κλήμα ενεργηθείσαν επιστράτευσιν ΕΚΚΑϊτών και δυναμίν των. Το Γενικόν Στρατηγείον διά της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4.44 διαταγής του παρέσχε οδηγίας εις Ταξιαρχίαν επί του τρόπου της ενεργείας της και καθώριζεν όρους τελεσιγράφου προς Συντ/ρχην Ψαρρόν ως και την πρότασιν συγκλίσεως εξεταστικής επιτροπής μικτής με συμμετοχήν και Άγγλου Ταγματάρχου Τζέφ προς επίλυσιν εκκρεμών ζητημάτων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ εις περίπτωσιν αποδοχής των λοιπών όρων των οποίων ήτο η παράδοσις του Λοχαγού Δεδούση και λοιπών δολοφόνων προς παραπομπήν των εις Στρατοδικείον.
Την 9.4.44 εκινήθη και το Στρατηγείον της Υης Ταξιαρχίας προς Παλαιοξάριον όπου και εγκατεστάθη ο Σ. Δ. της την 10.4.44 διά την εκ του σύνεγγυς παρακολούθησιν της καταστάσεως και διεύθυνσιν πάσης επιβαλλομένης ενεργείας συμφώνως προς τας Γενικάς οδηγίας του Γεν. Στρατηγείου.
Την 9.4.44 διεβιβάσθη προς Συντ/ρχην Ψαρρόν και η υπ`αριθμ. Ε.Π. 18/9.4.44 διαταγή της Π.Ε.Ε.Α. συνιστώσα την συμμόρφωσίν του με όρους Γεν. Στρατηγείου προς ειρηνικήν επίλυσιν διαφορών 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ - ΕΑΜ.
Είς την διάθεσιν της Ταξιαρχίας διά της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4. 44 διαταγής ετέθη και το 36ον Σύνταγμα Πεζ. μετά δύο ταγμάτων του εξ ων όμως το ΙΙ/36 λόγω κατοχής υπό τούτου του τομέως Καλοσκόπης δεν ηδυνήθη να κινηθή. Ομοίως διά της υπ`αριθμ. 759/9.4.44 διαταγής Γεν. Στρατηγείου διετάσσετο και το Ι/36 να μετακινή εις την περιοχήν Δρυμών προς παρεμπόδισιν διαφυγής οπαδών 5/42 προς Ναύπακτον εις περίπτωσιν συγκρούσεως. Η Υ Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ. 214/10.4.44 αναφοράς ανέφερεν προς Γεν. Στρατηγείον εγκατάστασιν Σ.Δ. της εις άνω Παλειοξάριον κίνησιν Διοικήσεως 36ου Συντ/τος μετά ΙΙΙ/36 προς Παλαιοξάριον και τήνεν γένει τακτικήν κατάστασιν και εχθρικάς ενεργείας Ψαρρού, ως και πιθανάς προθέσεις του, αιτούσα διάθεσιν και ετέρου τμήματος προς κεραυνοβόλον ενέργειαν εις περίπτωσιν απορρίψεως των όρων του επιδοθησομένου τελεσιγράφου.
Διά της θπ`αριθμ. Α.Π. 218/11.4.44 διαταγής επιχειρήσεων της Υης Ταξιαρχίας ερρυθμίζετο η διάταξις, αι εντολαί και πάσα προπαρασκευαστική ενέργεια προς εκτέλεσιν της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4.44 διαταγής Γεν. Στρατηγείου.
Διάταξις των αντιπάλων δυνάμεων - Αριθμός αυτών
Το 5/42 ΕΚΚΑ δι’ισχυρών αποσπασμάτων του κατείχε εν είδη προφυλακών την περιοχήν Νοτ. και Ν.Δ. ύψωμα ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ (1652) και τα χωρία ΞΥΛΟΓΑΪΔΑΡΑ - ΜΑΡΑΖΑ - ΣΕΡΓΟΥΛΑ - ΚΑΡΟΥΤΙΑ - ΠΑΛΗΟΧΩΡΙ. Σύνολον δυνάμεως προφυλακών 180 άνδρες με άθφονα αυτόματα και πυρομαχικά. υπό τους Λοχαγούς Καμάραν. Αντ/ρχην Παπαβασιλείου, Υπολοχαγόν Κούτραν και άλλους πολλούς τοιούτους.
Το τμήμα αυτοεξηκολούθει την τρομοκρατίαν της ως άνω περιοχής εις αφάνταστον βαθμόν. Αι κύριοι δυνάμεις του Ψαρρού κατείχον την περιοχήν ΚΛΗΜΑΤΩΝ (Ανατολ. ΕΥΠΑΛΙΟΥ) και με ελαφρά τμήματα προς ΕΥΠΑΛΙΟΝ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και περιοχή αυτών. Σύνολον αυτών 500 και πλέον με 2 βαρείς όλμους, 12 πολυβόλα βαρέα, 48 οπλοπολυβόλα και άφθονα πυρομαχικά.
Η τοποθεσία ΚΛΗΜΑΤΩΝ φύσει οχυρά με άριστα παρατηρητήρια και πρόχειρον οργάνωσιν με πεδία βολής εξαίρετα λόγω του ακαλύπτου του εδάφους παρουσίαζεν εν σύνολον αμυντικής διατάξεως λίαν ισχυράς και επικινδύνου. Επί πλέον έχουσα και την ευχέρειαν επικοινωνίας διά θαλάσσης με ΝΑΥΠΑΚΤΟΝ - ΠΑΤΡΑΣ και ΑΙΓΙΟΝ όπου οι Γερμανοράλληδες συνεργάται των οπαδών της ΕΚΚΑ και του 5/42 Συντ/τος παρουσίαζε και τον κίνδυνον έτι μεγαλυτέρας ισχυροποιήσεως διά της αφίξεως ενισχύσεων εις άνδρας και υλικά και δή από επικινδύνους κατευθύνσεις διά τας δυνάμεις της Ταξιαρχίας. Ομοίως κίνδυνοι παρουσιάζονται και από τας κατευθύνσεις ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ και περιοχής ΓΚΙΩΝΑΣ γενικώς εκ μέρους των Γερμανοράλληδων ΑΜΦΙΣΣΗΣ - ΓΡΑΒΙΑΣ κλπ.
Η Vη Ταξιαρχία διέθετε το ΙΙ/34 (250), το 5ον Α.Τ. (250) το ΙΙΙ/36 (120) τον Λόχον Μηχανημάτων 36ου (60), ήτοι σύνολον μαχίμου δυνάμεως 650 ανδρών περίπου με ηλαττωμένα πυρομαχικά και 5 όλμους βαρείς και 4-6 πολυβόλα κατά τάγμα.
Προπαρασκευαστικαί ενέργειαι της Υης Ταξιαρχίας.
Η Ταξιαρχία διά την εξασφάλισιν των πλευρών και των νώτων της διέταξε την εκκαθάρισιν της περιοχής ανατολικώς της κυρίας τοποθεσίας του 5/42 και προς τούτο διετέθησαν το 5ον Α.Τ. και ΙΙ /34 (απόσπασμα Παπαζήση) κινηθέντα προς περιοχήν ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ την εσπέραν της 11.4.44.
Η Διοίκησις του 36ου Συντ/τος και το ΙΙΙ /36 εκινήθησαν εσπέραν της 12.4.44 προς περιοχήν ΚΑΜΠΟΥ με εντολήν να προωθήση τμήματά της προς τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑ διά την επιτήρησιν των κινήσεων του 5/42 και απαγόρευσιν εξόδου τμημάτων του προς δυσμάς ή προς Βορράν χωρίς καμίαν πολεμικήν ενέργειαν μέχρι νεωτέρας διαταγής.
Το απόσπασμα Παπαζήση είχεν εντολήν μετά την εκκαθάρισιν της περιοχής ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ να λάβη θέσεις ανατολικώς της κυρίας τοποθεσίας ΚΛΗΜΑΤΩΝ μέχρι νεωτέρας διαταγής αποφεύγον πάσαν εχθρικήν ενέργειαν. Την πρωίαν της 13.4.33 εστάλη εις Συντ/ρχην Ψαρρόν διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 208 Διαταγή της Ταξιαρχίας τελεσίγραφον απαιτούν παράδοσιν άμεσον πάντων των αιχμαλώτων και των αφαιρεθέντων υλικών, αποκατάστασιν των ελευθεριών του Λαού της περιοχής δι’άρσεως του στρατιωτικού νόμου, σύλληψιν Δεδούση - Καπετσώνη και λοιπών υπευθύνων διά φόνους ΕΑΜιτων και ΕΛΑΣιτων και μετά την αποδοχην και εκτέλεσιν αυτών την συγκρότησιν Μικτής Επιτροπής με συμμετοχήν και Άγγλου Ταγματάρχου Τζών προς επίλυσιν υπολοίπων εκκρεμών ζητημάτων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ.
Είς το τελεσίγραφον ο Συντ/ρχης Ψαρρός απήντησεν διά του υπ`αριθμ. 623/14.4.44 εγγράφου (ώρα 9) διά του οποίου μας εγνώριζεν ότι δέχεται τους όρους πλην όμως ο Δεδούσης απουσίαζεν αποσταλείς εις ειδικήν αποστολήν και όταν θα επέστρεφε θα ετίθετο υπό κράτησιν. Τους αιχμαλώτους άφηκεν ελευθέρους πλην εις αξιοθρήνητον κατάστασιν άνευ οπλισμού εξαρτήσεως, υποδήσεως και ιματισμού, διότι όλα αυτά τους είχον αφαιρεθή και είχον υποστή ξυλοδαρμόν μεχρις αίματος και άλλα βασανηστήρια φρικτότερα και εκείνων ατινα χρησιμοποιεί η Γκεστάπο και η ειδική ασφάλεια των Ράλληδων. Αι πληροφορίαι περί Δεδούση μας ανέφερον ότι ούτος με δύναμιν 100 περίπου ανδρών απεβιβάσθη εις Γαλαξείδι όπου προέβη εις τρομοκρατικάς ενεργείας κατά των ΕΑΜιτων και ΕΛΑΣιτων και ότι ήλθεν εις συννενόησιν με τους Γερμανούς ΙΤΕΑΣ περί συνεργασίας κατά των τμημάτων ΕΛΑΣ παρασχών πάσαν χρήσιμον πληροφορίαν εις αυτούς περί των θέσεων και κινήσεων μας, πιθανόν ινα χρησιμοποιηθή και κατά των νώτων των τμημάτων της Ταξιαρχίας εις περίπτωσιν συρράξεως.
