Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΣΤΑ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥ ΟΗΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (1946-1947)

ΠΑΛΑΙΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΣΤΑ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΟΥ ΟΗΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (1946-1947)

Η μελέτη έχει στόχο τη διερεύνηση πτυχών του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου που συνδέονται με τη δράση της Επιτροπής του ΟΗΕ στη βόρειο Ελλάδα κατά την περίοδο 1946-47. Πρόκειται για την Commission of Investigation Concerning Greek Frontier Incidents ή Διερευνητική Επιτροπή των Επεισοδίων στα βόρεια Ελληνικά Σύνορα. Η εμπλοκή του ΟΗΕ στην εμφύλια διαμάχη είναι καταγεγραμμένη στις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας και των Γενικών Συνελεύσεων, με αποκορύφωμα τις εκθέσεις των παρατηρητών που απέστειλε στη βορειοελλαδική μεθόριο. Ειδικότερα η ανάπτυξη της μελέτης μεταξύ άλλων επιχείρησε να αξιολογήσει τις πολιτικές συνθήκες κάτω από τις οποίες αποφασίστηκε η ενίσχυση προς το Δημοκρατικό Στρατό κατά τη συγκεκριμένη περίοδο από την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία και όχι μόνο. Πράγματι η παρουσία της Διερευνητικής Επιτροπής των Επεισοδίων στα Ελληνικά Σύνορα και του κλιμακίου της, της Ημιμόνιμης Υποεπιτροπής Συνόρων με σκοπό την ανάδειξη του βαθμού εμπλοκής των τριών βαλκανικών κρατών στη διαμάχη, παρείχε την ευκαιρία να εντοπιστούν και να καταγραφούν λιγότερο γνωστές πτυχές του Εμφυλίου, όπως συνάγεται από την εν λόγω μελέτη. Οι πολιτικές συγκρούσεις μέσα στον Οργανισμό απέδειξαν ότι ο ελληνικός Εμφύλιος δεν ήταν σε καμία περίπτωση ένα περιφερειακό ή τοπικό ζήτημα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα

Πρόλογος
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '40
1. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση
2. Η ενίσχυση της Γιουγκοσλαβίας προς το ΔΣΕ και το Μακεδονικό Ζήτημα. Ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης και των Λαϊκών Δημοκρατιών
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ. ΟΙ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟΝ ΟΗΕ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΣΤΑ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ
1. Η απόφαση. Πρωτοβουλίες της ελληνικής κυβέρνησης. Οι διεθνείς αντιπροσωπείες στην Ελλάδα. Μια ελληνογιουγκοσλαβική εμπλοκή
2. Έναρξη των διεργασιών. Θέματα των συνεδριάσεων. Ακρόαση των αντιπροσωπειών της Αλβανίας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδος
3. Η Διερευνητική Επιτροπή των Επεισοδίων μεταφέρει την έδρα της στη Θεσσαλονίκη. Η έρευνα στη Βόρειο Ελλάδα. Υπομνήματα και μαρτυρικές καταθέσεις στο σώμα
4. Κλιμάκιο της Επιτροπής μεταβαίνει στη Φλώρινα. Ανάπτυξη έρευνας για μεθοριακά επεισόδια στα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα
5. Κινήσεις για συνάντηση ειδικού κλιμακίου με το Μάρκο Βαφειάδη στην υπό τον έλεγχο από το ΔΣΕ περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ - ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. Η ΗΜΙΜΟΝΙΜΗ ΥΠΟΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΜΕ ΕΔΡΑ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
1. Ενεργοποίηση κλιμακίου της Διερευνητικής Επιτροπής των Επεισοδίων
2. Η Υποεπιτροπή στα ελληνογιουγκοσλαβικά και ελληνοβουλγαρικά σύνορα για έρευνα μεθοριακών επεισοδίων
3. Η επίθεση του ΔΣΕ κατά της Κόνιτσας [11-12.7.1947]. Το κλιμάκιο Ιωαννίνων
4. Μετάβαση του κυρίου σώματος στα Ιωάννινα. Καταθέσεις μαρτύρων στην Υποεπιτροπή
5. Επιστροφή στην έδρα της. Καταθέσεις μαρτύρων στο σώμα για ενίσχυση από την Αλβανία, τη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ. ΛΗΞΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΗΜΙΜΟΝΙΜΗΣ ΥΠΟΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ
1. Η τελική έκθεση της Διερευνητικής Επιτροπής Επεισοδίων στα Ελληνικά Σύνορα προς το Συμβούλιο Ασφαλείας [27.6.1947]. Το προσχέδιο της αντιπροσωπείας των ΗΠΑ για τη συγκρότηση Μόνιμης Βαλκανικής Επιτροπής. Η αρνησικυρία της Μόσχας
2. Πρόταση της αντιπροσωπείας των ΗΠΑ για σύσταση Ειδικής Βαλκανικής Επιτροπής. Έντονες διεργασίες στην έδρα του ΟΗΕ. Η Ειδική Υποεπιτροπή του Ελληνικού Ζητήματος: μια ακόμη αποτυχημένη προσπάθεια
3. Διαγραφή του Ελληνικού Ζητήματος από την ημερήσια διάταξη του Συμβουλίου Ασφαλείας [15.9.1947] και εγγραφή του στην Πολιτική Επιτροπή της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ [17.9.1947]. Διάλυση της Διερευνητικής Επιτροπής Επεισοδίων στα Ελληνικά Σύνορα
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αδημοσίευτες πηγές
Δημοσιευμένες πηγές
Βιβλιογραφία
Εφημερίδες
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Αναδημοσίευση από http://www.politeianet.gr/books/o-ellinikos-emfulios-polemos-226404

