Τα αρνητικά σημεία της επικράτησης του ΕΑΜ στην Ελληνική ύπαιθρο κατά την διάρκεια της Κατοχής σύμφωνα με τον Ιστορικό Mark Mazower

Μετά το καλοκαίρι του 1943 η αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ και ο στρατιωτικός της βραχίωνας ο ΕΛΑΣ, κατάφεραν να ελέγχουν και να διοικούν μεγάλα -ορεινά κυρίως- τμήματα της Ελληνικής υπαίθρου. Η "εαμοκρατία", όπως και οποιοδήποτε άλλο καθεστώς, διήρκεσε για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα και αποτέλεσε, λόγω των έκτακτων συνθηκών αλλά και της ηγεμονεύουσας αριστερής ιδεολογίας, έναν εντελώς διαφορετικό και εναλλακτικό τρόπο άσκησης εξουσίας. Στο απόσπασμα που ακολουθεί, ο Ιστορικός Mark Mazower συμπυκνώνει τις αρνητικές πτυχές της εμπειρίας αυτής για τους ορεινούς πληθυσμούς που την επέστησαν.

"Το καλοκαίρι του 1943, όταν ήταν να επιταχθούν τρόφιμα και ζώα, συχνά επιλέγονταν μέλη του ΕΔΕΣ και αν αρνούνταν να αφήσουν τον ΕΔΕΣ για το ΕΑΜ, πολλές φορές έχαναν την ιδιοκτησία τους, προτού ακόμη δεχθούν πιο άμεσες απειλές. Οι αξιωματικοί παρακολουθούνταν στενά, αν δεν προσχωρούσαν στον ΕΑΜ. Ο Ευάγγελος Μπέλτζιος, ένας 24χρονος πιλότος που είχε απολυθεί από το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας το 1943, θεωρήθηκε αντιδραστικός από τον τοπικό αντιπρόσωπο του ΕΑΜ όταν επέστρεψε στο χωριό του και τέθηκε υπό επιτήρηση, απλά και μόνο γιατί είχε ακολουθήσει τον Βασιλιά Γεώργιο Β΄ στην Κρήτη το 1941. Στις αρχές Σεπτεμβρίου μετά από μήνες εκφοβισμών, άκουσε ότι συγκροτούνταν μια ομάδα του ΕΔΕΣ στην Καρδίτσα και προσχώρησε σε αυτήν αμέσως. Έτσι ήδη προτού ξεσπάσει η σύρραξη ανάμεσα στον ΕΔΕΣ και στον ΕΛΑΣ, η πολιτική που είχε το ΕΑΜ να εξαλείφει κάθε εναλλακτική πολιτική οντότητα συνέβαλλε στο να ενταθεί η ατμόσφαιρα στα χωριά που ήλεγχε.

Οι περισσότεροι υποστηρικτές του ΕΔΕΣ γνώριζαν τι κίνδυνο διέτρεχαν αν έπεφταν σε λάθος χέρια. Η φραστική υποστήριξη στους Βρετανούς ήταν αρκετή για να επισύρει την προειδοποίηση ότι πιο ενεργός ανάμιξη μπορούσε να οδηγήσει στο θάνατο σε περιοχές όπου η εξουσία του ΕΑΜ ήταν ιδιαίτερα σκληρή όπως στην περιοχή των Δελφών όπου κυριαρχούσε ο Άρης Βελουχιώτης, η σε ορισμένες περιφέρειες της Πελοποννήσου. Ένας Βρετανός αξιωματικός σύνδεσμος ανέφερε ότι ένας βοσκός που είχε αγοράσει λίγο σιτάρι γι΄αυτόν, είχε κατηγορηθεί ότι βοηθούσε τους Εγγλέζους και είχε ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου.

Η Πολιτοφυλακή απένειμε σκληρή δικαιοσύνη, πολλές φορές με τρόπο ιδιαίτερα ωμό. Οι ξένοι κινδύνευαν να φυλακιστούν αν υπήρχαν οι παραμικροί λόγοι υποψίας, ιδίως αν ήταν κάτοικοι της πόλης. Οι πολιτικοί αντίπαλοι μπορούσαν να περιμένουν ένα άσχημο τέλος. Οι έξι δοσίλογοι που δικάστηκαν σε Λαϊκό Δικαστήριο σε χωριό της Θεσσαλίας πήραν απαλλαγή υπό όρους και στάλθηκαν σπίτια τους. Όμως οι κάτοικοι του χωριού έστησαν ενέδρα και τους σκότωσαν, επεισόδιο που ήταν σαφώς προσχεδιασμένο. Επρόκειτο για μια τυπική περίπτωση, όπου ο "ιδεολογικός ενθουσιασμός" είχε υποδαυλιστεί για φονικούς σκοπούς. "Αυτοί εδώ έχουν δικό τους καπετανάτο, δικούς τους νόμους" έγραφε ένας σαστισμένος και φοβισμένος νεαρός Αθηναίος που ήταν και αυτός κρατούμενος του ΕΑΜ. "Είναι δικτατορία...απόλυτη δικτατορία της υπαίθρου..."

Στο Βάλτο, ο επιλεγόμενος "Ροβεσπιέρος", ο κομμουνιστής αρχηγός της Πολιτοφυλακής, τρομοκρατούσε τους ντόπιους χωρικούς. Οι συχνές συλλήψεις από τον ΕΛΑΣ και την Πολιτοφυλακή είχαν ρίξει ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού της Λιβαδειάς σε συνεχές άγχος σχετικά με τους απώτερους στόχους του ΕΑΜ. Σύμφωνα με το Λοχαγό ενός αποσπάσματος της Πολιτοφυλακής, η ισχνή μειοψηφία των "εγκληματιών πολέμου" μπορούσαν να αναγνωριστούν από την αγγλόφιλη στάση τους και από το γεγονός ότι ήταν αμόρφωτοι. Αν τα θύματα του αργούσαν πολύ να το μάθουν, δεν συνέβαινε το ίδιο με τον πληθυσμό, κι έτσι στα μέσα του 1944, οι χωρικοί φοβόνταν πολύ το ΕΑΜ για να κάνουν κάτι εναντίον του.

Η ένταση της καταστολής κυμαινόταν στην χώρα. Οι περιοχές που υπέφεραν περισσότερο ήταν εκείνες όπου υπήρχε η είχε υπάρξει μια πραγματική απειλή για το μονοπώλιο εξουσίας του ΕΑΜ. Όταν ο Ζέρβας αποφάσισε τον Ιούλιο του 1943 να κάνει στρατολόγηση στην δυτική Θεσσαλία, πυροδότησε ένα κύμα συλλήψεων, κατηγοριών και δολοφονιών των υποστηρικτών του από μέρους του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Η παρουσία του συνταγματάρχη Ψαρού με την ομάδα του, την ΕΚΚΑ, στην Ρούμελη, έκανε την εξουσία του ΕΑΜ νότια από το Καρπενήσι ιδιαίτερα βάναυση. Το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είχε αργήσει να αποκτήσει τον έλεγχο της Πελοποννήσου και η έντονα βασιλόφρονη στάση της κοινής γνώμης σε πολλές περιοχές της, ανάγκασε το ΕΑΜ να αγωνιστεί σκληρά ώστε να ετοιμάσει τους χωρικούς για την Λαοκρατία..."

Πηγή

Mark Mazower, Στην Ελλάδα του Χίτλερ: η εμπειρία της Κατοχής, εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Αναδημοσίευση από http://www.istorikathemata.com/2012/05/mark-mazower.html