Κατόπιν της όλης σειράς των ενεργειών Ψαρρού ως προς τας σχέσεις του με Γερμανοράλληδες και της υπεκφυγής του να εκπληρώση τους ουσιωδεστέρους όρους του τελεσιγράφου (παράδοσιν Δεδούση κλπ. δολοφόνων, απόδοσιν οπλισμού κλπ. υλικών), αντελήφθημεν και επείσθημεν ότι επεζήτει διά παρελκύσεως να κερδίση χρόνον διά την πληρεστέραν συνεργασίαν με Γερμανοράλληδες και όπως επετύχη συγχρονισμόν ενεργειών του και αυτών εναντίον των τμημάτων ΕΛΑΣ.
Ενέργειαι αποσπάσματος Παπαζήση
Κατά την κίνησιν του την νύκτα 12-13/4. 44 προς ΤΡΙΚΟΡΦΟΝ συνήντησεν ελαφρά τμήματα του 5/42 εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ και ΜΑΡΑΖΑ, ατινα αφού έβαλον κατά τούτου δι’αυτομάτων όπλων συνεπτύχθησαν προς Δ. Παλαιοχωρίου και προς Σεργούλαν. Ομοίως εξεκαθαρίσθη η περιοχήν ΤΡΙΖΩΝΙΩΝ μέχρι παραλίας Σεργούλας. Αι δυνάμεις του 5/42 ανερχόμεναι εις ένα Τάγμα (180) άνδρες κατέλαβον τας ισχυράς θέσεις δυτικώς Παλαιοχωρίου - Σεργούλας καλυπτούσης την κυρίαν τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑΤΩΝ και έβαλον εκείθεν κατά των έναντι τμημάτων του ΕΛΑΣ. Εφονεύθη 1 και ετραυματίσθησαν 2 αντάρται ΙΙ /34.
Εις ΞΥΛΟΓΑΪΔΑΡΑΝ (Καλλιθέαν) συνελλήφθησαν από 5ον Α.Τ. ο Ταγμ. Μηχανικού Γιακουμάκης και ο ανθ/γός Πεζικ. Παπαγιαννόπουλος (Πολιτικός του 5/42) οδηγηθέντες εις Σ.Δ. Ταξιαρχίας. Εκεί ανέφερον ότι εκινούντο προς Βίνιανη δι’εκτέλεσιν ειδικής αποστολής του Συντ/ρχου Ψαρρού. Επίσης ανέφερον και σκέψιν δήθεν Ψαρρού και συνεργατών του όπως προς επίλυσιν των διαφορων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ προβώσιν εις αυτοδιάλυσιν του Συντάγματος παραδίδοντες οπλισμόν και υλικά των εις Άγγλους ως είχον συμφωνήσει και ούτοι. Τους υπεδείξαμεν ότι αν πρόκειται να παραδώσωσι τα ανωτέρω είδη ορθόν θα ήτο και πατριωτικόν να μας τα παραδώσωσιν όπως οπλίσωμεν άνδρας του ΕΛΑΣ. Εδέχθησαν τας προτάσεις μας ως ορθάς και έγραψαν επιστολήν υπό το πνεύμα αυτό προς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν ινα δεχθή την λύσιν της αυτοδιαλύσεως προς αποφυγην αιματοχυσίας.
Η Ταξιαρχία προβλέψασα τας πραγματικάς προθέσεις του 5/42 και ότι ματαιοπονία ήτο η συνέχισις των διαπραγματεύσεων και επικίνδυνος πάσα παράτασις της εκκρεμότητος εζήτησε διά της υπ`αριθμ. 239/14.4.44 διαταγής της όπως αφού δεν είναι εις θέσιν αδιάφορον διά ποίους λόγους να εκπληρώση τους όρους του πρώτου τελεσιγράφου (παράδοσιν Δεδούση κλπ.) προς αποφυγήν αιματοχυσίας να δεχθή την λύσιν της αυτοδιαλύσεως όπως άλλωστε έχουσι συσκεφθή μεταξύ των και να μας παραδώση άπαντα τα υλικά υποσχόμενοι αμνηστείαν και διευκόλυνσιν αποστρατεύσεως αξιωματικών και ανδρών οιτινες δεν θα επεθύμουν να καταταγώσιν εις τον ΕΛΑΣ. Την 12ην ώραν της 14.4.44 εξεδόθη η υπ`αριθμ. Α.Π. 237 διαταγή της Ταξιαρχίας γνωστοποιούσα την αποστολήν τελεσιγράφου προς Ψαρρόν και ότι εν αναμονή της απαντήσεως να μη γίνη καμιά ενέργεια εχθρική μέχρι νεωτέρας μας διαταγής.
Επίσης κατόπιν της ληφθείσης παρελκυστικής απαντήσεως Ψαρρού είσ το πρώτον τελεσίγραφον εξεδόθη η υπ`αριθμ. 238/14.4.44 ώρα 17η διαταγή Ταξιαρχίας γνωστοποιούσα εις τα τμηματά της επεδόθη και δεύτερον τελεσίγραφον απαιτούν την αυτοδιάλυσιν και παράδοσιν οπλισμού.
Απάντησις Συνταγματάρχου Ψαρρού
Το 5/42 διά του υπ`αριθμ. 631/125.4.44 εγγράφου του απήντησεν εις την Α.Π. 239 διαταγή μας (τελεσίγραφον) με αοριστολογίας περί Δεδούση και πρότεινεν και όρους αυτός πλέον περί ανεξαρτήτου 5/42 χώρου ιδιαιτέρου διά εγκατάστασιν του Παρνασίδα και Δωρίδα γενικήν αμνηστείαν δι’ όλους τους οπαδούς ΕΚΚΑ 5/42 απειλών και ότι η λύσις αυτή ήτο προτιμωτέρα της αιματοχυσίας. Διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 247/15.4.44 διαταγής εγνώρισεν η Ταξιαρχία εις Ψαρρόν ότι ανέμενεν οδηγίας του Γεν. Στρατηγείου κατόπιν 631 εγγράφου του ως άνω. -
Κατόπιν εξακολουθήσεως παρατάσεως παρελκύσεως αλλά και απαιτήσεων πλέον του Ψαρρού όπως επιβάλη και αυτός όρους χωρίς να εκπληρώση τους δικαίους όρους του ΕΛΑΣ εξεδόθη και η υπ`αριθμ. 240/15.4.44 διαταγής της Ταξιαρχίας προς ενέργειαν εκκαθαριστικών επιχειρήσεων την 16.4.44 και ώρα 6ην και εφ`όσον δεν ήθελον παραδοθή εώς την ώραν εκείνην ως το δεύτερον μας τελεσίγραφον.
Το απόσπασμα Παπαζήση δεν κατόρθωσε να συνδεθή και αναφέρη περί της καταστάσεως του τομέως του και απεστάλη εν συνεχεία η Α.Π. 248/16.4.44 διαταγή μας όπως το τάγμα Παπαζήση κινηθή προς περιοχήν ΚΑΜΠΟΥ ινα τεθή υπό διαταγάς 36ου Συντ/τος συμφώνως προς το αρχικόν σχέδιον ενεργείας διότι η κυρία προσπάθεια από της κατευθύνσεως ΣΕΡΓΟΥΛΑΣ - ΚΛΗΜΑΤΩΝ δεν προσφέρετο λόγω της αδαφικής διαμορφώσεως αλλά από δυσμάς και μόνον.
Ο Συντ/ρχης Ψαρρός ενώ εζήτει να συζητήσωμεν τους όρους του διά του υπ`αριθμ. 631 εγγράφου του ως αναφέρεται προηγουμένως διέτασσε δολοφονικήν επίθεσιν κατά ενός Λόχου του 5 Α.Τ. κατέχοντος την παραλίαν ΜΑΡΑΦΙΑΣ προς απόκρουσιν πάσης αφίξεως ενισχύσεων Γερμανοράλληδων ή Δεδούση. Αποτέλεσμα της επιθέσεως ήτο η σύλληψις του Διοικητού του Λόχου και 20 ανδρών, ο φόνος 2 ανταρτών και ο τραυματισμός άλλων 2. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθησαν εις ΚΛΗΜΑ, εδάρησαν ανηλεώς και απεγυμνώθησαν μηδε του Λοχαγού εξαιρουμένου και επρόκειτο την επομένην να εκτελεσθώσιν, ως εξώδικος πληροφορία.
Το τμήμα προφυλακών Ψαρρού προς Παλαιοχώρι - Σεργούλα συνεπτύχθη την νύκτα της 15-16ης προς την κυρίαν τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑΤΑ. Το Τάγμα Παπαζήση απαγγιστρωθέν εκινήθη την νύκτα της 16ης προς περιοχήν 36ου Συντάγματος και το ΙΙ /36 εκινήθη προς ΚΑΡΟΥΤΙΑ.