Ο ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1974

 Μεταπτυχιακή εργασία της Γεωργίας Σαρικούδη

Με την εργασία αυτή προσπάθησα να παρουσιάσω τα προβλήματα των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Τσεχοσλοβακίας κατά τον επαναπατρισμό τους και την εγκατάστασή τους στη χώρα μας. Αρχικό κίνητρο των πληροφορητών μου ήταν η νοσταλγία της πατρίδας, η επιθυμία τους να ξαναδούν αγαπημένα πρόσωπα και τον τόπο που μεγάλωσαν. Όταν όμως, μετά από 35 χρόνια προσφυγιάς, το όνειρό τους για επιστροφή στην πατρίδα πραγματοποιήθηκε, διαπίστωσαν ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι ακριβώς όπως τα περίμεναν. Τόσο ο χώρος όσο και οι άνθρωποι είχαν αλλάξει. Στην πραγματικότητα τίποτα δε θύμιζε τις εικόνες που οι πρόσφυγες είχαν πάρει μαζί τους φεύγοντας το 1949 (ή είχαν κατασκευάσει τα χρόνια της ξενιτιάς).  Όλα γύρω τους ήταν καινουρία, τελείως διαφορετικά από εκείνα που προσδωκούσαν να βρουν. Βίωσαν, δηλαδή την αμφισημία ανάμεσα στο τότε και το τώρα, αυτό που ο Turner χαρακτηρίζει «betwixt and between». Αυτές οι αλλαγές, στις οποίες κλήθηκαν να προσαρμοστούν οι επαναπατρισθέντες, αλλά κυρίως τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν αναφορικά με τη στέγασή τους, την εύρεση εργασίας και την κοινωνική τους ασφάλιση τούς δημιουργήσαν αισθήματα ανασφάλειας και φόβου για το μέλλον τους στην Ελλάδα. Στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν αυτές τις δυσκολίες και να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις, διατήρησαν τη συνοχή τους επιλέγοντας να μείνουν στις ίδιες γειτονιές, να συχνάζουν στα ίδια μέρη και να παντρεύονται άτομα με τα οποία είχαν ως κοινό σημείο αναφοράς τη ζωή στην ανατολική χώρα.

Μέσα από τις περιγραφές των προβλημάτων που αντιμετώπισαν εδώ και την ειδυλλιακή περιγραφή της ζωής στην Τσεχοσλοβακία, η ερώτησή μου, 30 χρόνια μετά τον επαναπατρισμό τους, ήταν εάν μετάνιωσαν για την απόφασή τους να επιστρέψουν. Εάν, με άλλα λόγια, αισθάνθηκαν ότι ο γυρισμός τους δεν ήταν η καλύτερη επιλογή τους και πως αν συνέχιζαν να ζουν στην Τσεχοσλοβακία, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα για αυτούς. Όλοι τους παραδέχτηκαν ότι τα προβλήματα που αντιμετώπισαν τα πρώτα δυο- τρία χρόνια ήταν αρκετά σοβαρά και πως εκείνη την εποχή στις συζητήσεις τους επικρατούσε η άποψη πως η επιστροφή τους ήταν ένα λάθος κι ότι θα ήταν καλύτερα αν έμεναν έξω. Ωστόσο, σήμερα δεν έχουν την ίδια γνώμη· η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και η εισχώρηση του καπιταλισμού και στην Τσεχοσλοβακία ανέτρεψαν την εικόνα της ιδανικής χώρας που είχαν μέχρι τότε. Η πλειοψηφία των πληροφορητών μου (το 70% αν θέλουμε να μιλήσουμε με ποσοστά) έχει επισκεφτεί την Τσεχία- πλέον- πάνω από μία φορές. Μόνο οι ηλικιωμενοι δεν κατάφεραν να ταξιδέψουν λόγω γήρατος και προβλημάτων υγείας.  Όσοι πηγαίνουν, όμως, γυρίζουν κάθε φορά πιο απογοητευμένοι. «Και εκεί τώρα βράστα είναι. Χειρότερα από δω. Όποιοι ήταν λίγο πονηροί, μόλις είδαν ότι αλλάζει η κατάσταση, άρχισαν να αγοράζουν σπίτια, οικόπεδα, τα πάντα, και τώρα έγιναν πλούσιοι. Οι υπόλοιποι ζουν για ένα κομμάτι ψωμί». Αυτή είναι περίπου η περιγαφή που άκουσα από όσους έχουν ξαναπάει εκεί. Όσοι έζησαν μια διαφορετική Τσεχοσλοβακία δυσφορούν με τις αλλαγές που συνέβησαν και πιστεύουν πως η επιστροφή στην Ελλάδα ήταν η καλύτερη δυνατή επιλογή τους.