Πεποιθότες πλέον ότι ου μόνον ουδεμία διάθεσις του 5/42 υπήρχε προς παραδοχή των όρων του ΕΛΑΣ αλλ`αντιθέτως όλαι του αι ενέργειαι ήσαν συνεννόησις πλήρης με Γερμανοράλληδες προς κοινήν ενέργειαν εναντίον μας ενάρξεως γενομένης κατά τομέως Καλοσκόπης και Τάγματος Παπαζήση, απεφασίσαμεν να θέσωμεν τέρμα εις την εκκρεμούσαν κατάστασιν κι αποφύγωμεν ν`αντιμετωπίσωμεν συνδυασμένας ενεργείας Ψαρρού και Γερμανοράλληδων, οπότε η κατάστασίς μας δεν θα ήτο ευχάριστος.
Προς αποφυγήν απωλειών διά επιχειρήσεων κατά την ημέραν διετάχθη διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 246/16.4.44 διαταγής επιχειρήσεων προς 36ον Σύνταγμα ενέργεια νυκτερινής επιθέσεως προς άλωσιν της τοποθεσίας ΚΛΗΜΑ και διάλυσιν του 5/42 ΕΚΚΑ.
Η Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 247/16.4.44 αναφοράς της αναφέρει εις Γεν. Στρατηγείον ότι θεωρεί κρίσιμον την κατάστασιν και ότι επιβάλλεται άμεσος ενέργεια και εκκαθάρισις. Ομοίως ότι τας επιχειρήσεις της Ταξιαρχίας παρακολουθεί και ο συναγ. Άρης Βελουχιώτης Αρχηγός Γεν. Επιτελείου, ευρεθείς τυχαίως εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΑΞΑΡΙΟΥ.
Η επιχείρησις εξετελέσθη βάσει σχεδίου της Ταξιαρχίας υπό του 36ου Συντάγματος, ΙΙΙ /36, Λόχος Διοικήσεως 36ου Συντ/τος, Λόχον Μηχανημάτων, Διμοιρία ακολουθίας Αρχηγού Άρη, Τμήμα Λόχου Διοικήσεως Υης Ταξιαρχίας εις α κλιμάκιον και εις ΄β κλιμάκιον 5ον ανεξάρτητον Τάγμα.
Μετά πάροδον μιας και ημισείας ώρας η θυελλώδης ορμή των επιτεθέντων τμημάτων του ΕΛΑΣ ανέτρεψε την εχθρικήν αντίστασιν και τα επιτιθέμενα τμήματα εισήλθον εις το εσωτερικόν της τοποθεσίας, όπου εξηκολούθησαν αι τοπικαί αντιστάσεις μέχρι της 8ής ώρας καταβληθείσαι απασαι με σοβαράς απώλειας του εχθρού και εξόντωσιν των ανθισταμένων ανδρών ή αξιωματικών του.
Αποτέλεσμα της μάχης
Εκ των ημετέρων 3 νεκροί και 3 τραυματίαι, σύνολον και προηγουμένων ημερών 5 νεκροί και 7 τραυματίαι.
Απώλειαι εχθρού νεκροί ανεξακρίβωτοι εισέτι. Πιθανόν υπερβαίνουσι 250 μεταξύ των οποίων και ο Διοικητής του Συντάγματος Συντ/ρχης Ψαρρός επιζητήσας να αμυνθή καθ`ην στιγμήν συνελλαμβάνετο πυροβολήσας ανεπιτυχως τον Αντ/ρχην Ζούλαν (Διοικητήν 36ου Συντ/τος). Αιχμάλωτοι περί τους Αξιωματικούς 12 και στρατ. 60. Οπλισμός και πυρομαχικά δεν κατεμετρήθησαν εισέτι. Πολλά έχουσι διασκορπισθή εις περιοχήν απορριπτόμενα υπό φυγάδων και άλλα ερρίφθησαν εις την θάλασσαν. Επίσης ανευρέθησαν αρκεταί ποσότητες τροφίμων και λοιπών υλικών εκ των διαρπαγέντων από αποθήκας Υης Ταξιαρχίας εις Ερατεινήν.
Κατά πληροφορίας μάλλον θετικάς ο λοχ. Δεδούσης - Καπετσώνης και τινες άλλοι αξιωματικοί με δύναμιν περίπου 70-100 ανδρών κατόρθωσαν να διαφύγωσι προς Πελοπόννησον διά πλοιαρίων κατά τας πρωινάς ώρας της 17ης πρίν ή τα τμήματα μας φθάσωσιν εις την παραλίαν.
Αι αυταί πληροφορίαι φέρουσιν ότι οι ανωτέρω φυγάδες απεβιβάσθησαν εις Πάτρας και ηνώθησαν με Γερμανοράλληδες παρελάσαντες εις πλατείαν Πατρών.
Άλλοι φυγάδες ελάχιστοι συνελήφθησαν υπό τμημάτων ΕΛΑΣ Πελοποννήσου καθόσον είχον ειδοποιηθή προς τούτο ταύτα.
Τέλος αρκετός αριθμός ανδρών διέρρευσαν αμα τη ενάρξει της επιθέσεως προς την περιοχήν ΕΥΠΑΛΙΟΥ διασπαρείς εις τα πέριξ χωρία. Διετάχθη έρευνα και εγένετο προκήρυξις παραδόσεως των από κατοίκους.
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1) Τα γεγονότα ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ και ο φόνος ΕΛΑΣίτου Βάρσου παρά Δεδούση και άλλων ανταρτών είχον την αιτίαν εις οδηγίας του Συντ/ρχου Ψαρρού.
2) Παρά των αξιωματικών του 5/42 είχεν υπογραφή πρωτόκολλον αντιΕΑΜικόν και αποκρούον πάσαν συνεργασίαν με ΕΛΑΣ ή υπαγωγήν εις Π. Ε. Ε. Α.
3) Η αντιΕΑΜική πολιτική και τορπίλισις πάσης ενεργείας διά Εθνικήν Ενότητα και Ενιαίον Απελευθερωτικόν Στρατόν ομολογούνται και από τον συλληφθέντα ανθυπολοχαγόν Παπαγιαννόπουλον - Πολιτικόν ΕΚΚΑ, τον ταγματάρχην Γακουμάκην, οιτινες απεστέλλεντο προς τον σκοπόν αυτόν εις Βίνιανην (υποβάλλονται αυτόγραφοι επιστολαί των). Ομοίως και εκ των καταθέσεων πολλών άλλων συλληφθέντων αξιωματικών.
4) Η μετά Γερμανοράλληδων συνεννόησις του Ψαρρού αποδεικνύεται τόσο εκ των προηγηθέντων της μάχης γεγονότων (άφιξις Γερμανού αξιωματικού με οπλισμόν και πυρομαχικά εις ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και συνεννόησις με Καπετζώνη, αποστολή Δεδούση εις ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ προς συνεννόησιν με Γερμανούς ΙΤΕΑΣ - ΑΜΦΙΣΣΗΣ).
5) Η σύγχρονος ενέργεια των Γερμανών κατά Καλοσκόπης και η αναμενομένη άφιξις ενισχύσεων Ράλληδων εξ Αθηνών.
6) Η καταφυγή εις Ράλληδες Πατρών των Καπετζώνη και Δεδούση και άλλων 70 αξιωματικών και ανταρτών.
7) Η υπ`αριθμ. 614/14. 4. 44 διαταγή Ψαρρού προς τα τμήματά του περί προπαρασκευής δι’ επίθεσιν κατά ΕΛΑΣ εν αναμονή ενισχύσεων.
8) Η κήρυξις Στρατιωτικού Νομού διά της υπ`αριθμ. 543/3. 4. 44 διαταγής Ψαρρού περιοχήν Δωρίδος και κατάλυσις άπασων των ΕΑΜικων οργανώσεων και Εφεδ. ΕΛΑΣ και λοιπαί τρομοκρατικαί ενέργειαι και η επιστράτευσις όλων των ΕΚΚΑϊτών.
9) Δήλωσις Δεδούση εις ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ ότι οι 5/42ιώτες αναγνωρίζουσι μόνον Κυβέρνησιν Καίρου και Ζέρβαν και το θούριον «του αετού ο γιός» οπερ έψαλλον οι άνδρες του 5/42 κατά την μάχην 16-17 τρέχοντος ως και η σημαία μετά στέματος του 5/42 βεβειούσι τ`ανωτέρω.
10) Επιστολή του Ψαρρού προς τας οργανώσεις ΕΚΚΑ όπως αποσχώσι των εκλογών της 23.4.44 προς ανάδειξιν Εθνικού Συμβουλίου ευρισκομένη εις χείρας μας.
Άπασαι αι ανωτέρω ενέργειαι και γεγονότα μιας πείθουσιν ακραδάντος, ότι η ΕΚΚΑ και το 5/42 Συντ/μα αυτής διέκειτο κατά βάσιν κι προγράμματος εχθρικώς προς ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και ότι επεδίωκον αφ`ενός μεν την τορπίλισιν της Εθνικής Ενότητος και συγκροτήσεως Εθνικής Κυβερνήσεως και ενιαίου Εθνικού Στρατού και επί πλέον ότι εν συνεργασία με Ζέρβαν - Γερμανοράλληδες και οιονδήποτε τρίτον να επιτεθώσι και κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ όπως τον διαλύσωσι και ελεύθεροι πλέον να επιβάλωσι τας πολιτειακάς και πολιτικάς των απόψεις εις βάρος των Λαικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων του Ελληνικού Λαού.
Διά τούτο επεβάλετο η άμεσος εκκαθάρισις της καταστάσεως διά διαλύσεως του 5/42 ΕΚΚΑ και διότι αι παρελκύσεις εγένοντο προς κέρδος χρόνου εν αναμονή καταλλήλου ευκαιρίας ινα καταφέρη σοβαρόν, πλήγμα κατά του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού, αι δε κινήσεις των Γερμανοράλληδων και αι πληροφορίαι μας έπεισαν περί επικειμένης ενεργείας των κατά των δυνάμεων της Υης Ταξιαρχίας, ήτις τους επρόλαβε κατά την κρίσιμον στιγμήν και απήλαξε την ελευθέραν Ελλάδα και τον Εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα από μιαν γάγγραιναν λίαν επικίνδυνον. -
(ΤΣ) Φερραίος - Αντ/ρχης
Ηρακλής
Αριθ. Α.Π. 262
Υποβάλλεται υ.τ.α. Γενικόν
Στρατηγείον (Γραφ. ΙΙΙ)
Ακριβές αντίγραφον
Το ΙΙΙον Γραφείον Γεν. Στρατηγ.
ΕΛΑΣ
(ΤΣ Υπογ.) Παλάσκας
Αναδημοσίευση από τα Αρχεία Εθνικής Αντίστασης εκδ ΓΕΣ/ΔΙΣ τόμος 3ος, έγγραφο 162
V ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ Ατ/τίας - Ευβοίας
ΕΚΘΕΣΙΣ
Επί των γεγονότων μεταξύ 5/42 Συν/τος ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ
1) Αιτία και αφορμαί προκλήσεως πρώτων επεισοδίων
Την 6 Μαρτίου 1944 ο Λοχαγός του 5/42 Συντάγματος ΕΚΚΑ Δεδούσης επί κεφαλής του λόχου του αφώπλισεν την φρουράν ΕΛΑΣ αεροδρομίου ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ και την ηχμαλώτισε, συνέλαβε και αφώπλισε την Περιφερειακήν Φωκίδος μεθ`ολοκλήρου του προσωπικού της, λεηλατήσας και τας αποθήκας των. Συνελαβε και αφώπλισε τον εφεδρικόν ΕΛΑΣ της περιοχής Πενταγιούς. Ο ανωτέρω λοχαγός τους συλληφθέντας ως άνω αιχμαλώτους και τα λεηλατηθέντα είδη συνεκόμισε μετά του λόχου του εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΞΑΡΙΟΥ. Των ανωτέρω γεγονότων ήτο αυτόπτης μάρτυς και ο Διοικητής του 5/42 Συντάγματος Συνταγματάρχης Ψαρρός όστις όμως ουδέν μέτρον έλαβεν, ινα προλάβη ταυτα η τουλάχιστον αποκαταστήσει την τάξιν έστω και εκ των υστέρων και τιμωρήσει τους υπευθύνους επιβάλων τας αναλόγους κυρώσεις. Ομοίως Δεδούσης και στρατιώται του εφόνευσαν συναγ. ΕΛΑσίτην Βάρσον.
Την επομένην έλαβεν γνώσιν των γεγονότων η Υ Ταξιαρχία εδρεύουσα εις ΜΑΥΡΟΛΙΘΑΡΙ από σχετικόν τηλεγράφημα της Περιφερειακής Φωκίδος και παρόμοιον της οργανώσεως ΕΛΑΣ ΚΡΟΚΥΛΙΟΥ και ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ.
Η Ταξιαρχία αμέσως απέστειλε τελεσίγραφον δι’ υπ’ αριθμ. 103/7.3.44 Διαταγής της προς τον Συνταγματάρχην Ψαρρόν, όπως αποκαταστήση την τάξιν, απελευθερώση τους συλληφθέντας, αποδώση τα διαρπαγέντα και συλλάβη υπευθύνους διά φόνον Βάρσου, όπως δικασθώσι, τάσσουσα προθεσμία 12 ωρών και ότι εναντία περιπτώσει θα ήτη υποχρεωμένη να κινήση τμήματά της προς επιβολήν και αποκατάστασίν της τάξεως. Συγχρόνως διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 126 και 129 19.3.44 αναφοράς της προς Γενικόν Στρατηγείον ανέφερε τα γεγονότα και εκίνησε και τμηματά της (απόσπασμα Κρόνου) όπως κινηθή περιοχήν ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ εν αναμονή διαταγών της Ταξιαρχίας: Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός κατόπιν του τελεσιγράφου της Ταξιαρχίας διέταξε και απελύθησαν οι αιχμαλωτισθέντες (στρατιωτικοί και πολιτικοί) πλην ούτε ο οπλισμός ούτε και τα λοιπά διαρπαγένντα υλικά επεστράφησαν ούτε και οι δολοφόνοι του Βάρσου συνελήφθησαν (Δεδούσης και οι άνδρες του).
Πρός επίλυσιν των ανωτέρω επεισοδίων και προς αποφυγήν συγκρούσεως μεταξύ τμημάτων ΕΛΑΣ και 5/42 εκινήθη ο Πολιτικός της Ταξιαρχίας συναγ. Ηρακλής μετά του 7ου λόχου Συν/τος την 8. 3. 44 προς ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΝ, όπου εκάλεσεν τον Συντ/ρχην Ψαρρόν προς συζήτησιν. Λόγω εκτάκτου διαταγής Γεν. Στρατηγείου ανεχώρησεν διά Βίνιανην και ανέθηκεν εις τον συναγ. Κρόνο - Φώτην και Γαβριώτην να αντιπροσωπεύσουν την Ταξιαρχίαν εις τας συζητήσεις μετά του Ψαρρού, δώσας εις αυτούς ωρισμένας εντολάς και ιδία την εκπλήρωσιν του όρου συλήψεως του Δεδούση και επιστροφής του οπλισμού και λοιπών υλικών.
Η ανωτέρω επιτροπή συνηντήθη την 13.4.44 μετά του Συνταγματάρχού Ψαρρού και του Άγγλου Ταγματάρχου Τζέφ (αντιπροσώπου Συμμ. Αποστολής εις περιοχήν Φωκίδος) εις ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΝ. Κατά την συζήτησιν υπεδείχθη εις τον Συντ/ρχην Ψαρρόν τόσον από την επιτροπήν της Ταξιαρχίας όσον και από τον Ταγματάρχην Τζεφ η ανάγκη προς αποκατάστασιν φιλικών σχέσεων με τον ΕΛΑΣ: α) να συλληφθή ο Δεδούσης και οι συνένοχοι εις τον φόνον Βάρσου και δικασθώσι υπό Στρατοδικείου, β) να επιστραφή ο αφαιρεθείς οπλισμός και λοιπά υλικά από το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, γ) να αποκηρυχθή ο Λοχαγός Ψιλογιάννης Διαχειριστής του 5/42 ο οποίος παρέμεινεν εις την Άμφισαν και μέτα την είσοδον των Γερμανών 1.2.44 συνεργαζόμενος μ`αυτούς και τέλος να προβή εις σύλληψιν η αποκήρυξιν του Ταγματάρχου Καπετζώνη όστις εκήρυτεν εις την περιοχήν Ευπαλίου τον πόλεμον μετά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός εδέχθη να επιστραφώσι ο αρπαγείς οπλισμός και λοιπά υλικά και εζήτησε να μη επιμείνωμεν διά τους λοιπούς όρους ισχυριζόμενος ότι δήθεν η μη εκπλήρωσις των λοιπών όρων δεν θα ημπόδιζε στη στενή συνεργασία. Τούτο εζήτησεν εκ προθέσεως, αφ`ενός μεν διότι αυτός είχε δώσει σχετικάς οδηγίας προς τους αξιωματικούς του να αρχίσουν την τακτικήν της τρομοκρατίας και των κτυπημάτων κατά του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ ευθύς ως επέστρεψεν από την συνδιάσκεψιν διά την συγκρότησιν κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος, έχων υπ`όψιν του κατόπιν της αντιδράσεως την οποιαν η ΕΚΚΑ επεδείξατο κατά την εν λόγω συνδιάσκεψιν ότι πιθανόν θα αντιμετώπιζε εχθρικήν στάσιν του ΕΛΑΣ. Τας οδηγίας ταύτας ομολόγησεν τόσον ο Δεδούσης όσον και άλλοι αξιωματικοί του 5/42 προς υπεύθυνα όργανα του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, όταν ευρέθησαν εις την ανάγκην να δικαιολογήσωσι τας εχθρικάς των πράξεις, ειπόντες επί λέξει τας εξής:``Ετοιμασθήτε και λάβετε τα μέτρα σας διότι δεν αποκλείεται να μας διαλύσουν και πάλιν``. Διά της υπ`αριθμ. Α. Π. 144/21. 3. 44 αναφοράς της η Ταξιαρχία ανέφερε τα αποτελέσματα των συννενοήσεων μετά του Συνταγματάρχου Ψαρρού ως ανωτέρω αναγράφονται.
Ο Συνταγματάρχης Ψαρρός παρά τις υποσχέσεις του περί επιστροφής του οπλισμού και λοιπών υλικών δεν επέστρεψε ταύτα και ούτω η Ταξιαρχία ηναγκάσθη την 28. 3. 44 να διατάξη τον συναγωνιστήν Κρόνον κινούμενος μετά του 6ου και 7ου Λόχων προς περιοχήν ΕΥΠΑΛΙΟΥ προβή εις συλληψιν του Δεδούση, ανεύρη και παραλάβη τα αφαιρεθέντα υλικά. Τ`ανωτέρω απόσπασμα εκινήθη προς ΕΥΠΑΛΙΟΝ όπως κυκλώσει εν καιρώ νυκτός το απόσπασμα Δεδούση, αλλά λόγω προδοσίας της κινήσεως από οπαδούς της ΕΚΚΑ απέτυχεν η ενέργεια αυτή και το απόσπασμα ύποσταν επίθεσιν από τμήματα Δεδούση - Καπετσώνη, ηναγκάσθη να συμπτυχθή προς περιοχήν ΚΡΟΚΥΛΙΟΥ με απώλειας ένα νεκρόν, ένα τραυματίαν, είκοσι αιχμαλώτους αντάρτας μεταξύ των οποίων και ο Λοχαγός του 7ου Λόχου Αίολος και ο Καπετάνιος του 6ου Λόχου Κολοκοτρώνης. Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι εκτός του αφοπλισμού απεγυμνώθησαν εδέροντο ανηλεως επί συνεχείς ημέρας νηστικοί και προπηλακιζόμενοι και φυλακισθέντες.