Αυτό που εγώ διαπίστωσα μέσα από τις συνεντεύξεις και τις συζητήσεις με τους πληροφορητές μου είναι ότι παρόλες τις αρχικές δυσκολίες και τα προβλήματα που συνάντησαν, έχουν καταφέρει να διατηρήσουν –οι περισσότεροι τουλάχιστον- φιλικές σχέσεις με όσους γύρισαν από «πάνω» ακολουθώντας και εδώ τις στρατηγικές που είχαν εφαρμόσει στην Τσεχοσλοβακία στην προσπάθειά τους να μη χάσουν το ελληνικό στοιχείο της ταυτότητάς τους. Η αλληλοϋποστήριξη και η αλληλοεκτίμηση είναι στοιχεία που χαρατκηρίζουν ακόμη και σήμερα τις σχέσιες των πληροφορητών μου μεταξύ τους. Επιπλέον, ακρετοί από αυτούς κατάφεραν να αποκτήσουν μια σχετική οικομική άνεση, είτε δουλεύοντας σε δημόσιες υπηρεσίες όπως τα παιδιά της Σταματίας, ο Κωστής και ο Στέλιος, η κόρη του Αντώνη, Αλέκα, ο Φώτης και ο Μανόλης, είτε δημιουργώντας τη δική τους μικρή επιχείρηση, όπως η Ιφιγένεια, ο Πέτρος και ο Τάσος. Αν και οι περισσότεροι μένουν στις γειτονιές που πρωτοεγκαταστάθηκαν, κανείς τους δε μένει σε σπίτι με ενοίκιο. Η καλή οικονομική κατάσταση τους έδωσε τη δυνατότητα να αγοράσουν – οι περισσότεροι με δάνειο- ένα δικό τους διαμέρισμα και να βελτιώσουν σε μεγάλο βαθμό το βιοτικό τους επίπεδο.

Με αυτήν την εργασία προσπάθεισα να δείξω πως η «επιστροφή στην πατρίδα» δεν είναι μια απλή, αλλά μια σύνθετη διαδικασία που συχνά επιφυλάσσει αντιφατικές εμπειρίες. Με στήριγμα τις μαρτυρίες των πληροφορητών μου εξήγησα πως το τέλος της προσφυγιάς σηματοδοτεί συχνά την απαρχή νέων περιπετειών οι οποίες μάλιστα εμφανίζονται ιδιαίτερα επώδυνες, καθώς τα πρόσωπα που χρόνια είχαν ζήσει με τη νοσταλγία της «πατρίδας» διαπιστώνουν ότι η ζωή που τους περιμένει κατά την επάνοδό τους απέχει πολύ από τις προσδοκίες τους. Ασφαλώς, τα όνειρα, οι προσδοκίες και τα προβλήματα που συνάντησαν αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να χωρέσουν στα στενά όρια μιας μεταπτυχιακής εγασίας, ελπίζω, ωστόσο,  πως κατάφερα μέσα από αυτές τις σελίδες να δώσω μια εικόνα του τι σήμαινε το νόστιμον ήμαρ για τους πολιτικούς μου πρόσφυγες χωρίς να κουράσω ή να μπερδέψω τους αναγνώστες.

Την εργασία μπορείτε να την διαβάσετε εδώ http://invenio.lib.auth.gr/search?f=author&p=%CE%A3%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B7%2C%20%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85&ln=fr