Είς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν εδηλώθη τόσον εκ μέρους του αποσπάσματος Κρόνου όσον και από την ΠΕΦ ότι η ενέργεια του ΕΛΑΣ εστρέφετο κατά Δεδούση και μόνον και συνεργατών δολοφόνων συναγ. Βάρσου προς αποκατάστασιν της τάξεως και ότι ουδεμία πρόθεσις υπήρχε γενικωτέρας ενεργείας κατά του 5/42 ή των ΕΚΚΑϊτών.
Ο συναγ. Ηρακλής με τον 5ον Λόχο ΙΙ/34 εκινήθη την 1. 4. 44 προς ΛΙΔΩΡΙΚΙ και την 2 και 3 Απριλίου εκινήθη και το 5ον Αν. τάγμα προς ΛΙΔΩΡΙΚΙ. Ο Συντ/ρχης Ψαρρός έχων προδιαγεγραμμένον το σχέδιον και τυγχάνων αλληλέγγυος με Δεδούσην - Καπετσώνην και λοιπούς τρομοκράτας των ΕΑΜιτών και Εφεδρικού ΕΛΑΣ απέρριψε τον μανδύα της υποκρίσεως και των συγκεκαλυμένων ενεργειών του και προέβη εις τας κατωτέρω ενεργείας αι οποίαι εφανέρωσαν τας προθέσεις του και σκοπούς του.
α) Εξέδωκε την υπ`αριθμ. 543/3.4.44 προκήρυξιν διά της οποίας εκήρυξε την περιοχήν ΔΩΡΙΔΟΣ εις κατάστασιν πολιορκίας διέλυσε απάσας τας οργανώσεις ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, συνέλλαβε και εφυλάκισεν άπαντας τους υπευθύνους των οργανώσεων αυτών, απηγόρευσε την ελευθέραν κυκλοφορίαν και την είσοδο οιουδήποτε ΕΑΜίτου προς την περιοχήν του, εζήτησε την παράδοσιν παντός είδους όπλων επί ποινή θανάτου από τους οπαδούς του ΕΑΜ. Διέταξε το απόσπασμα Κρόνου διά της υπ` αριθμ. 545/3.4.44 διαταγής του να εγκαταλείψη την Φωκίδα. Συνέλαβε και ετραυμάτισε τον καπετάνιο του Συντ/τος Παρνασίδος Εφεδρ. ΕΛΑΣ συναγ. Δαφνομήλην και ετέρους είκοσι (20) ΕΛΑΣίτας εις Ερατεινήν και τους ωδήγησεν εις Κλήμα όπου υπέστησαν την αυτήν τύχην του ξυλοδαρμού και γδυσίματος. Διέταξε και εφόνευσαν μεμονωμένους αντάρτας κινουμένους δι’ υπηρεσίαν και τινας ΕΑΜίτας ανθισταμένους εις όργανά του. Ελεηλάτησεν άπασας τας αποθήκας μας Εφ. ΕΛΑΣ, Περιφερειακής και Υ Ταξιαρχίας. Διήρπασεν το περιεχόμενον κατασχεθέντος από Ταξιαρχίαν Γερμανικού πλοίου εις Ερατεινήν από 15.000 όκ. Άλευρα, 250 βαρέλια πετρελαίου κλπ. υλικά. Προέβη εις συνενοήσεις με Γερμανούς και Ράλληδες διά να τον ενισχύσωσι με δύναμιν πυρομαχικά και τρόφιμα εναντίον ΕΛΑΣ, ως αποδεικνύεται εκ των εξής γεγονότων:
α) Την 10ην του μηνός Απριλίου Γερμανική βενζινάκατος εκ Πατρών με τρόφιμα και 150 όπλα έφθασεν εις ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και συνεννοήθη με τον Καπετσώνην ως αντιπροσώπου του 5/42 όστις απήτησεν από Γερμανόν αξιωματικόν ότι επιβάλλεται να τους ενισχύσωσι με δύναμιν Γερμανοράληδων η οποία να συντονίση την ενέργειαν της με το 5/42 ΕΚΚΑ επιτιθεμένη κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ από της κατευθύνσεως Ναυπάκτου -.
β) Την 14.4.44 απέστειλε τον Λοχαγόν Δεδούσην θαλασσίως διά βενζινοπλοίου εις Γαλαξείδιον οπόθεν συνεννοήθη με Γερμανούς Ιτέας διά να επιτεθώσι κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ προς αντιπερισπασμόν εις περιοχήν Γκιώνας της ενεργείας ταύτης εκδηλωθείσης κατά περιοχής Καλοσκοπής την 16. 4. 44.
γ) Επανειλημμένως βενζινόπλοια εκ Πελοποννήσου απεβίβασαν πυρομαχικά και τρόφιμα προερχόμενα εκ των Γερμανοράλληδων εις την παραλίαν μεταξύ Μοναστηράκι - Μαραθιά εις παραλαβήν 5/42 ΕΚΚΑ.
δ) Πληροφορίαι θετικαί ανέφερον ότι ανεμένετο και εξ Αθηνών δύναμις αξιωματικών και οπλιτών Γερμανοράλληδων όστις θα εκινείτο διά Βενζινοπλοίων από περιοχής Γερανείων προς ενίσχυσιν 5/42 προσβάλουσα εκ των νώτων τας δυνάμεις Υ Ταξιαρχίας.
ε) Εξηκριβωμέναι πληροφορίαι ανέφερον την επίταξιν αρκετών πλοιαρίων και βενζινοπλοίων και παραμονήν των εν επιφυλακή εις περιοχήν Μοναστηρακίου - Τριζωνίων με σκοπόν την επικοινωνίαν μετά των εν Πελοποννήσω Γερμανοράλληδων διά μεταφοράν ενισχύσεων εκείθεν ή και διαφυγήν προς Πελοπόννησον εις περίπτωσιν ατυχούς εκβάσεως των επιχειρήσεων.
στ) Διέταξεν επιστράτευσιν πάντων των ανηκόντων εις τα Εφεδρ. Τμήματα της ΕΚΚΑ συγκεντρώσας δύναμιν περίπου 1000 ανδρών. Η Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ. Α . Π. 154/27. 3. 44 αναφοράς της ανέφερεν τα`αποτελέσματα της ενεργείας του αποσπάσματος Κρόνου και κατά Δεδούση ως και διά των υπ`αριθμ. 193 και 194/6. 4. 44 τηλεφωνικών αναφορών της ανέφερεν επί της επικρατούσης καταστάσεως εις την περιοχήν Δωρίδος. Το Γενικόν Στρατηγείον διά των υπ`αριθμ. Α.Π. 167/28.3.44, Α.Π. 196/4.3.44, Α.Π. 205/4.4.44 Διαταγών του προς Υ Ταξιαρχίαν παρέσχε διαφόρους οδηγίας των επιβαλλομένων ενεργειών προς αντιμετώπισιν της δημιουργηθείσης καταστάσεως, Ομοίως διά της υπ`αριθμ. 195/6.4.44 Δ/γης η Υ Ταξιαρχίαν διεβίβασε προς συναγ. Ηρακλήν τας οδηγίας του Γενικου Στρατηγείου και συνίστα εις τούτον την αποφυγήν πάσης ενεργείας κατά 5/42 ΕΚΚΑ και την επιζήτησιν ειρηνικής διευθετήσεως βάσει των γενικών οδηγιών. Διά της υπ`αριθμ. 197/7.4.44 αναφοράς της προς Γεν. Στρατηγείον ανέφερε σχετικώς με συγκεντρώσεις 5/42 ΕΚΚΑ εις περιοχήν Κλήμα ενεργηθείσαν επιστράτευσιν ΕΚΚΑϊτών και δυναμίν των. Το Γενικόν Στρατηγείον διά της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4.44 διαταγής του παρέσχε οδηγίας εις Ταξιαρχίαν επί του τρόπου της ενεργείας της και καθώριζεν όρους τελεσιγράφου προς Συντ/ρχην Ψαρρόν ως και την πρότασιν συγκλίσεως εξεταστικής επιτροπής μικτής με συμμετοχήν και Άγγλου Ταγματάρχου Τζέφ προς επίλυσιν εκκρεμών ζητημάτων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ εις περίπτωσιν αποδοχής των λοιπών όρων των οποίων ήτο η παράδοσις του Λοχαγού Δεδούση και λοιπών δολοφόνων προς παραπομπήν των εις Στρατοδικείον.
Την 9.4.44 εκινήθη και το Στρατηγείον της Υης Ταξιαρχίας προς Παλαιοξάριον όπου και εγκατεστάθη ο Σ. Δ. της την 10.4.44 διά την εκ του σύνεγγυς παρακολούθησιν της καταστάσεως και διεύθυνσιν πάσης επιβαλλομένης ενεργείας συμφώνως προς τας Γενικάς οδηγίας του Γεν. Στρατηγείου.
Την 9.4.44 διεβιβάσθη προς Συντ/ρχην Ψαρρόν και η υπ`αριθμ. Ε.Π. 18/9.4.44 διαταγή της Π.Ε.Ε.Α. συνιστώσα την συμμόρφωσίν του με όρους Γεν. Στρατηγείου προς ειρηνικήν επίλυσιν διαφορών 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ - ΕΑΜ.
Είς την διάθεσιν της Ταξιαρχίας διά της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4. 44 διαταγής ετέθη και το 36ον Σύνταγμα Πεζ. μετά δύο ταγμάτων του εξ ων όμως το ΙΙ/36 λόγω κατοχής υπό τούτου του τομέως Καλοσκόπης δεν ηδυνήθη να κινηθή. Ομοίως διά της υπ`αριθμ. 759/9.4.44 διαταγής Γεν. Στρατηγείου διετάσσετο και το Ι/36 να μετακινή εις την περιοχήν Δρυμών προς παρεμπόδισιν διαφυγής οπαδών 5/42 προς Ναύπακτον εις περίπτωσιν συγκρούσεως. Η Υ Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ. 214/10.4.44 αναφοράς ανέφερεν προς Γεν. Στρατηγείον εγκατάστασιν Σ.Δ. της εις άνω Παλειοξάριον κίνησιν Διοικήσεως 36ου Συντ/τος μετά ΙΙΙ/36 προς Παλαιοξάριον και τήνεν γένει τακτικήν κατάστασιν και εχθρικάς ενεργείας Ψαρρού, ως και πιθανάς προθέσεις του, αιτούσα διάθεσιν και ετέρου τμήματος προς κεραυνοβόλον ενέργειαν εις περίπτωσιν απορρίψεως των όρων του επιδοθησομένου τελεσιγράφου.
Διά της θπ`αριθμ. Α.Π. 218/11.4.44 διαταγής επιχειρήσεων της Υης Ταξιαρχίας ερρυθμίζετο η διάταξις, αι εντολαί και πάσα προπαρασκευαστική ενέργεια προς εκτέλεσιν της υπ`αριθμ. ΕΠΕ 757/8.4.44 διαταγής Γεν. Στρατηγείου.
Διάταξις των αντιπάλων δυνάμεων - Αριθμός αυτών
Το 5/42 ΕΚΚΑ δι’ισχυρών αποσπασμάτων του κατείχε εν είδη προφυλακών την περιοχήν Νοτ. και Ν.Δ. ύψωμα ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ (1652) και τα χωρία ΞΥΛΟΓΑΪΔΑΡΑ - ΜΑΡΑΖΑ - ΣΕΡΓΟΥΛΑ - ΚΑΡΟΥΤΙΑ - ΠΑΛΗΟΧΩΡΙ. Σύνολον δυνάμεως προφυλακών 180 άνδρες με άθφονα αυτόματα και πυρομαχικά. υπό τους Λοχαγούς Καμάραν. Αντ/ρχην Παπαβασιλείου, Υπολοχαγόν Κούτραν και άλλους πολλούς τοιούτους.
Το τμήμα αυτοεξηκολούθει την τρομοκρατίαν της ως άνω περιοχής εις αφάνταστον βαθμόν. Αι κύριοι δυνάμεις του Ψαρρού κατείχον την περιοχήν ΚΛΗΜΑΤΩΝ (Ανατολ. ΕΥΠΑΛΙΟΥ) και με ελαφρά τμήματα προς ΕΥΠΑΛΙΟΝ - ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και περιοχή αυτών. Σύνολον αυτών 500 και πλέον με 2 βαρείς όλμους, 12 πολυβόλα βαρέα, 48 οπλοπολυβόλα και άφθονα πυρομαχικά.
Η τοποθεσία ΚΛΗΜΑΤΩΝ φύσει οχυρά με άριστα παρατηρητήρια και πρόχειρον οργάνωσιν με πεδία βολής εξαίρετα λόγω του ακαλύπτου του εδάφους παρουσίαζεν εν σύνολον αμυντικής διατάξεως λίαν ισχυράς και επικινδύνου. Επί πλέον έχουσα και την ευχέρειαν επικοινωνίας διά θαλάσσης με ΝΑΥΠΑΚΤΟΝ - ΠΑΤΡΑΣ και ΑΙΓΙΟΝ όπου οι Γερμανοράλληδες συνεργάται των οπαδών της ΕΚΚΑ και του 5/42 Συντ/τος παρουσίαζε και τον κίνδυνον έτι μεγαλυτέρας ισχυροποιήσεως διά της αφίξεως ενισχύσεων εις άνδρας και υλικά και δή από επικινδύνους κατευθύνσεις διά τας δυνάμεις της Ταξιαρχίας. Ομοίως κίνδυνοι παρουσιάζονται και από τας κατευθύνσεις ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ και περιοχής ΓΚΙΩΝΑΣ γενικώς εκ μέρους των Γερμανοράλληδων ΑΜΦΙΣΣΗΣ - ΓΡΑΒΙΑΣ κλπ.
Η Vη Ταξιαρχία διέθετε το ΙΙ/34 (250), το 5ον Α.Τ. (250) το ΙΙΙ/36 (120) τον Λόχον Μηχανημάτων 36ου (60), ήτοι σύνολον μαχίμου δυνάμεως 650 ανδρών περίπου με ηλαττωμένα πυρομαχικά και 5 όλμους βαρείς και 4-6 πολυβόλα κατά τάγμα.
Προπαρασκευαστικαί ενέργειαι της Υης Ταξιαρχίας.
Η Ταξιαρχία διά την εξασφάλισιν των πλευρών και των νώτων της διέταξε την εκκαθάρισιν της περιοχής ανατολικώς της κυρίας τοποθεσίας του 5/42 και προς τούτο διετέθησαν το 5ον Α.Τ. και ΙΙ /34 (απόσπασμα Παπαζήση) κινηθέντα προς περιοχήν ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ την εσπέραν της 11.4.44.
Η Διοίκησις του 36ου Συντ/τος και το ΙΙΙ /36 εκινήθησαν εσπέραν της 12.4.44 προς περιοχήν ΚΑΜΠΟΥ με εντολήν να προωθήση τμήματά της προς τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑ διά την επιτήρησιν των κινήσεων του 5/42 και απαγόρευσιν εξόδου τμημάτων του προς δυσμάς ή προς Βορράν χωρίς καμίαν πολεμικήν ενέργειαν μέχρι νεωτέρας διαταγής.
Το απόσπασμα Παπαζήση είχεν εντολήν μετά την εκκαθάρισιν της περιοχής ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ να λάβη θέσεις ανατολικώς της κυρίας τοποθεσίας ΚΛΗΜΑΤΩΝ μέχρι νεωτέρας διαταγής αποφεύγον πάσαν εχθρικήν ενέργειαν. Την πρωίαν της 13.4.33 εστάλη εις Συντ/ρχην Ψαρρόν διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 208 Διαταγή της Ταξιαρχίας τελεσίγραφον απαιτούν παράδοσιν άμεσον πάντων των αιχμαλώτων και των αφαιρεθέντων υλικών, αποκατάστασιν των ελευθεριών του Λαού της περιοχής δι’άρσεως του στρατιωτικού νόμου, σύλληψιν Δεδούση - Καπετσώνη και λοιπών υπευθύνων διά φόνους ΕΑΜιτων και ΕΛΑΣιτων και μετά την αποδοχην και εκτέλεσιν αυτών την συγκρότησιν Μικτής Επιτροπής με συμμετοχήν και Άγγλου Ταγματάρχου Τζών προς επίλυσιν υπολοίπων εκκρεμών ζητημάτων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ.
Είς το τελεσίγραφον ο Συντ/ρχης Ψαρρός απήντησεν διά του υπ`αριθμ. 623/14.4.44 εγγράφου (ώρα 9) διά του οποίου μας εγνώριζεν ότι δέχεται τους όρους πλην όμως ο Δεδούσης απουσίαζεν αποσταλείς εις ειδικήν αποστολήν και όταν θα επέστρεφε θα ετίθετο υπό κράτησιν. Τους αιχμαλώτους άφηκεν ελευθέρους πλην εις αξιοθρήνητον κατάστασιν άνευ οπλισμού εξαρτήσεως, υποδήσεως και ιματισμού, διότι όλα αυτά τους είχον αφαιρεθή και είχον υποστή ξυλοδαρμόν μεχρις αίματος και άλλα βασανηστήρια φρικτότερα και εκείνων ατινα χρησιμοποιεί η Γκεστάπο και η ειδική ασφάλεια των Ράλληδων. Αι πληροφορίαι περί Δεδούση μας ανέφερον ότι ούτος με δύναμιν 100 περίπου ανδρών απεβιβάσθη εις Γαλαξείδι όπου προέβη εις τρομοκρατικάς ενεργείας κατά των ΕΑΜιτων και ΕΛΑΣιτων και ότι ήλθεν εις συννενόησιν με τους Γερμανούς ΙΤΕΑΣ περί συνεργασίας κατά των τμημάτων ΕΛΑΣ παρασχών πάσαν χρήσιμον πληροφορίαν εις αυτούς περί των θέσεων και κινήσεων μας, πιθανόν ινα χρησιμοποιηθή και κατά των νώτων των τμημάτων της Ταξιαρχίας εις περίπτωσιν συρράξεως.
Κατόπιν της όλης σειράς των ενεργειών Ψαρρού ως προς τας σχέσεις του με Γερμανοράλληδες και της υπεκφυγής του να εκπληρώση τους ουσιωδεστέρους όρους του τελεσιγράφου (παράδοσιν Δεδούση κλπ. δολοφόνων, απόδοσιν οπλισμού κλπ. υλικών), αντελήφθημεν και επείσθημεν ότι επεζήτει διά παρελκύσεως να κερδίση χρόνον διά την πληρεστέραν συνεργασίαν με Γερμανοράλληδες και όπως επετύχη συγχρονισμόν ενεργειών του και αυτών εναντίον των τμημάτων ΕΛΑΣ.
Ενέργειαι αποσπάσματος Παπαζήση
Κατά την κίνησιν του την νύκτα 12-13/4. 44 προς ΤΡΙΚΟΡΦΟΝ συνήντησεν ελαφρά τμήματα του 5/42 εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ και ΜΑΡΑΖΑ, ατινα αφού έβαλον κατά τούτου δι’αυτομάτων όπλων συνεπτύχθησαν προς Δ. Παλαιοχωρίου και προς Σεργούλαν. Ομοίως εξεκαθαρίσθη η περιοχήν ΤΡΙΖΩΝΙΩΝ μέχρι παραλίας Σεργούλας. Αι δυνάμεις του 5/42 ανερχόμεναι εις ένα Τάγμα (180) άνδρες κατέλαβον τας ισχυράς θέσεις δυτικώς Παλαιοχωρίου - Σεργούλας καλυπτούσης την κυρίαν τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑΤΩΝ και έβαλον εκείθεν κατά των έναντι τμημάτων του ΕΛΑΣ. Εφονεύθη 1 και ετραυματίσθησαν 2 αντάρται ΙΙ /34.
Εις ΞΥΛΟΓΑΪΔΑΡΑΝ (Καλλιθέαν) συνελλήφθησαν από 5ον Α.Τ. ο Ταγμ. Μηχανικού Γιακουμάκης και ο ανθ/γός Πεζικ. Παπαγιαννόπουλος (Πολιτικός του 5/42) οδηγηθέντες εις Σ.Δ. Ταξιαρχίας. Εκεί ανέφερον ότι εκινούντο προς Βίνιανη δι’εκτέλεσιν ειδικής αποστολής του Συντ/ρχου Ψαρρού. Επίσης ανέφερον και σκέψιν δήθεν Ψαρρού και συνεργατών του όπως προς επίλυσιν των διαφορων 5/42 ΕΚΚΑ και ΕΛΑΣ προβώσιν εις αυτοδιάλυσιν του Συντάγματος παραδίδοντες οπλισμόν και υλικά των εις Άγγλους ως είχον συμφωνήσει και ούτοι. Τους υπεδείξαμεν ότι αν πρόκειται να παραδώσωσι τα ανωτέρω είδη ορθόν θα ήτο και πατριωτικόν να μας τα παραδώσωσιν όπως οπλίσωμεν άνδρας του ΕΛΑΣ. Εδέχθησαν τας προτάσεις μας ως ορθάς και έγραψαν επιστολήν υπό το πνεύμα αυτό προς τον Συντ/ρχην Ψαρρόν ινα δεχθή την λύσιν της αυτοδιαλύσεως προς αποφυγην αιματοχυσίας.
Η Ταξιαρχία προβλέψασα τας πραγματικάς προθέσεις του 5/42 και ότι ματαιοπονία ήτο η συνέχισις των διαπραγματεύσεων και επικίνδυνος πάσα παράτασις της εκκρεμότητος εζήτησε διά της υπ`αριθμ. 239/14.4.44 διαταγής της όπως αφού δεν είναι εις θέσιν αδιάφορον διά ποίους λόγους να εκπληρώση τους όρους του πρώτου τελεσιγράφου (παράδοσιν Δεδούση κλπ.) προς αποφυγήν αιματοχυσίας να δεχθή την λύσιν της αυτοδιαλύσεως όπως άλλωστε έχουσι συσκεφθή μεταξύ των και να μας παραδώση άπαντα τα υλικά υποσχόμενοι αμνηστείαν και διευκόλυνσιν αποστρατεύσεως αξιωματικών και ανδρών οιτινες δεν θα επεθύμουν να καταταγώσιν εις τον ΕΛΑΣ. Την 12ην ώραν της 14.4.44 εξεδόθη η υπ`αριθμ. Α.Π. 237 διαταγή της Ταξιαρχίας γνωστοποιούσα την αποστολήν τελεσιγράφου προς Ψαρρόν και ότι εν αναμονή της απαντήσεως να μη γίνη καμιά ενέργεια εχθρική μέχρι νεωτέρας μας διαταγής.
Επίσης κατόπιν της ληφθείσης παρελκυστικής απαντήσεως Ψαρρού είσ το πρώτον τελεσίγραφον εξεδόθη η υπ`αριθμ. 238/14.4.44 ώρα 17η διαταγή Ταξιαρχίας γνωστοποιούσα εις τα τμηματά της επεδόθη και δεύτερον τελεσίγραφον απαιτούν την αυτοδιάλυσιν και παράδοσιν οπλισμού.
Απάντησις Συνταγματάρχου Ψαρρού
Το 5/42 διά του υπ`αριθμ. 631/125.4.44 εγγράφου του απήντησεν εις την Α.Π. 239 διαταγή μας (τελεσίγραφον) με αοριστολογίας περί Δεδούση και πρότεινεν και όρους αυτός πλέον περί ανεξαρτήτου 5/42 χώρου ιδιαιτέρου διά εγκατάστασιν του Παρνασίδα και Δωρίδα γενικήν αμνηστείαν δι’ όλους τους οπαδούς ΕΚΚΑ 5/42 απειλών και ότι η λύσις αυτή ήτο προτιμωτέρα της αιματοχυσίας. Διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 247/15.4.44 διαταγής εγνώρισεν η Ταξιαρχία εις Ψαρρόν ότι ανέμενεν οδηγίας του Γεν. Στρατηγείου κατόπιν 631 εγγράφου του ως άνω. -
Κατόπιν εξακολουθήσεως παρατάσεως παρελκύσεως αλλά και απαιτήσεων πλέον του Ψαρρού όπως επιβάλη και αυτός όρους χωρίς να εκπληρώση τους δικαίους όρους του ΕΛΑΣ εξεδόθη και η υπ`αριθμ. 240/15.4.44 διαταγής της Ταξιαρχίας προς ενέργειαν εκκαθαριστικών επιχειρήσεων την 16.4.44 και ώρα 6ην και εφ`όσον δεν ήθελον παραδοθή εώς την ώραν εκείνην ως το δεύτερον μας τελεσίγραφον.
Το απόσπασμα Παπαζήση δεν κατόρθωσε να συνδεθή και αναφέρη περί της καταστάσεως του τομέως του και απεστάλη εν συνεχεία η Α.Π. 248/16.4.44 διαταγή μας όπως το τάγμα Παπαζήση κινηθή προς περιοχήν ΚΑΜΠΟΥ ινα τεθή υπό διαταγάς 36ου Συντ/τος συμφώνως προς το αρχικόν σχέδιον ενεργείας διότι η κυρία προσπάθεια από της κατευθύνσεως ΣΕΡΓΟΥΛΑΣ - ΚΛΗΜΑΤΩΝ δεν προσφέρετο λόγω της αδαφικής διαμορφώσεως αλλά από δυσμάς και μόνον.
Ο Συντ/ρχης Ψαρρός ενώ εζήτει να συζητήσωμεν τους όρους του διά του υπ`αριθμ. 631 εγγράφου του ως αναφέρεται προηγουμένως διέτασσε δολοφονικήν επίθεσιν κατά ενός Λόχου του 5 Α.Τ. κατέχοντος την παραλίαν ΜΑΡΑΦΙΑΣ προς απόκρουσιν πάσης αφίξεως ενισχύσεων Γερμανοράλληδων ή Δεδούση. Αποτέλεσμα της επιθέσεως ήτο η σύλληψις του Διοικητού του Λόχου και 20 ανδρών, ο φόνος 2 ανταρτών και ο τραυματισμός άλλων 2. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθησαν εις ΚΛΗΜΑ, εδάρησαν ανηλεώς και απεγυμνώθησαν μηδε του Λοχαγού εξαιρουμένου και επρόκειτο την επομένην να εκτελεσθώσιν, ως εξώδικος πληροφορία.
Το τμήμα προφυλακών Ψαρρού προς Παλαιοχώρι - Σεργούλα συνεπτύχθη την νύκτα της 15-16ης προς την κυρίαν τοποθεσίαν ΚΛΗΜΑΤΑ. Το Τάγμα Παπαζήση απαγγιστρωθέν εκινήθη την νύκτα της 16ης προς περιοχήν 36ου Συντάγματος και το ΙΙ /36 εκινήθη προς ΚΑΡΟΥΤΙΑ.
Πεποιθότες πλέον ότι ου μόνον ουδεμία διάθεσις του 5/42 υπήρχε προς παραδοχή των όρων του ΕΛΑΣ αλλ`αντιθέτως όλαι του αι ενέργειαι ήσαν συνεννόησις πλήρης με Γερμανοράλληδες προς κοινήν ενέργειαν εναντίον μας ενάρξεως γενομένης κατά τομέως Καλοσκόπης και Τάγματος Παπαζήση, απεφασίσαμεν να θέσωμεν τέρμα εις την εκκρεμούσαν κατάστασιν κι αποφύγωμεν ν`αντιμετωπίσωμεν συνδυασμένας ενεργείας Ψαρρού και Γερμανοράλληδων, οπότε η κατάστασίς μας δεν θα ήτο ευχάριστος.
Προς αποφυγήν απωλειών διά επιχειρήσεων κατά την ημέραν διετάχθη διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 246/16.4.44 διαταγής επιχειρήσεων προς 36ον Σύνταγμα ενέργεια νυκτερινής επιθέσεως προς άλωσιν της τοποθεσίας ΚΛΗΜΑ και διάλυσιν του 5/42 ΕΚΚΑ.
Η Ταξιαρχία διά της υπ`αριθμ. Α.Π. 247/16.4.44 αναφοράς της αναφέρει εις Γεν. Στρατηγείον ότι θεωρεί κρίσιμον την κατάστασιν και ότι επιβάλλεται άμεσος ενέργεια και εκκαθάρισις. Ομοίως ότι τας επιχειρήσεις της Ταξιαρχίας παρακολουθεί και ο συναγ. Άρης Βελουχιώτης Αρχηγός Γεν. Επιτελείου, ευρεθείς τυχαίως εις περιοχήν ΠΑΛΑΙΟΑΞΑΡΙΟΥ.
Η επιχείρησις εξετελέσθη βάσει σχεδίου της Ταξιαρχίας υπό του 36ου Συντάγματος, ΙΙΙ /36, Λόχος Διοικήσεως 36ου Συντ/τος, Λόχον Μηχανημάτων, Διμοιρία ακολουθίας Αρχηγού Άρη, Τμήμα Λόχου Διοικήσεως Υης Ταξιαρχίας εις α κλιμάκιον και εις ΄β κλιμάκιον 5ον ανεξάρτητον Τάγμα.
Μετά πάροδον μιας και ημισείας ώρας η θυελλώδης ορμή των επιτεθέντων τμημάτων του ΕΛΑΣ ανέτρεψε την εχθρικήν αντίστασιν και τα επιτιθέμενα τμήματα εισήλθον εις το εσωτερικόν της τοποθεσίας, όπου εξηκολούθησαν αι τοπικαί αντιστάσεις μέχρι της 8ής ώρας καταβληθείσαι απασαι με σοβαράς απώλειας του εχθρού και εξόντωσιν των ανθισταμένων ανδρών ή αξιωματικών του.
Αποτέλεσμα της μάχης
Εκ των ημετέρων 3 νεκροί και 3 τραυματίαι, σύνολον και προηγουμένων ημερών 5 νεκροί και 7 τραυματίαι.
Απώλειαι εχθρού νεκροί ανεξακρίβωτοι εισέτι. Πιθανόν υπερβαίνουσι 250 μεταξύ των οποίων και ο Διοικητής του Συντάγματος Συντ/ρχης Ψαρρός επιζητήσας να αμυνθή καθ`ην στιγμήν συνελλαμβάνετο πυροβολήσας ανεπιτυχως τον Αντ/ρχην Ζούλαν (Διοικητήν 36ου Συντ/τος). Αιχμάλωτοι περί τους Αξιωματικούς 12 και στρατ. 60. Οπλισμός και πυρομαχικά δεν κατεμετρήθησαν εισέτι. Πολλά έχουσι διασκορπισθή εις περιοχήν απορριπτόμενα υπό φυγάδων και άλλα ερρίφθησαν εις την θάλασσαν. Επίσης ανευρέθησαν αρκεταί ποσότητες τροφίμων και λοιπών υλικών εκ των διαρπαγέντων από αποθήκας Υης Ταξιαρχίας εις Ερατεινήν.
Κατά πληροφορίας μάλλον θετικάς ο λοχ. Δεδούσης - Καπετσώνης και τινες άλλοι αξιωματικοί με δύναμιν περίπου 70-100 ανδρών κατόρθωσαν να διαφύγωσι προς Πελοπόννησον διά πλοιαρίων κατά τας πρωινάς ώρας της 17ης πρίν ή τα τμήματα μας φθάσωσιν εις την παραλίαν.
Αι αυταί πληροφορίαι φέρουσιν ότι οι ανωτέρω φυγάδες απεβιβάσθησαν εις Πάτρας και ηνώθησαν με Γερμανοράλληδες παρελάσαντες εις πλατείαν Πατρών.
Άλλοι φυγάδες ελάχιστοι συνελήφθησαν υπό τμημάτων ΕΛΑΣ Πελοποννήσου καθόσον είχον ειδοποιηθή προς τούτο ταύτα.
Τέλος αρκετός αριθμός ανδρών διέρρευσαν αμα τη ενάρξει της επιθέσεως προς την περιοχήν ΕΥΠΑΛΙΟΥ διασπαρείς εις τα πέριξ χωρία. Διετάχθη έρευνα και εγένετο προκήρυξις παραδόσεως των από κατοίκους.
ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1) Τα γεγονότα ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ και ο φόνος ΕΛΑΣίτου Βάρσου παρά Δεδούση και άλλων ανταρτών είχον την αιτίαν εις οδηγίας του Συντ/ρχου Ψαρρού.
2) Παρά των αξιωματικών του 5/42 είχεν υπογραφή πρωτόκολλον αντιΕΑΜικόν και αποκρούον πάσαν συνεργασίαν με ΕΛΑΣ ή υπαγωγήν εις Π. Ε. Ε. Α.
3) Η αντιΕΑΜική πολιτική και τορπίλισις πάσης ενεργείας διά Εθνικήν Ενότητα και Ενιαίον Απελευθερωτικόν Στρατόν ομολογούνται και από τον συλληφθέντα ανθυπολοχαγόν Παπαγιαννόπουλον - Πολιτικόν ΕΚΚΑ, τον ταγματάρχην Γακουμάκην, οιτινες απεστέλλεντο προς τον σκοπόν αυτόν εις Βίνιανην (υποβάλλονται αυτόγραφοι επιστολαί των). Ομοίως και εκ των καταθέσεων πολλών άλλων συλληφθέντων αξιωματικών.
4) Η μετά Γερμανοράλληδων συνεννόησις του Ψαρρού αποδεικνύεται τόσο εκ των προηγηθέντων της μάχης γεγονότων (άφιξις Γερμανού αξιωματικού με οπλισμόν και πυρομαχικά εις ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ και συνεννόησις με Καπετζώνη, αποστολή Δεδούση εις ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ προς συνεννόησιν με Γερμανούς ΙΤΕΑΣ - ΑΜΦΙΣΣΗΣ).
5) Η σύγχρονος ενέργεια των Γερμανών κατά Καλοσκόπης και η αναμενομένη άφιξις ενισχύσεων Ράλληδων εξ Αθηνών.
6) Η καταφυγή εις Ράλληδες Πατρών των Καπετζώνη και Δεδούση και άλλων 70 αξιωματικών και ανταρτών.
7) Η υπ`αριθμ. 614/14. 4. 44 διαταγή Ψαρρού προς τα τμήματά του περί προπαρασκευής δι’ επίθεσιν κατά ΕΛΑΣ εν αναμονή ενισχύσεων.
8) Η κήρυξις Στρατιωτικού Νομού διά της υπ`αριθμ. 543/3. 4. 44 διαταγής Ψαρρού περιοχήν Δωρίδος και κατάλυσις άπασων των ΕΑΜικων οργανώσεων και Εφεδ. ΕΛΑΣ και λοιπαί τρομοκρατικαί ενέργειαι και η επιστράτευσις όλων των ΕΚΚΑϊτών.
9) Δήλωσις Δεδούση εις ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ ότι οι 5/42ιώτες αναγνωρίζουσι μόνον Κυβέρνησιν Καίρου και Ζέρβαν και το θούριον «του αετού ο γιός» οπερ έψαλλον οι άνδρες του 5/42 κατά την μάχην 16-17 τρέχοντος ως και η σημαία μετά στέματος του 5/42 βεβειούσι τ`ανωτέρω.
10) Επιστολή του Ψαρρού προς τας οργανώσεις ΕΚΚΑ όπως αποσχώσι των εκλογών της 23.4.44 προς ανάδειξιν Εθνικού Συμβουλίου ευρισκομένη εις χείρας μας.
Άπασαι αι ανωτέρω ενέργειαι και γεγονότα μιας πείθουσιν ακραδάντος, ότι η ΕΚΚΑ και το 5/42 Συντ/μα αυτής διέκειτο κατά βάσιν κι προγράμματος εχθρικώς προς ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και ότι επεδίωκον αφ`ενός μεν την τορπίλισιν της Εθνικής Ενότητος και συγκροτήσεως Εθνικής Κυβερνήσεως και ενιαίου Εθνικού Στρατού και επί πλέον ότι εν συνεργασία με Ζέρβαν - Γερμανοράλληδες και οιονδήποτε τρίτον να επιτεθώσι και κατά των τμημάτων του ΕΛΑΣ όπως τον διαλύσωσι και ελεύθεροι πλέον να επιβάλωσι τας πολιτειακάς και πολιτικάς των απόψεις εις βάρος των Λαικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων του Ελληνικού Λαού.
Διά τούτο επεβάλετο η άμεσος εκκαθάρισις της καταστάσεως διά διαλύσεως του 5/42 ΕΚΚΑ και διότι αι παρελκύσεις εγένοντο προς κέρδος χρόνου εν αναμονή καταλλήλου ευκαιρίας ινα καταφέρη σοβαρόν, πλήγμα κατά του Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού, αι δε κινήσεις των Γερμανοράλληδων και αι πληροφορίαι μας έπεισαν περί επικειμένης ενεργείας των κατά των δυνάμεων της Υης Ταξιαρχίας, ήτις τους επρόλαβε κατά την κρίσιμον στιγμήν και απήλαξε την ελευθέραν Ελλάδα και τον Εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα από μιαν γάγγραιναν λίαν επικίνδυνον. -
(ΤΣ) Φερραίος - Αντ/ρχης
Ηρακλής
Αριθ. Α.Π. 262
Υποβάλλεται υ.τ.α. Γενικόν
Στρατηγείον (Γραφ. ΙΙΙ)
Ακριβές αντίγραφον
Το ΙΙΙον Γραφείον Γεν. Στρατηγ.
ΕΛΑΣ
(ΤΣ Υπογ.) Παλάσκας
Αναδημοσίευση από τα Αρχεία Εθνικής Αντίστασης εκδ ΓΕΣ/ΔΙΣ τόμος 3ος, έγγραφο 162
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου